De vraag waarom mensen, die er ogenschijnlijk geen enkel belang bij hebben, toch stemmen voor uiterst rechtse partijen, werd nog niet afdoende beantwoord. De verhalen over het ‘vals bewustzijn’ blijven voorlopig uit, gelukkig maar. Ook arbeiders en lagere klassen kunnen rationeel een keuze maken voor iets wat duidelijk níet in hun belang is, maar waarvan ze denken dat het toch een kans moet krijgen, of dat het beter is dan al de waardeloze rest, of dat er hier en daar wel degelijk iets in zit dat wél in hun belang is.
Nu de verkiezingskoorts in België begint op te lopen en de vooruitzichten voor Vlaanderen bijzonder bruin of zwart zijn, komt een boek als dat van Marijke Persoone daarom als geroepen. In ‘Wiens Belang’ fileert ze alle mogelijke thema’s die Vlaams Belang en/of NVA gebruiken en misbruiken en toont ze aan dat ze vooral niet in het belang van werkende of werkloze mensen zijn.
De verrechtsing, aldus de auteur, bestaat uit twee luiken. Op de eerste plaats staat alles wat ‘basic’ is op de helling, rechten bestaan nog maar meer en meer mensen krijgen geen toegang tot die rechten. Daarnaast leiden de voorstellen tot splitsing van het land of van de sociale zekerheid wel degelijk tot een afbouw en verzwakking van rechten. De economie staat in dienst van het kapitaal, ‘loonlasten’ moeten naar beneden, werklozen liggen in de hangmat, platformwerkers moeten zelfstandigen blijven. En van sociaal overleg op Vlaams niveau is nauwelijks sprake.
Voor uiterst rechts moeten alle kritische stemmen verdwijnen, met de vakbonden op de eerste plaats.
De auteur legt zeer goed uit hoe de ideologie van uiterst rechts hoegenaamd niet is veranderd. Klassenconflicten bestaan niet, we zijn ‘één volk’, we zijn daarom ‘tegen vreemdelingen’ die onze concurrenten zijn, we leven in een organische maatschappij met ieder op zijn onveranderlijke plaats, dat is de natuurlijke orde die moet bewaard worden.
Wat zo goed is aan dit boek is dat Vlaamse ervaringen en buitenlandse ervaringen van zeg maar Giorgia Meloni of Viktor Orban door elkaar worden vermeld, waardoor het overduidelijk wordt dat we precies in hetzelfde schuitje zitten. Het zijn telkens opnieuw eenzelfde soort maatregelen, tégen sociaal beleid, tégen het middenveld en tégen journalisten. Je krijgt kippenvel als je denkt aan wat het land kan worden mochten deze partijen het voor het zeggen krijgen.
Het wordt verder overduidelijk waarom Giorgia Meloni plots ‘vrij aanvaardbaar’ wordt in Europese kringen, waarom bladen als The Economist plots vaststellen dat we hoegenaamd niet bang hoeven te zijn van uiterst rechts. Want kijk, Meloni loopt aan het Europese soberheidshandje, ze is geen Poetin-fan, maar de democratie en de beperkte verzorgingsstaat in Italië moeten er wel aan geloven. Geen probleem dus.
Marijke Persoone legt voor alle problemen, van het arbeidsrecht tot de vakbonden, over huisvesting, onderwijs, migratiebeleid, gender en klimaat, bijzonder goed uit hoe uiterst rechts er tegenaan kijkt. Het staat telkens volkomen haaks op wat een progressief en emanciperend beleid kan zijn, in het belang van gewone mensen.
We moeten hopen dat dit boek een zeer ruim lezerspubliek vindt, dat veel mensen kennis nemen van wat het verschil is tussen het een en het ander. De zaak Delhaize was een ‘wake-upcall’, aldus de auteur, de dreiging van een protest- en betogingsverbod wordt zeer reëel.
De beweging die bezig is, bestaat erin de sociale zekerheid te herleiden tot een basisverzekering, met ‘basisdiensten’, zodat alles daarboven aan de particuliere sector kan gegeven worden. Met de stap-voor-stap maatregelen in Vlaanderen zien we nauwelijks hoe dit gebeurt, maar precies door het in verband te brengen en te vergelijken met buitenlandse experimenten komt de logica naar boven. Kader dit in een uiterst rechtse ideologie en er zijn redenen genoeg om heel erg bang te worden.
De auteur vergelijkt alle gevaarlijke ontwikkelingen telkens met wat we nu hebben en met wat het middenveld en de vakbonden doen voor mensen. Hoe het angst- en onzekerheidsklimaat kan worden doorbroken, want er zijn heel veel redenen om erg trots te zijn op wat we tot hier toe hebben bereikt en weten te handhaven. Dat is zeer leerrijk, alleen mis ik een beetje de vraag naar vernieuwing, de vraag naar alternatieven om b.v. ook het klimaat en de vele nieuwe kwetsbare groepen in onze samenleving mee in een ruimere sociale bescherming op te nemen.
Dat was wellicht niet de bedoeling van het boek en daarom vraagt het wel om méér analyse, van hoe de zeer terechte vraag naar koopkracht en bescherming gekoppeld moeten worden aan een redelijk milieubeleid.
We hadden van Dominique Willaert al zeer goede raad gekregen om ‘te luisteren’ naar mensen om zo hun meestal terechte klachten te horen. Met dit boek kunnen twijfelende kiezers makkelijk zien waar en bij wie hun echte belangen liggen, op korte en op lange termijn. Want er zit wel een tegenstelling tussen enerzijds het anti-vreemdelingenbeleid en anderzijds de vaststelling dat er een tekort aan werkkrachten is. Zouden Vlaamse vrouwen meegaan in een natalistisch beleid?
Dit boek koppelt de grote vragen van wat een uiterst-rechtse ideologie inhoudt aan de vele kleine stapjes die er onvermijdelijk naar toe leiden. Het zijn niet de angst en de onzekerheid die moeten winnen, wel de hoop en het geloof in wat er is en in wat kan zijn. Aanbevolen lectuur, echt.
