Dilma Rousseff verlengt haar presidentschap met vier jaar. In 2015 begint dan de vierde achtereenvolgende ambtstermijn van een president uit de arbeiderspartij (PT): twee termijnen voor Lula, en nu de tweede voor Rousseff. Ondanks een duidelijke ontevredenheid bij delen van de bevolking en de forse protesten net voor het wereldkampioenschap voetbal, ondanks de venijnige campagne van haar tegenstrever Neves, ondanks de steun van Marina Silva – de ‘derde’ in de eerste verkiezingsronde – aan haar opponent, ondanks beschuldigingen van corruptie bij haar partij, ondanks felle uithalen van de grote media, won de zittende presidente nipt met 3,25 procentpunten verschil.
12 jaar PT-regering
Dat is naar verluidt vooral te danken aan haar superscore in het noordoosten van het land. In de 150 gemeenten die het meest van het armoedeprogramma – ‘programa Bolsa Familia’ bereikt zo’n kwart van de Braziliaanse bevolking – hebben kunnen genieten, haalde ze 80% van de stemmen. Ook haalde ze het in de provincie Minas Gerais dat als een bastion van Aecio Neves bekend staat. Ze deed het slecht in Sao Paolo en Rio. Brazilië lijkt wel erg verdeeld: het arme noorden en noord-oosten tegen het rijkere zuiden? Lode Vanoost schrijft daarover: “De aangroeiende middenklasse is na de voorbije vijf jaar van geringe groei minder dan ooit bereid om nog belastingen te betalen voor de financiering van deze sociale programma’s ten bate van de allerarmsten. Als gevolg van die verschuivingen is de aanhang van de PT na 12 jaar verschoven naar het armere noorden en noordoosten. Dat betekent niet dat ze in de rest van het land geen aanhang meer zou hebben, alleen is het overwicht dat PT daar vroeger had, verschoven naar de deelstaten in het noorden.”
De zovele jaren van een beleid dat niets aan de fundamentele economische structuur heeft veranderd, hebben de aantrekkingskracht van de PT behoorlijk afgezwakt: in 2006 won Lula met 22% verschil, en in 2010 won Rousseff nog met 12 procent verschil. Bovendien heeft de PT-politiek geleid tot demobilisatie en demoralisatie van de volksbewegingen en werden concrete dossiers als bijvoorbeeld dat van het openbaar vervoer helemaal niet aangepakt, zegt een linkse kritiek. “Het Braziliaanse Congres is een perverse val gedomineerd door de agro-business en lokale oligarchen (253 leden van het Frente Parlementario de la Agroindustria, over de verschillende partijen verspreid, op een totaal van 513) als gevolg van een te zwakke impuls vanuit de landbouwhervorming na twaalf jaar PT-regering en van de onophoudelijke politieke pirouettes die nodig waren om een parlementaire meerderheid te vinden, wat in feite maar mogelijk is via basiswerk en niet vanuit het parlementair halfrond.” Aldus Atilio Boron, Argentijns politoloog en socioloog.
Dilma Roussef kan een interessant palmares voorleggen. Tijdens de PT-regeringen werden zowat 40 miljoen mensen uit de armoede gehaald. De openbare buitenlandse schuld bedroeg in 2002 41,8% van het BNP, in 2013 was ze gedaald naar 13,8%. De inflatie is zeker niet weggewerkt maar in de periode 1994-2002 bedroeg ze 9,12% om in de periode 2003-2013 naar 5,8% te zakken. De handelsbalans vertoont een overschot van 4,7 procent. De werkloosheid verminderde van 12,1% in 2002 tot 5,4% in 2013. De kloof arm-rijk blijft een van de grootste in de wereld maar de Gini-coëfficiënt over ongelijkheid daalde van 0.56 in 2001 naar 0.49 nu. Anderen wijzen met nadruk op de grote openbare schuld of op de kleine sociale investeringen die slechts een tiende bedragen van de intresten die de overheid aan de banken betaalt. De algemene economische situatie is niet denderend.
Financiële markten en media
In 2014 gleed Brazilië in een technische recessie, de financiële markten kozen openlijk positie tegen Roussef. Ze wijzen bijvoorbeeld op het carcan van Mercosur waardoor de leden niet rechtstreeks met andere landen (VS, EU) handelsakkoorden kunnen afsluiten. Tijdens de laatste drie weken van de verkiezingscampagne werd een echt destabiliserend offensief uitgewerkt door de grote media (O Globo netwerk, Folha, Estado de Sao Paulo, het magazine ‘Veja’) en vanuit de beurskringen van Sao Paolo, en de spreekbuizen van het internationaal financieel kapitaal (The Economist, Wall Street Journal) tegen de zittende president. Atilio Boron meent dat dit duidelijk aantoont dat een regering een zware fout maakt als ze gelooft dat toegeven aan de eisen van de machtigen zou resulteren in loyauteit of tenminste tolerantie van hunnentwege. Hij vraagt zich af of dit een teken is dat deze kringen niet nog vier jaar langer willen wachten om een andere regering te hebben die hen gunstiger gestemd is. Hij vreest dat de houding van deze kringen de presidente tijdens haar tweede ambtstermijn zal versmachten. Boron meent zelf dat een ‘instutionele putsch’ zoals Zelaya (Honduras) of Lugo (Paraguay) over zich heen kregen, niet volledig uit te sluiten valt.
Roussef staat voor grote uitdagingen. Hoe zal de centrale regering kunnen functioneren met de regionale regeringen waar naar verluidt 15 van de 27 gouverneurs tot de oppositie behoren. Hoe zal de PT-presidente verder de sociale veranderingen qua gezondheidszorg, onderwijs, openbare diensten en tewerkstelling kunnen consolideren. Wat zal er geworden van de ‘politiek hervorming’ die de PT tot het sleutelpunt van de campagne had gemaakt: referendum, strijd tegen corruptie en straffeloosheid, dialoog met alle sociale en economische actoren ?
Buitenland
Naast de belangrijke oriëntaties in de binnenlandse politiek, stonden zeker ook het regionale beleid en de zogenaamde Zuid-Zuid-allianties die Brazilië belichaamt, op het spel tijdens deze verkiezingen. Neves is de vertegenwoordiger van de oude lijn die voornamelijk naar Amerikaans en Europees kapitaal hunkert. Rousseff – in de voetsporen van haar voorganger Lula – staat voor de nieuwe allianties onder de ‘opkomende’ economieën en de regionale integratie van Zuid-Amerika. Met de overwinning van Rousseff en de PT zullen de processen van regionale integratie in Zuid-Amerika zoals CELAC (Gemeenschap van Latijns-Amerikaanse en Caraïbische Staten) en UNASUR (Unie van Zuid-Amerikaanse Naties) , MERCOSUR (Mercado Común del Sur) zich verder kunnen ontwikkelen in een visie van onafhankelijkheid ten opzichte van de VS.
Deze Braziliaanse verkiezingen zullen dus met bijzonder veel aandacht zijn gevolgd in vele hoofdkwartieren, van Bejing tot Washington. Inderdaad, mocht de Braziliaanse oppositie de verkiezingen hebben kunnen winnen dan zou dit een zeer grote invloed hebben gehad op de krachtsverhoudingen in de wereld. De trilaterale as Washington-Brussel-Tokio staat steeds meer tegenover de economische, commerciële en politieke groepering van BRICS (Brazilië, Rusland, India, China en Zuid-Afrika). Met deze uitslag wordt het BRICS-blok bevestigd in haar lijn: bevordering van de onderlinge handel en investeringen; handel verrekenen in de eigen munten en niet langer in dollar; eigen internationale bank; meer politieke zegging voor landen die niet tot de trilaterale as behoren. Om maar deze hoofdpunten te noemen. Atilio Boron vraagt zich af hoe het imperium zal reageren, en verwijst naar het verleden toen in Zuid-Amerika overal militaire dictaturen werden geïnstalleerd.
Bronnen:
Claves y desafíos para el nuevo mandato de la presidenta brasileña Por Juan Manuel Karg
Lo que dejaron las elecciones en Brasil Por Andrés Sebastián Aristizábal Vásquez
Victoria pírrica y después Por Atilio Boron
Brazil re-elects Dilma Rousseff as president, Jonathan Watts, The Guardian
Nipt tweede mandaat voor president Brazilië, Lode Vanoost http://www.dewereldmorgen.be/artikel/2014/10/28/nipt-tweede-mandaat-voor-president-brazilie
