“De wetenschap” komt op straat. Deze zaterdag 22 april zijn er wereldwijd manifestaties om het wetenschappelijk denken, het wetenschappelijk onderzoek te verdedigen. Het is erg dat men in 2017 op straat moet komen tegen obscurantisten die wetenschappelijk denken liefst beperkt zien tot bijdragen aan bedrijfswinsten. De nood aan actie werd ineens scherp gevoeld toen Donald Trump effectief president van de VS van Amerika werd en de daad bij het woord voegde: wetenschap moet zwijgen en ten dienste staan van ondernemers en machthebbers van wie nog enkelen denken dat de aarde toch plat is.
Feiten
Het initiatief voor deze internationale acties op de Dag van de Aarde, 22 april, komt uit de VS waar een deel van de wetenschappelijke wereld bruusk uit zijn isolement ontwaakte toen Trump drastisch ging snoeien in de budgetten. De “March for Science” trekt door meer dan 500 steden in een dertigtal landen (ook in Brussel). De “mars” wil daarmee wereldwijd de aandacht vestigen op het belang van feitenkennis. Iets wat in 2017 evident zou moeten zijn (en altijd al had moeten zijn), stuit wereldwijd op ideologische vijandigheid. Feiten zijn even- of minderwaardig aan alle soorten meningen en waanideeën.
Alhoewel er bij de Republikeinse partij in de VS leden zitten van de Flat Earth Society, die dus beweert dat de aarde plat is, heeft Trump de rondheid van de Aarde totnogtoe niet in twijfel getrokken. Maar hij heeft wel al het woord ‘science’ doen schrappen uit de taakomschrijving van het EPA (Environmental Protection Agency). Dat bureau wordt nu geleid door Scott Pruitt die niet kan vatten dat menselijke activiteit iets te maken heeft met klimaatopwarming. Pruitt zou zijn dienst het liefst gewoon opdoeken.
Silence
Het is vooral de geldkwestie die de “wereld van de wetenschap“ wakker schudt. Die “wereld” is natuurlijk een abstractie, ze dekt zeer veel uiteenlopende ladingen. Onderzoekscentra die aan het werk worden gezet om bewijzen te verdoezelen, zitten in een andere schuit dan centra die niets te maken hebben met een wereld van winstbejag. De wetenschapslui die voor rekening van Monsanto jarenlang het gevaar van Roundup toedekten, hebben geen reden om deel te nemen aan de “March for Science”, zij behoren tot de wereld van de “silence” waar geld meestal geen probleem is.
Silence, stilte, dat is wat de regering van Trump inderdaad oplegt. Letterlijk, want wetenschappelijke gegevens van overheidsinstellingen worden van de netten gehaald. Verscheidene wetenschapslui hebben preventief allerlei gegevens in veiligheid gebracht. Vooral enkele drastische besnoeiingen in de budgetten brengen wetenschapslui voor de eerste keer sinds de protesten tegen de Vietnamoorlog op straat. Het Nationaal Instituut voor Gezondheid (NIH) bij voorbeeld zou het volgend jaar met 18,3 % (5,8 miljard dollar) minder moeten doen. Tussen 5000 en 10.000 programma’s komen daardoor in het gedrang. Het EPA (bescherming van de natuur) zal het zelfs moeten doen met 31 % minder.
Rede
Het gaat echter niet alleen om geld. Dit is een conflict tussen rationalisme en irrationalisme, zoals dat ook tijdens de Renaissance opdook. Een strijd tussen rationalisme en obscurantisme dat in de VS en overal elders ter wereld nooit is verdwenen.
Obscurantisten voeren oorlog tegen “de wetenschap”, voor wetenschappelijk rationeel denken is in hun wereld geen plaats. Zo achten obscurantisten de vele studies over klimaatopwarming evenwaardig, of zelfs minderwaardig, aan de opvatting dat er niets aan de hand is – of dat de mens er op zijn minst niets kan aan doen. Dat is niet louter ideologisch, Trump en zijn omgeving staan op zeer goede voet met de oliereuzen en met de eigenaars van steenkoolmijnen. Ideologie en financiële belangen gaan hand in hand. De kandidaat om de FDA (Food and Drug Adeministration die o.m. oordeelt over nieuwe geneesmiddelen), vindt bij voorbeeld dat de markt wel zal bepalen welke geneesmiddelen deugen. De markt in de plaats van dure testen.
Obscurantisten vinden het creationisme op zijn minst evenwaardig aan de evolutieleer; dat zijn in hun ogen evenwaardige opvattingen, al vinden sommigen dat alleen het creationisme mag worden onderwezen. Leerkrachten in ons eigen land hebben ook meer en meer met dat probleem te maken. Klassen waar de leerlingen gewoon weigeren over de evolutieleer les te krijgen worden stilaan geen zeldzaamheid.
Pakistan, Indonesië
Het waren obscurantisten die de redactie van Charlie Hebdo uitmoordden. Het zijn obscurantisten die mensen ertoe aansporen ongelovigen en ketters om te brengen.
In Bangladesh zijn al verscheidene bloggers vermoord gewoon omdat ze atheïsten zijn. In Pakistan is student Marshal Khan vorige week gelyncht door enkele collega’s die hem onder goedkeuring van honderden medestudenten vanop de tweede verdieping naar beneden gooiden. Marshal Khan was te vrijzinnig. Mumtaz Qadri, die in 2011 de gouverneur van Punjab, Salman Taseer, vermoordde en ter dood werd veroordeeld, wordt als en held vereerd. Dagelijks stromen er massa’s bedevaarders toe om zijn graf te bezoeken. Premier Nawaz Sharif onderneemt daar weinig tegen. Integendeel, hij wil een strakkere toepassing van de wetten op godslastering.
In Jakarta heeft gouverneur Basuki Purnama (Chinees en protestant), Ahok bijgenaamd, woensdag de verkiezingen verloren tegen een moslimkandidaat. Ahok was beschuldigd van godslastering omdat hij in zijn oproep tot de moslimkiezers om voor hem te stemmen een vers uit de koran had gebruikt. Ahok werd mikpunt van een massale hetze, honderdduizenden betoogden om zijn veroordeling te eisen.
Het is slechts een kleine greep uit een obscure realiteit. De March for Science is misschien de aanzet tot een internationale weerstand.
In Brussel zaterdag 22 april aan het Albertinaplein (bij Centraal Station) van 14 tot 18 u.
