Klokkenluider WikiLeaks heeft met het opengooien van “vertrouwelijke documenten” aardschokken veroorzaakt waarvan de Tunesische dictator Ben Ali een van de slachtoffers is. Al Jazeera heeft met het openbaren van de geheime afspraken tussen Israël, Palestijnse Autoriteit en Washington ook de kaarten verlegd. Dat gebeurde bijna een eeuw geleden ook al na de Russische Revolutie van 1917.
De bolsjevisten hadden vanuit de oppositie beloofd dat ze eens aan de macht alle geheime diplomatieke documenten uit de archieven van het tsarisme en van de regering die in februari 1917 aan de macht kwam, openbaar zouden maken. “De geheime diplomatie is een instrument van de bezittende minderheid om de meerderheid te bedriegen en aan haar belangen te onderwerpen”, schreef Lev Trotsky die na de revolutie volkscommissaris voor buitenlandse zaken werd.
Zo gezegd zo gedaan. De tsaristische regering had talrijke geheime verdragen ondertekend en afspraken gemaakt, en na de val van het tsarisme in februari 1917 deed de nieuwe regering net hetzelfde. De bolsjevisten gingen ervan uit dat geheime diplomatie alleen maar in het nadeel kon zijn van het internationale proletariaat. “De afschaffing van de geheime diplomatie is de allereerste voorwaarde om een echte volkse en democratische buitenlandse politiek te voeren”, aldus Trotsky in een verklaring bij het openbaar maken van geheime akkoorden eind november 1917.
Afspraken
Daarmee kwam onder meer aan het licht hoe de Europese mogendheden het Midden-Oosten onder elkaar hadden opgedeeld en welke andere afspraken de mogendheden in de strijd tegen Duitsland en zijn bondgenoten hadden gemaakt. Om Italië bij de oorlog te betrekken waren territoriale beloften gedaan, waaronder de annexatie van Zuid-Tirol en een deel van de Dalmatische kust, waar trouwens veel Italianen woonden.
Dat deed bij de Kroaten een belletje rinkelen. Kroatië maakte daarvoor deel uit van de Habsburgse Dubbelmonarchie en stond voor de keuze nu alleen verder te gaan of in te gaan op het aanbod van de koning van Servië om tot een Zuid-Slavische federatie toe te treden. De vrees dat het als aparte entiteit niet zou opgewassen zijn tegen de territoriale aanspraken van Italië, speelde mee in de keuze voor Zuid-Slavië.
Moskou rekende er in die tijd op dat de Russische revolutie snel uit haar isolement zou raken, dat het revolutionaire vuur zou overslaan naar andere landen van Europa, in de eerste plaats Duitsland. Zo zou men dan kunnen komen tot een proletarische internationalistische open diplomatie.
Maar het was een misrekening, de Duitse revolutie mislukte, net als alle andere pogingen. De Unie van Socialistische Sovjetrepublieken raakte volkomen geïsoleerd, Stalins opvatting dat men dan maar beter het socialisme in één land kon opbouwen, haalde het. Zowel de diplomatie als de Communistische Internationale werden volledig ondergeschikt gemaakt aan de belangen van het “moederland van het socialisme”. Geheimhouding was meer dan ooit troef, de tijd van de open diplomatie was slechts een korte episode.
(Uitpers nr. 128, 12de jg., februari 2011)