INTERNATIONALE POLITIEK

Wonen aan de rand van de afgrond

Overal in de Westerse wereld worden pleinen bezet nu de crisis en armoede zich ook in dat werelddeel laten voelen. Wat in Noord-Afrika begon inspireerde algauw actievoerders in verschillende staten van Noord-Amerika en Europa. Volledig los van die beweging bezetten actievoerders ook in Guatemala Stad al sinds 22 augustus de straat voor het parlement. Hier werden geen knusse huizen opgeofferd voor tenten, de tenten werden slechts ingewisseld voor armzalige krotten. De bewoners van de krottenwijken gaan niet weg tot de “wet voor huisvesting” wordt goedgekeurd.

Ze eisen een oplossing voor het woonprobleem in Guatemala. Het gebrek aan betaalbare woningen dwingt ontelbare Guatemalteken in de krottenwijken, waar de precaire leefomstandigheden soms dodelijk zijn. Nadat de wet waarvoor ze al jaren strijden voor de zoveelste keer niet goedgekeurd werd, begonnen drie bewoners een hongerstaking op 22 november.

De krotten van Guatemala

Overal in het tentenkamp hangen spandoeken met slogans. De kakikleurige tenten werden ooit aan de krottenwijken geschonken na een natuurramp, de elektriciteit krijgen ze van de school in de straat, de plastieken toiletten werden geschonken door verwante sociale bewegingen. In de gemeenschappelijke ruimte smeult een kolenvuurtje. De aanwezigen, vooral keuvelende vrouwen en spelende kinderen besteden amper aandacht aan de televisie. “De omstandigheden zijn hier beter dan waar wij wonen” verzekeren ze me.

De actievoerders zijn enkelen van de bewoners van de naar schatting 1.5 miljoen krotten in Guatemala. De krotten vind je overal, in de steden en in het binnenland. Recente en exacte cijfers zijn er niet. Als vertegenwoordiger van de organisatie CONAPAMG strijdt de sympathieke zwaarlijvige Roly Escobar al jaren voor de rechten van arme buurten. We zoeken een rustig plekje in het tentenkamp. Hij beweert dat er in Guatemala meer dan 800.000 families in krotten wonen in ongeveer 982 krottenwijken. De meeste wijken, een 420-tal, bevinden zich in en rond Guatemala Stad. Volgens experten woont één vijfde tot één derde van de metropool, die 2,5 miljoen inwoners telt, in precaire omstandigheden.

De bewoners noemen hun krotten nederzettingen, dat klinkt beter en laat ruimte voor variatie. Eén persoon of een hele gemeenschap kan land bezetten, een nederzetting kan dus variëren van één woning tot een heuse wijk. “In de nederzettingen wonen alleen arme tot extreem arme mensen die genoodzaakt zijn zich te vestigen op land waarvan ze geen eigenaar zijn” benadrukt Escobar. Vaak is dit ook braakland waar niemand wil wonen, aan de rand van ravijnen, op steile berghellingen en naast of in vuilnisbelten.

“De leefomstandigheden zijn er precair want als men het land bezet is er niets, geen basisvoorzieningen zoals water en elektriciteit, geen infrastructuur zoals afvoer en steegjes, niets” vertelt Luis Lacán me in zijn nederig advocatenkantoor. Toen hij na op straat te leven in de krottenwijken terecht kwam werd hij zich snel bewust van de noden en problemen. Hij associeerde zich met de organisatie UNASGUA die zich de situatie aantrekt. Hoewel Lacán tegenwoordig gekleed gaat in een deftig maatpak is hij nog even bekommerd om de situatie van zijn lotgenoten. Hij legt uit dat het gebrek aan juridische zekerheid impliceert dat men geen voorzieningen kan aansluiten. Daarbij worden de wijken ook niet betrokken in plannen van ruimtelijke en stedelijke ordening, en maken dus geen aanspraak op infrastructuur of raadgeving. Dit kan desastreuze gevolgen hebben voor de veiligheid en gezondheid. Mettertijd organiseren bewoners zich vaak, sommige wijken verkrijgen elektriciteit en water, enkele krotten lijken al wat meer op huizen, andere meer op kartonnen dozen. Hoe lang een krottenwijk er echter ook is, zonder legalisatie bestaat altijd de vrees dat men ontruimd kan worden.

Overleven in de krottenwijken

“De meeste families in onze wijken wonen in huizen gemaakt uit verroeste golfplaten, karton en plastiek. Sommige families hebben zelfs dat niet” vertelt Brenda, één van de actievoersters voor het parlement, verontwaardigd.

De jonge moeder Julia voegt daaraan toe “Zonder riolering passeert al het afvoerwater van de omliggende wijken langs onze krotten met hun aarden vloeren. Dit kweekt ziektes en infecties. Onze kinderen worden ziek, soms gaan ze dood, gewoon omdat ze geen deftig huis hebben waarin ze kunnen leven en ziektes overleven. Mijn dochtertje was anderhalf jaar oud toen ze ziek werd en stierf” Brenda knikt bevestigend “gedurende het regenseizoen leven vele mensen in de modder. Het water stroomt hun krotwoningen binnen. Vooral kinderen en bejaarden sterven soms door longontsteking of bronchitis. Onlangs overleed een oudere vrouw in mijn wijk aan bronchitis. Ze leefde in een woning van slechts karton en plastiek, door de orkaan Agatha in 2010. Mijn wijk heeft toen hard afgezien”.

Ook ondervoeding drukt een enorme stempel op de gezondheid en ontwikkeling van de bewoners, vooral van kinderen. Volgens cijfers van de Verenigde Naties leeft de helft van de Guatemalteken onder de armoedegrens, en is de helft van de kinderen er ondervoed. Deze cijfers zijn de dagelijkse realiteit van de krottenwijkbewoners. “We hebben geen geld genoeg om eten te kopen voor onze kinderen. Met de privatiseringen is alles duurder geworden, eten, water, gas, elektriciteit.” verklaart Brenda verontwaardigd. Escobar benadrukt dat niet alleen jonge kinderen maar de meeste bewoners ondervoed zijn. “Hoe is dit mogelijk in een land waar zoveel rijkdom is? Zonder werk en inkomen zullen hier mensen sterven van de honger. Het gebeurt al. Onlangs stierven er drie vijftienjarigen door ondervoeding en gebrek aan vitaminen.”

Een andere veel voorkomende doodsoorzaak in deze wijken is geweld. De krottenwijken worden vaak enkel geassocieerd met beruchte gewelddadige bendes. Escobar, die zelf een zoon verloor aan het geweld plaatst dit in zijn context. “Als er geen werk is, geen scholen of andere bezigheden, als ouders geen geld hebben om hun kinderen eten te geven of naar school te sturen, dan krijg je criminaliteit. Jongeren worden een gemakkelijke prooi voor de machtige georganiseerde misdaad. Deze problemen ontstaan niet hier en komen niet enkel hier voor. Geheel Guatemala wordt geteisterd door de drugswereld en geweld.”

Vele bewoners zijn hopeloos. Doña Rosa, een oudere hartelijke vrouw die zich even bij Brenda en Julia voegt, kan haar tranen niet meer bedwingen. “Wat gaat er gebeuren als ik ook ga sterven? Misschien zie ik die legalisatie nooit.”

Een mank woonbeleid en een groeiend woonprobleem

“Waarom gaan we in krottenwijken aan de rand van de afgrond en op steile berghellingen wonen? Niet omdat we verkiezen zo te leven, maar omdat we zo hopen te overleven. Mensen wonen hier omdat ze geen andere keus hebben, geen leefbare en betaalbare woning. Te veel mensen hebben nergens om te wonen” benadrukt Brenda terwijl haar dochtertje van vijf haar afleidt.

Ook het voorbije gewapend conflict, natuurrampen, gebrek en land en werk in het binnenland, en de bevolkingstoename dwong vele Guatemalteken naar de stad te migreren en in de krottenwijken te gaan wonen.

Officiële cijfers nemen aan dat er tegen eind 2011 een woontekort van 1.6 miljoen woningen zal zijn, waarvan 15% in de metropool Guatemala. “De toenemende vraag overtreft de capaciteit van de Staat om het opgelopen woontekort in te halen” oordeelt SEGEPAZ, een staatsinstitutie. Experten en bewoners zijn het echter eens dat de Staat nooit echte moeite gedaan heeft om sociale woningen te voorzien. De onderzoekinstitutie ASIES besluit dat sinds 1956 het onstabiele woonbeleid gekenmerkt werd door sporadische initiatieven en het ontbreken van efficiënte instituties en beleidsinterventies met als gevolg de accumulatie van een enorm woontekort.

Om deze situatie te verhelpen werd in 1996 uiteindelijk voor de eerste keer een huisvestingswet goedgekeurd. Slechts ondergebracht in het “Ministerie van Communicatie, Infrastructuur en Woning”. werd bovendien een belachelijk laag budget voorbehouden voor het woonbeleid, waarvan corrupte staatsambtenaren, bouwbedrijven en zelfs wijkverantwoordelijken gretig snoepen. Een subsidie aanvragen bleek voorts een enorm lang en bureaucratisch proces te zijn, waarbij de aanvrager een behoorlijke som moest bijleggen, geld dat ze vaak niet hebben. Gezien de omvang van het woonprobleem, was het duidelijk dat deze wet ook geen oplossing was, besluit Lacán.

In de praktijk werd het woonbeleid van de laatste decennia voornamelijk gekenmerkt door cosmetische oplossingen, betoogt Helmer Velásquez in de krant El Periodico “Bewoners moeten eerst een, in principe onbewoonbaar, stuk land bezetten om de aandacht van de autoriteiten te trekken. Na een poosje verkrijgen ze dan “belangrijke” infrastructuur zoals trappen en geasfalteerde wegjes. Vooral tijdens de verkiezingen wordt aan de condities in de krottenwijken en aan legalisatie gedacht”. Lacán beaamt dat “alleen tijdens de verkiezingen politici de weg naar de krottenwijken vinden. Dan komen ze met cadeautjes als golfplaten en cement, met beloftes als werk, onderwijs en gezondheidszorg”

Van wetsvoorstel tot hongerstaking

De bewoners en verwante sociale bewegingen begonnen dan maar zelf aan een wetsvoorstel te werken, zich baserend op hun eigen ervaringen, de grondwet, nationale wetten en internationale verdragen van de Verenigde Naties die allen het recht op huisvesting garanderen. Vooral de Universiteit van San Carlos maar ook relevante staatsinstellingen perfectioneerden het voorstel verder legt Lacán uit. “In 2008 werd het voorgelegd aan het parlement. Ook daar werd het voorstel door parlementaire commissies herwerkt en aanvaard. Sinds dan zit het muurvast. Het wetsvoorstel moet alleen nog maar nagelezen en goedgekeurd worden, in principe een formaliteit.”

Nadat het wetsvoorstel voor de zoveelste keer niet goedgekeurd werd besloten enkele actievoerders de 23ste augustus hun “Krotwoning Parlement” op te richten en voor de deuren te kamperen tot ze gehoord worden. “Zoveel regeringen zijn gekomen en gegaan en niemand heeft ooit rekening met ons gehouden. Nu zijn we hier en we blijven tot ze het wetsvoorstel goedkeuren” bevestigt de oude Doña Rosa strijdlustig.

“De wet waar wij voor strijden zal de hele Guatemalteekse bevolking ten goede komen” benadrukt Brenda. “We eisen dat ze krotten in leefbare woningen veranderen, dat ze ons land en onze woningen legaliseren zodat we basisvoorzieningen kunnen aansluiten, dat ze woningen voorzien voor de families die het echt nodig hebben.” Escobar verwacht een sociaal woonbeleid met verantwoordelijke instituties en een apart ministerie. Een goed woonbeleid met als basis een goede wet.

Academici wijzen er echter op dat een wet en legalisatie niet voldoende zijn. Er moet ook aandacht besteed worden aan onderwijs, werk, leefomstandigheden, kortom een ander sociaal-economisch model, om uit de vicieuze cirkel van armoede te geraken. Zo niet zullen de krottenwijken blijven groeien.

Maar na bijna 4 maanden voor het parlement beginnen de bewoners hun geduld te verliezen. Nadat het wetsvoorstel op 22 november voor de zoveelste keer niet werd goedgekeurd besloten drie bewoners, waaronder de jonge moeder Julia, een hongerstaking te beginnen.

Laat ons hopen dat dit drukkingsmiddel helpt en de parlementsleden dit voorstel goedkeuren, anders zullen er niet alleen slachtoffers vallen in de krottenwijken, ver weg van de volksvertegenwoordigers, maar ook voor hun eigen deur.

(Uitpers, nr. 138, 13de jg., januari 2012)

Bron: http://fraukedecoodt.wordpress.com/2011/12/10/wonen-aan-de-rand-van-de-afgrond/

Links:

Relevant

De archieven van ‘operatie Cóndor’

Tijdens het Paasweek-end is in Asunción, Paraguay, Martín Almada overleden. Hij was advocaat, pedagoog en mensenrechtenactivist. Martín Almada was de man die verbeten is gaan zoeken naar de archieven…

Venezuela : Verkiezingen, maar met wie ?

Het werd deze week bekend gemaakt. Op 28 juli, geboortedag van Hugo Chavez, houdt Venezuela Presidentsverkiezingen. Kandidaten kunnen zich melden tussen 21 en 25 maart, de campagne zal 21…

Argentinië: clash en boem, boem

‘Volslagen gek, maar niet idioot’, zo wordt nu gezegd. Het is hard tegen hard in Argentinië. De nog niet zo lang geleden verkozen President Javier Milei werkte eerst met…

Laatste bijdrages

Hoe het arbeidsrecht mondiaal wordt uitgehold

165.000 werkende armen in België, zo leerden we enkele weken geleden. De helft van alle werklozen krijgt geen uitkering, zo staat vandaag in de krant. Het inkomen uit arbeid…

Tax the rich!

Ja, maar hoe ? Het debat is nu al enkele jaren aan de gang en zoals gebruikelijk is wanneer het over belastingen gaat, kan het nog wel even duren. Vooral…

Barnier spaart Macrons vrienden

Na de 7 vette jaren voor de rijken, enkele jaren “soberheid” voor iedereen. President Emmanuel Macron heeft zijn reputatie van “président des riches” teveel eer aangedaan: Eén procent werd…

 De Holocaust en het stilzwijgen van het Vaticaan

You May Also Like

×