Wij gaan niet eenzijdig ontwapenen

De vaststelling werd al gemaakt: Rusland is een partner maar eigenlijk vooral ook nog altijd een vijand. Moskou beschikt over meer tactische kernwapens dan de Westerse atoommogendheden, dus een terugtrekking van de kernbommen uit Kleine Brogel kan maar als de Russen een tegenprestatie leveren. Dat is althans het officiële discours dat uit de teksten van het Nieuw Strategisch Concept van de NAVO blijkt.

In de discussie over de ‘non-strategische’ kernwapens van de NAVO komt ook de tweespalt in de westerse houding tegenover Rusland duidelijk naar voor. U weet wel dat enkele NAVO-lidstaten onder leiding van Duitsland (1) een brief naar ‘Evere’ hadden gericht over de terugtrekking van de Amerikaanse B61-kernbommen op hun grondgebied. Daar is tijdens de NAVO-top in Lissabon, 19 november 2010, geen antwoord op gekomen. “Zo lang er nucleaire wapens zullen bestaan, zal de NAVO een nucleaire alliantie blijven”, heet het in artikel 17 van het Nieuw Strategisch Concept. Het artikel 26 over de verdere vermindering van het aantal kernwapens zegt dat men in dit verband van Rusland een grotere transparantie wil verkrijgen over zijn kernwapens in Europa. Moskou zou zich bereid moeten verklaren om ze verder van de grenzen van NAVO-lidstaten te herpositioneren. “Elke nieuwe maatregel zal rekening moeten houden met het verschil tussen de voorraden aan kernwapens voor de korte afstand, die langs Russische zijde veel groter zijn”.

Het is dus heel duidelijk dat de leiders van de NAVO-lidstaten Rusland nog altijd als de vijand zien. We gaan toch niet eenzijdig ontwapenen, heet het in die politieke kringen. De beslissing hieromtrent werd doorgeschoven naar een Deterrence and Defence Posture Review (DDPR, beleidsvernieuwing qua defensie- en afschrikking) dat tegen de NAVO top van 2012 de zaak klaar moet hebben. Deze DDPR zal wat het nucleaire betreft enkel praten over de al dan niet terugtrekking van de B61 uit verschillende Europese landen. De fundamentele nucleaire strategie – first use incluis – wordt niet in het minst in vraag gesteld.

Het is een beetje eigenaardig om de terugtrekking van de Amerikaanse kernbommen uit Kleine Brogel, Volkel, Büchel, Ghedi, Aviano en Incirlik afhankelijk te maken van Russische wapenreducties terwijl de NAVO nu al heel lang de stelling aanhoudt dat voornoemde wapens niet tegen Rusland zijn gericht. Bovendien is de militaire afschrikking die uitgaat van die wapens tegenover Rusland nihil, onder meer omdat de F16s niet ver genoeg kunnen vliegen. Waarom zouden de Russen de compensatie – met name hun groter aantal tactische kernwapens – voor het overwicht aan conventionele wapens van het Westen in de balans leggen voor iets wat hen niet deert? Meestal horen we het argument dat de leiders van de vroegere Warschaupactlanden bijzonder aandringen binnen de NAVO op het behoud van de ‘gedeelde nucleaire last’ als teken van solidariteit onder de leden van de alliantie. Dat dergelijke nucleaire paraplu als essentieel wordt beschouwd ligt volledig in de lijn van het fundamentele denken binnen een alliantie die blijft zeggen dat een centraal element van de gehele strategie berust bij een combinatie van nucleaire en conventionele capaciteiten. Of nog dat “de opperste waarborg voor de veiligheid van de bondgenoten geleverd wordt door de strategische nucleaire machten van de Alliantie, en meer bepaald die van de USA, terwijl die van Frankrijk en Groot-Brittannië bijdragen tot de algemene afschrikking en de veiligheid van de bondgenoten.”(2)

Bepaalde analisten menen dat de waarborg van Amerikaanse interesse voor de veiligheid van de Europese lidstaten duidelijk genoeg in het Verdrag en andere strategieteksten terug te vinden is, en dat het rakettenschild voor Europa een nieuwe concrete onderbouw geeft aan die waarborg. Dus de B61 zijn daarvoor absoluut niet meer nodig in Europa. In Washington zijn er twee kampen. Enerzijds diegenen die menen dat Europa meer voor de eigen defensie moet doen door de budgetten te verhogen. Als dat niet gebeurt zal het geen verworvenheid blijven dat de Amerikaanse belastingsbetaler bereid is op te draaien voor de kosten van de Europese veiligheid (3). Anderen menen dat het in het eigen economisch en strategisch belang van de VS is om zich op te werpen als dé ultieme veiligheidsgarantie voor Europa. Zij menen echter dat de eventuele terugtrekking – maar ook al puur de vraag ernaar – het begin is van een de-solidarisering vanwege de betrokken briefschrijvers. Als Duitsland zich in concreto openlijk afzijdig opstelt van de beleidslijn van nuclear sharing dan zullen Nederland en België direct volgen, vrezen ze. Dat heeft ook alles van doen met de militaire aankoopprogramma’s in die landen voor de vervanging van de oude jachtvliegtuigen. Duitsland opteert om zijn oude Tornado’s, geschikt voor nucleaire inzet, te vervangen door de niet-nucleaire Eurofighter. Nederland koopt de nucleair-geschikte Joint Strike Fighter, België heeft nog niet beslist.

In dit verband valt op dat de Obama-regering kiest om de B61 kernbommen te moderniseren en zodanig aan te passen dat ze ook ‘strategisch’ kunnen worden ingezet. Ze zullen zodanig omgebouwd worden dat ze ook door lange-afstandsbommenwerpers en de Joint Stright Fighter F35 kunnen gebruikt worden. De B61 schuift op die manier op van een tactische naar een strategische bom, want nu zal de ‘drager’ van deze bommen een vliegbereik hebben dat het verder gelegen vijandelijk gebied omvat. Centraal in die discussie voor België wordt dan welk vliegtuig de huidige F16 zal vervangen. Door de B61 up te graden als het ware naar de categorie ‘strategisch’ krijgt de discussie over het stationeren van die bommen een nieuwe dimensie. Plots worden ze wel weer militair bruikbaar en relevant. “We hoeven nu alleen nog maar te verklaren dat ze inderdaad tegen Rusland zijn bedoeld, dan zal Moskou wel bereid zijn tot onderhandelen over het verminderen van hun (tactische) kernwapens” hoor ik ze al denken in bepaalde beleidskringen. De positie van Rusland zal op dit vlak wellicht niet snel veranderen: bij het uiteenvallen van de Sovjet-Unie werden alle kernwapens teruggetrokken op Russisch grondgebied; de VS blijven de enige kernmacht die haar kernwapens op het grondgebied van niet-kernwapenstaten installeert.

Het is afwachten ook of de besnoeiingen in het VS budget al dan niet een invloed op zullen hebben op dit dossier. Pieter Teirlinck schreef hierover op de website van Vrede het volgende.(4) Met het schuldakkoord dat Democraten en Republikeinen overeen kwamen wordt het militair apparaat eigenlijk disproportioneel weinig getroffen. Het is immers goed voor ongeveer 30% van alle federale en overheidsuitgaven maar zal slechts instaan voor 10% van de besparingen. 90% van de besparingen zal dus gebeuren in de niet-militaire departementen. (…) Met één ingreep zou nochtans reeds de helft van de te besparen 350 miljard dollar geschrapt kunnen worden op het budget van defensie, namelijk door de moderniseringsplannen van de kernwapens op te bergen. Daarvoor is de komende 10 jaar 185 miljard dollar voorzien! De plannen omvatten o.a. de bouw van nieuwe bommenwerpers, onderzeeërs en een moderniseringsprogramma voor de tactische kernwapens zoals de B-61 bommen (die ook in Kleine Brogel liggen). In een klap zou ook het pleidooi van president Obama om te streven naar een kernwapenvrije wereld een stuk geloofwaardiger worden. Einde citaat.