De jaarlijkse veiligheidsconferentie van München heeft dit jaar geen specifieke sensatie opgeleverd. Het raadselachtige thema ‘westlessness’ (Westloosheid of zoiets) heeft de grote media niet erg geïnspireerd.
Het is ook zo, natuurlijk, dat de verschillende internationale dossiers via een eigen ontwikkeling verlopen. De Berlijnse onderhandelingsronde over een regeling in Libië was louter formeel, alle partijen in het conflict en hun sponsors kiezen voorlopig voor een militaire oplossing. Wat Oekraïne betreft lijkt het voorlopige niet gelukt om de ministers van Buitenlandse Zaken aan tafel te krijgen in het ‘Normandië formaat’. In de eerste plaats omdat Moskou erop aandringt dat Kiev eerst een begin moet maken met de uitvoering van de Minsk akkoorden en van de beslissingen van de Parijse top van december vorig jaar. Lavrov, de Russische vertegenwoordiger op deze conferentie, hanteerde een behoorlijke harde toon toen hij deze stelling aan zijn publiek herinnerde.
Geen Merkel
Er waren wel enkele grote namen aanwezig op de Conferentie, maar de Duitse Bondskanselier Angela Merkel was voor het eerst in vele jaren niet naar München gekomen. Ze werd vertegenwoordigd door de Duitse president W. Steinmeyer en de minister van buitenlandse zaken, Heiko Maas. Wel verscheen de Franse president Emanuel Macron voor het eerst ten tonele en werd direct de ster van de bijeenkomst. De Amerikaanse delegatie werd geleid door minister van buitenlandse zaken, Mike Pompeo, de minister van Defensie Mark Esper en de voorzitster van het Congres Nancy Pelosi. Rusland en China werden vertegenwoordigd op het niveau van hun minister van Buitenlandse Zaken.
“ Westlessness”
Het voorbereidende expertenrapport voor deze conferentie sprak over de verzwakking van de wereldwijde economische, militair-politieke en technologische positie van het Euro-Atlantische Westen onder de uitdagingen van China en Rusland en de interne meningsverschillen tussen de VS en de Europese Unie. Deze ‘erosie’ van de dominante positie van het Westen in de liberale wereldorde noemden de experts van de Münchenconferentie “Westlessness”.
De Duitse president Steinmeyer, de Franse president Macron en vooraanstaande politici uit de EU hebben openlijk gesproken over de verzwakking van het Westen. Hoewel de VS-staatssecretaris dit ontkende, is het in werkelijkheid moeilijk te missen. Dit geldt niet alleen voor de trans-Atlantische relatie die duidelijk overschaduwd wordt door allerlei spanningen. Het gaat ook niet goed in de gordel rond de EU, waar Brussel, Berlijn en Parijs hun greep op het EU-beleid willen versterken.
De belangrijkste conclusies van het rapport valt ongeveer letterlijk samen met het narratief van de Russische minister van Buitenlandse Zaken die het had over het politieke gewichtsverlies van wat het Westen bijeenhoudt, met name een duidelijk keuze voor de liberale democratie, de visie over mensenrechten, markteconomieën, internationale en samenwerking in internationale instellingen.
Momenteel wordt de positie van het Westen, aldus het rapport, meer en meer betwist. We zijn getuige van het uiteenvallen van het Westen. Maar wat nog belangrijker is dat het Westen steeds minder ‘westers’ wordt, dat wordt dan ‘Westlessness’ genoemd. De niet westerse wereld onder leiding van Rusland en China zijn in opmars en het liberale triomfalisme van de periode na de Koude Oorlog loopt mank door gebrek aan zelfreflectie.
In de realiteit ziet dat eruit als een belangrijke propagandaoverwinning voor Moskou.
Het aan Rusland gewijde hoofdstuk in het rapport kreeg de weinig subtiele titel “Putemkin’s State” mee, maar de inhoud van het hoofdstuk over Rusland kan moeilijk betwist worden. De bewering dat Rusland streeft naar een meer actievere en belangrijke rol (feitelijk speelt het die nu al) dan de behoorlijk bescheiden toestand van zijn economie en de ernstige binnenlandse problemen, rechtvaardigen de vaststelling dat Rusland “is punching above its weight”. Het lijkt een cliché maar het is al bij al vleiend voor het Kremlin.
5G
Maar Rusland was niet het overheersende onderwerp in de redevoeringen van de westerse sprekers. In het centrum van de discussie stond China en de dreiging uitgaande van z’n dominantie in internettechnologie, de mobiele 5G -telefonie en artificiële intelligentie. In de toespraak van de Amerikaanse minister van buitenlandse zaken en vooral deze van de defensie minister Esper, werd een strategie geformuleerd voor de militair politieke en technologische indamming van China. Deze ‘containment’ wordt beschouwd als de belangrijkste ideologische en technologische uitdaging en als dé militaire bedreiging voor de Noord-Atlantische alliantie. Esper zegde in alle openheid dat het gebruik van de 5G technologie van Huawei een bedreiging is voor de defensiecapaciteit en de eenheid van de NAVO. Hij stelde voor een alternatieve, gezamenlijke technologische 5G strategie van de VS en EU te ontwikkelen, middels investeringen in het Amerikaanse agentschap voor geavanceerd militair research (DARPA) en de Europese uitwerking van apparatuur in software 5G technologie. Eerder had de Amerikaanse minister van justitie, William Bar, zich uitgelaten over de noodzaak van Amerikaanse investeringen om een meerderheidspakket aan aandelen te verwerven bij de Europese 5G-ontwikkelaars Erickson en Nokia.
paranoia
De groeiende westerse paranoia rondom China speelt anderzijds in het voordeel van Moskou. Ze geeft Rusland in de wandelgangen de gelegenheid te dreigen de Chinese kaart uit te spelen, door te wijzen op de mogelijke verdere militair politieke en technologische toenadering tot Peking, mocht het Westen niet respectvol genoeg omgaan met de fundamentele Russische belangen op het gebied van veiligheid en invloed in het post-sovjet-territorium. Dat geeft Rusland de mogelijkheid aan te dringen op het opheffen van de westerse sancties zonder verandering van de Russische politiek ten opzichte van Oekraïne.
Het heeft er alle schijn van dat de Franse president Macron op zoek is om zichzelf als eerste vioolspeler op de bühne te plaatsen. In München ontvouwde hij zijn thesis over de noodzaak van een nieuwe EU-koers van strategische samenwerking en dialoog met Rusland, die hij al vorig jaar in augustus voor het eerst ventileerde in zijn toespraak tot de Franse ambassadeurs.
Macron stelde dat de Europese politiek van indamming en tegenwerking van Rusland met economische sancties niet effectief is gebleken. Deze ‘containment’ heeft niet geleid tot verandering in de buitenlandse politiek van Rusland die het Westen beoogde, omdat geen van de bondgenoten een openlijk conflict wil met Moskou. Een beleid vanuit een positie van zwakte werkt niet, stelde Macron. Hij is voorstander van een andere keuze: eisen blijven stellen aan Rusland aangaande de bevroren conflicten op het post-sovjet-grondgebied, maar tegelijkertijd een strategische dialoog hervatten om nieuwe conflicten in andere regio’s van de wereld op te lossen.
Macron blijft volhouden dat hij niet gelooft in en strategisch verbond tussen Rusland en China, waarin de ‘hegemonie van Peking onverenigbaar is met het gevoel van Russische trots’. Daarom kan Rusland niet omheen een partnerschap met Europa.
Maar hoe zo’n partnerschap met Rusland of zo’n dialoog strategie met Moskou er concreet uit zouden moeten zien vertelt Macron niet.
Moskou heeft tot op heden nog geen voorstellen ontvangen ter verwezenlijking van deze edelmoedige visie van de Franse president. Daar komt nog bij dat Macron en de andere westerse politici de wijdverbreide fout maken om uit te leggen waar volgens hem de Russische nationale belangen liggen. Een dergelijke arrogantie zit in de sfeer van koloniale betutteling, wat Moskou ten zeerste irriteert. In functie van een mogelijke opheffing van de sancties is Moskou misschien wel bereid een doorbraak te veinzen in de betrekkingen met het Westen op Russische voorwaarden; een proces dat een vertragend effect zal hebben op de verdere toenadering met China.
Moskou initiatief
De toespraak van de Russische minister Buitenlandse Zaken Sergei Lavrov was gewijd aan het initiatief van Vladimir Poetin om nog dit jaar een ontmoeting van de staatshoofden van de vaste leden van de VN-Veiligheidsraad te beleggen.
Macron had al herhaald dat hij dat initiatief van Poetin steunt, maar dat dit niet belet dat de huidige lijn van Poetin met het voortdurend saboteren van de werking van de raad, niet langer kan.
Dus zou Moskou volgens de Franse president de westers dominantie in de raad moeten aanvaarden.
In de toespraak van Lavrov wordt de ontmoeting voorgesteld als een eerlijke directe uitwisseling van meningen hoe de wereld moet worden beschermd voor de toekomstige generaties in het kader van de bijzondere verantwoordelijkheid van de vijf permanente leden van de VN-Veiligheidsraad voor het handhaven van vrede en veiligheid, zoals geformuleerd in het VN-Handvest. Lavrov kloeg over de “barbaarsheid” van het Westen in de internationale betrekkingen. De directeur-generaal van het WHO verklaarde droog dat miljarden worden uitgegeven voor de zogenaamde westerse war on terror, maar heel weinig in de strijd tegen coronavirus.
besluit
Dit alles toont aan dat momenteel Amerikaanse en EU-leiders hun volgende aanvallen op China plannen.
Het is duidelijk dat voor de Verenigde Staten en de EU, macht en invloed nog steeds voorrang hebben boven hun met luid tromgeroffel verkondigde ‘waarden’. Waardoor we kunnen besluiten: niets nieuws in het Westen met de Westlessness.
