Miljoenen Franse kiezers hebben hun ‘colère’ geuit met een stem voor het Front National (FN). Meer dan de helft van de stemgerechtigden bleef wel thuis, maar dat doet niets af aan de triomf van het FN en zijn leidster Marine Le Pen. Het FN staat klaar om in de lente van 2017 deze Le Pen naar het Elysée te sturen. Wie zal haar tegenhouden? Het is vijf voor twaalf, of misschien al te laat. De kiezers schrik aanjagen met het spookbeeld van het FN aan de macht, werkt niet meer.
Net als vijf jaar geleden geeft meer dan de helft van de stemgerechtigde Fransen verstek. Het is een verontrustend wereldwijd verschijnsel dat zoveel burgers hun vertrouwen in de klassieke vertegenwoordigende democratie, via politieke partijen, kwijt zijn. Zodat de stemmen voor het FN minder dan 14 percent van die stemgerechtigden uitmaken. Maar voor de regerende PS is dat 11.5 % en voor links van de PS nauwelijks iets meer dan 2.5 percent. Het globale electorale beeld is dramatisch.
Duurzame inplanting
Het succes van het FN heeft weinig te maken met de aanslagen van 13 november, daarvoor al gaven peilingen het FN rond 30 %. Die partij is gewoon stevig ingeplant geraakt en zowel rechts als de PS hebben daar mee schuld aan. FN, dé partij van de jongeren en van de arbeiders, wat een kaakslag voor links.
Degenen die ooit opperden dat het geen kwaad kan het FN ergens te laten besturen, zijn eraan voor de moeite. In alle steden en gemeenten waar het FN twee jaar geleden het bestuur overnam, gaat die partij sterk vooruit, soms met bijna 20 percent. In Hénin-Beaumont, in het ooit zo linkse Pas-de-Calais, haalde het FN vorige keer 50%, nu 60 %. Waar het FN bestuurt, wordt het door een beduidende meerderheid van de bevolking omarmd.
Het FN scoort in het noorden vooral zeer hoog in de oude rode bolwerken waar de werkloosheid en de angst ervoor zeer groot zijn. Hier slaat vooral het antimondialistische anti-EU discours zeer goed aan, terwijl in het zuidoosten (Marseille-Nice) het discours van nicht Marion Maréchal-Le Pen minder sociaal-populistisch, openlijker racistischer is.
Het succes van het FN heeft weinig te maken met de aanslagen van 13 november, daarvoor al gaven peilingen het FN 30 %. Die partij is gewoon stevig ingeplant en zowel rechts als de PS hebben daar mee schuld aan.
PS in crisis
Toch vinden leiders van de regerende PS dat ze het er niet zo slecht hebben van afgebracht met 23.5 percent (11.5 van de stemgerechtigden). Ze hopen in de tweede ronde wel in zeven van de twaalf regio’s te winnen, met de stemmen van groenen en links erbij staan ze daar sterker dan de rechtse coalitie en het FN. En zo kunnen ze verder doen alsof er niets gebeurde, terwijl de partij in grote delen van het land van de kaart verdwijnt.
De enige troost van deze verkiezingsresultaten is de klap die rechts onder leiding van ex-president Nicolas Sarkozy krijgt. Sarkozy droomde er tot voor kort van dat deze verkiezingen hem negen of tien regio’s zouden opleveren waarna hij vol vertrouwen naar de voorverkiezingen van rechts (voor de aanwijzing van de presidentskandidaat) kon gaan. Maar nu staat hij met de billen bloot, zijn rivalen smullen van zijn tegenslag.
In twee belangrijke regio’s, het noorden en het zuidoosten, zal er in de regionale raad hoe dan ook geen enkele socialist meer zitten. Op aandringen van premier Manuel Valls trekt de PS zich daar terug voor de tweede ronde en roept ze op voor rechts te stemmen. Tot verbijstering van veel linkse militanten die het niet over hun hart krijgen hun neus even dicht te knijpen en te stemmen voor Christian Estrosi, de uitgesproken rechtse burgemeester van Nice wiens uitspraken niet moeten onderdoen voor die van het FN. Valls wou ook dat de PS zich terugtrok in het noordoosten, maar hij botste daar op een nee. Dat vergroot de kansen van Florian Philippot, de nummer 2 van het FN die uit links komt, om regioleider te worden.
Voor rechts stemmen heeft alleen zin als er een verschil is tussen rechts en uiterst-rechts, aldus Jean-Luc Mélenchon van het Front de Gauche (communistische PCF, Parti de Gauche en kleinere groepen). Zelfs rekening houdend met het feit dat er in sommige regio’s een alliantie tussen groen EELV en het ‘linkse front’ was, komt het Front de Gauche met moeite boven vijf percent, een absoluut dieptepunt. Het Front de Gauche heeft zijn tijd gehad, vindt Mélenchon. De droom van een Frans Syriza is verzwonden. Het Front is er duidelijk niet in geslaagd een geloofwaardige oppositie te voeren tegen het neoliberale beleid van president Hollande en Valls. Dat geldt evenzeer of nog meer voor de groene EELV die gehalveerd uit de stembus komt.
Pot en ketel
PS en rechts geven elkaar de schuld voor de opmars van het FN Ze hebben beide grote schuld. Rechts, met op kop Sarkozy, door de strijdpunten van het FN tot de hunne te maken, maar zonder zover te durven gaan als het FN tegen mondialisering, de EU, de sociale uitsluiting, de verwaarlozing van het platteland… want daar zijn ze mede schuldig aan.
De PS is schuldig op vele manieren. PS en links in het algemeen hebben decennia lang problemen die veel Fransen na aan het hart liggen, genegeerd. Dat gaat onder meer over problemen rond een migratie zonder integratie, over de verwaarlozing van randsteden en de groeiende islamistische invloeden, men deed gemakshalve alsof daar geen problemen mee waren. Of het aankaarten ervan werd afgedaan als islamofobe FN-praat, wat dat FN alsmaar rijker maakte.
Maar er was vooral de blindheid voor de dagelijkse problemen van al wie van loonarbeid moet leven, van de arbeidersklasse die geconfronteerd wordt met massale werkloosheid, met groeiende inkomensongelijkheden, met de fameuze flexibiliteit, de precaire arbeidsvoorwaarden, terwijl het patronaat enorme cadeaus krijgt. PS-leiders die klagen over de conservatieve arbeiders en bedienden die niet met de moderne tijd mee willen…
Vernederd
Minister van Economie Emmanuel Macron heeft geen enkel taboe meer. “Indien ik werkloos was, zou ik niets van een ander verwachten, ik zou aan de slag gaan”, aldus Macron die daarmee de vijf miljoen werklozen vernedert. Macron die zich een politieke en economische liberaal noemt en door Hollande of Valls niet wordt tegengesproken. Valls en Macron hebben rechts voor schut gezet: zij voeren het rechtse programma uit, zij bouwen het sociaal model af met maaregelen die rechts niet durfde nemen. Marine Le Pen hoeft daar maar op in te pikken. ‘Les damnés de la terre’, de vernederden, uiten hun colère door de politiek de rug toe te keren of door het stembiljet te gebruiken.
2017
En zo gaan we naar de lente van 2017. De PS en rechts willen in de eerste ronde van de presidentsverkiezingen tweede komen, na Le Pen, erop rekenend dat de andere dan, de derde, hem (het zullen wellicht mannen zijn) steunt voor de tweede ronde. Dat werkte in 2002 toen links in de tweede ronde massaal voor de rechtse Jacques Chirac stemde om Jean-Marie Le Pen weg te houden. Maar het is een illusie te denken dat dit weer zal werken. Zullen linkse kiezers bij voorbeeld voor de uitgesproken rechtse Sarkozy stemmen? Of rechtse kiezers voor Hollande tegen Le Pen? Misschien eerder omgekeerd.
Intussen zullen Hollande en Valls wellicht trouw blijven aan hun neoliberaal beleid en nog meer ‘colère’ veroorzaken. Het zou anders kunnen, door de sociale afbraak stop te zetten en sociale bescherming de centrale plaats te geven die ze nu meer dan ooit moet hebben. Maar de kans is zeer groot dat Hollande en zijn ploeg zullen trachten het thema ‘veiligheid’ centraal te stellen in de hoop zo nummer twee te worden in de verkiezingen. Onze pronostiek: de woede zal tegen 2017 dan ook niet bekoeld zijn, tot vreugde van Marine Le Pen.
