Woke-gewijze illustreren zonder beeld

“Hoe kan ik doceren over beeldmateriaal als ik geen beelden mag tonen? Hoe kan ik diverse stereotypes identificeren en analyseren als we er nooit mogen naar kijken?” Deze logisch klinkende vragen komen van een Zweedse profesoor, Mariah Larsson, die op de schopstoel raakte nadat ze racisme in literatuur en film met voorbeelden wou illustreren.

Zoals elk jaar gaf Larsson aan de universiteit van Malmö tijdens de cursus seksuologie, via Zoom, een uiteenzetting over racistische seksuele stereotypes. De cursus draagt de benaming “seksualiteit in beeld en woord”.

Ming

Als beelden begon ze met een snoepverpakking waarop black faces (zwartgemaakte blanken) te zien zijn, gevolgd door het beeld van de bekende Zweedse acteur Max von Sydow als Ming in Flash Gordon, een film uit 1980. De British Board of Film Classification bestempelde die rol onlangs als een discriminerend stereotype. Von Sydow speelt daarin de rol van een zeer gemene Aziaat.

“Ik wou daarmee niemand schokken noch provoceren, ik besef dat die beelden de studenten kunnen beroeren. Maar ik zou bezorgd zijn als dat niet zo was”. De Zoom-les werd al snel onderbroken door studenten die woedend waren om de beelden en omdat de professor, in zijn context, ook het woord “neger” had gebruikt. Om de gemoederen te bedaren zag ze af van verdere illustraties om haar les te illustreren.

Ter illustratie een oude affiche over het racisme in de reclamewereld, ongeveer een eeuw oud: een reclame voor zeep die de zwartste huid wit wast. Schokkend is ze zeker, maar het illustreert beter dan welke uiteenzetting ook hoe stereotypes ingeprent waren en werden.

Pride

Kort voor Larssens lezing had al een groep studenten in de per geklaagd over racisme in de cursussen en over de “stress als leden van een minderheid”. Larsson kreeg wel steun van de universitaire overheden en van talrijke collega’s. Ook zij vinden dat het belangrijk is te laten zien hoe diep racistische vooroordelen zaten en nog altijd zitten, dat moet men kunnen benoemen. Ze kreeg wel tegenwind van onder meer het Forum van Afro-Zweden en van de voorzitster van het organisatiecomité voor de World Pride die in augustus in Kopenhagen en Malmö plaats heeft. Die dreigde ermee elke samenwerking met de universiteit op te zeggen.

Larsson en tal van haar collega’s maken zich zorgen over de academische vrijheden. “Het is tegen alle academische beginselen in dat we actuele problemen, hoe gevoelig die ook liggen, uit de weg zouden gaan””, aldus een deel van Larssons collega’s. Maar niet allemaal, een ander deel steunt het protest.

Protest is er ook in de prestigieuze school voor kunst en design Konstfack in Stockholm. Daar gaat het o.m. tegen de benaming van een zaal “Vita Havet” (Witte zee) die sommigen onaanvaardbaar vinden. Die naam werd gekozen omdat de zaal volledig wit is. Maar daarmee is de kous niet af.

Of, hoe “woke”, hoe minoritair ook in zijn ontspoorde onverdraagzame vormen, ernstige discussie steeds moeilijker maakt.