De ene zijn dood is de andere zijn brood. Zelden bleek dit gezegde zo gruwelijk juist te zijn als tijdens de huidige hetze rond het stakingsrecht en de vakbonden. De dood van twee personen die aan een door stakers georganiseerde wegblokkade werd toegeschreven, was inderdaad brood of ‘gefundenes Fressen’, voor de werkgevers en de hele rechterzijde. Die maakten van het gebeuren gretig gebruik om niet alleen het stakingsrecht, maar ook de vakbonden aan te vallen. Ook al heeft de betrokken vakbond wegblokkades afgekeurd en al zijn de drie grote vakbonden bereid om het zogenaamde herenakkoord van 2002 over de regeling van collectieve geschillen te evalueren, rechts heeft bloed geroken en zal de anti-sociale strijd voortzetten tot er resultaten worden bereikt.
Tijdens een algemene staking van de FGTB, de franstalige vleugel van het ABVV, in de provincie Luik, sloten leden van de FGTB-spoorvakbond op 19 oktober 2015 de E40 ter hoogte van Herstal af. Door die wegblokkade kon een chirurg niet tijdig in het ziekenhuis zijn om een vrouw te opereren. De vrouw overleed. Tijdens diezelfde blokkade kreeg een automobilist die in de file stond een hartaanval. Nadat een ziekenwagen pas via een omweg het slachtoffer kon bereiken, overleed de man niet lang na zijn opname in het ziekenhuis. De twee overlijdens werden algemeen betreurd, maar werden vooral door werkgevers, de nationalisten van de N-VA en de liberalen van Open VLD en MR aangegrepen om met een beschuldigende vinger naar het stakingsrecht en de vakbonden te wijzen.
Dat er even op werd gewezen dat in het geval van het eerste overlijden het betrokken ziekenhuis geen plan B had (want dokters kunnen ook om andere redenen verhinderd worden om tijdig in het ziekenhuis te zijn) en dat het wel meer voorvalt dat automobilisten een beroerte of hartaanval krijgen, maakte niet de minste indruk. De FGTB gaf zich rekenschap van de ernst van de gebeurtenissen en liet drie dagen na de feiten weten wegblokkades niet langer te steunen.
Vakbonden muilkorven
Dat maakte echter niet de minste indruk op de werkgevers, de politieke rechterzijde en een groot deel van de pers. Die waren maar al te blij een stok te hebben om niet alleen op het stakingsrecht, maar ook op de vakbonden te slaan. Het Verbond van Belgische Ondernemingen (VBO) eiste meteen een ‘betere omschrijving’ van het stakingsrecht. Als de sociale partners (werkgevers en vakbonden) het daar niet over eens kunnen worden, moet er volgens het VBO wetgevend worden opgetreden. Dat is ook de mening van de middenstandsorganisatie Unizo. De Vlaamse werkgeversorganisatie Voka haalde een oude patronale eis boven water: de vakbonden moeten rechtspersoonlijkheid krijgen, zodat ze als vakbond gestraft kunnen worden. Het VBO is bereid het debat hierover aan te gaan.
Over straffen gesproken: hoeveel bankiers die ons in de huidige crisis stortten zitten al achter de tralies? En welke straf krijgen bedrijfsleiders (CEO’s) die via massa-ontslagen of verhuizing naar het buitenland duizenden mensen en hun gezinnen broodroven? Die krijgen geen straf, maar een beloning die in de tientallen miljoenen euro loopt, zoals onlangs nog in Frankrijk het geval was. Want dankzij die massa-ontslagen gaan de aandelenkoersen omhoog en dat is goed voor de aandeelhouders en om de aandeelhouders is het in de kapitalistische economie te doen.
Het zal wel niemand verbazen dat de rechtse partijen meteen op de werkgeverskar sprongen. Kamerlid Zuhal Demir, de anti-sociale spreekbuis van de N-VA, kondigde een wetsvoorstel aan om vakbonden rechtspersoonlijkheid te geven. Haar partijgenoot Peter Dedecker deed er een schepje bovenop door een wetsvoorstel in te dienen om het lidgeld van vakbondsleden niet langer fiscaal aftrekbaar te maken. Over het lidgeld voor bijvoorbeeld Unizo en Voka en de fiscale aftrekbaarheid ervan rept Dedecker met geen woord. MR-kamerlid Daniel Ducarme diende een wetsvoorstel in om het recht op werken te vrijwaren, een initiatief dat op de steun van Open VLD en N-VA kan rekenen.
Tijdsgewricht
Federaal minister van Werk Kris Peeters (CD&V) probeerde, denkend aan zijn ACV-kiezers, de zaak iets te kalmeren door een evaluatie van het herenakkoord van 2002 voor te stellen. De drie grote vakbonden stemden hiermee in, al liet het ABVV horen dat er geen sprake van kan zijn de vakbond monddood te maken en drong de FGTB erop aan dat ook de werkgevers hun verplichtingen moeten nakomen en bijvoorbeeld geen stakersposten door de rechtbank mogen laten verbieden. Het ACV vreest dat een zogenaamde verduidelijking van het akkoord van 2002 op een beperking van het stakingsrecht zal neerkomen.
Het loont de moeite even na te gaan welke argumenten de tegenstanders van het stakingsrecht en van de vakbonden zoal gebruiken. Kris Peeters die een wetgevend initiatief probeert tegen te houden, dook in zijn woordenboek met nieuwspraakwoorden om toch een aanpassing van het stakingsrecht te bepleiten. Hij had het over een ‘actualisering’ van het stakingsrecht. Dat moet zijns inziens worden aangepast aan het ’tijdsgewricht’. Wat een prachtig woord. Maar wat mag dat tijdsgewricht wel betekenen? Vanzelfsprekend de steeds anti-socialer wordende kapitalistische economie die de werknemersrechten steeds meer onder druk zet. Om die sociale achteruitgang goed te praten gebruikt men altijd woorden als moderniseren, hervormen en ‘aanpassen aan het huidige maatschappelijke draagvlak’, zoals Kris Peeters het formuleert. Wat dat huidige maatschappelijke draagvlak betekent, zegt hij niet. Maar voor de goede verstaander is het maar al te duidelijk: niet alleen geweldplegingen bij stakingen en betogingen, maar dat staken en betogen zelf horen in feite niet meer in de 21ste eeuw, in onze geglobaliseerde economie, nu we de concurrentiekracht van ‘onze’ bedrijven moeten verdedigen en vakbonden in feite iets uit het verleden zijn.
Dat is de vurigste overtuiging van N-VA-Kamerlid Zuhal Demir. In het VRT-programma Terzake van 27 oktober 2015 zei ze met veel overtuiging dat de vakbonden vroeger hun rol hadden te spelen. Met de klemtoon op vroeger. Want ja, haar vader had in de mijn gewerkt en was zelfs vakbondsafgevaardigde. Dat was allemaal OK. Maar nu beleven we andere tijden. De vakbonden moeten aan banden worden gelegd, met name door ze rechtspersoonlijkheid te geven. En dat moet dringend gebeuren want mevrouw Demir ‘heeft het nu wel gehad’ en haar ‘geduld is op’.
Maatschappelijk draagvlak
In Knack van 28 oktober 2015 sprong redacteur Ewald Pironet in navolging van Kris Peeters op de kar van het ‘huidige maatschappelijke draagvlak’. Hij haalde er zelfs Guy Verhofstadt (Open VLD) bij die 25 jaar geleden in zijn Burgermanifesten ‘al fundamentele vragen bij de rol van de vakbonden’ stelde. Sinds wanneer is Guy Verhofstadt in deze een referentie? En zonder verder betoog voegt Pironet eraan toe dat ‘de vakbonden het voorbije jaar kennelijk hun hand hebben overspeeld’. Hoe? Daar zegt de auteur niets over. Hij neemt wel het heersende liberale discours over als hij beweert dat de bonden ‘niet mee geëvolueerd zijn met de tijd’. Hij verwijt ze zelfs zich ’te veel te hebben opgeworpen als de poortwachters van de sociale zekerheid’. Is dat misschien niet de taak en de plicht van de vakbonden, zeker nu in ‘de huidige tijd’ de sociale zekerheid steeds meer aangevallen wordt?
Nog een fout van de vakbonden volgens Pironet: ze verdedigen verworven rechten en loonschalen, maar over de samenleving van morgen hoor je ze niet. Eerst iets over de uitdrukking ‘verworven rechten’, waartegen de rechterzijde al decennialang fulmineert. Die uitdrukking heeft geen zin, want een recht dat niet verworven is, is geen recht. En wat heeft de samenleving van vandaag en die van morgen ons zoal te bieden: toenemende flexibiliteit, loonsverlagingen, toename van interim-arbeid als het al geen ‘zero hour’ contracten zijn, massa-ontslagen, sociale dumping, aanhoudende werkloosheid, vooral jongerenwerkloosheid, stress, burnout enz. Hoezeer Pironet en geestesgenoten het ook over de toekomstige tijd hebben, in feit
e hebben ze heimwee naar de goede oude tijd. Zo schrijft Pironet dat ’terwijl er vroeger werd gestaakt tegen de werkgevers voor meer loon en betere werkomstandigheden, de vakbonden nu met stakingen de overheid tot andere beslissingen proberen te dwingen’. Pironet en andere zogenaamde opiniemakers hebben blijkbaar niet door of willen niet zien dat de overheid de bevelen van de werkgevers uitvoert. Wie tegen het anti-sociale beleid van de werkgevers wil ageren, moet zich dus tegen de uitvoering van dit beleid door de regering verzetten.
Zwakke vakbonden
Als men de vakbonden iets moet verwijten is het dat ze de voorbije decennia veel te weinig strijdvaardig waren. Ze hebben zich in het liberale model laten inkapselen. We moeten maar aan voormalig ACV-voorzitter Jef Houthuys denken. Die verdedigde met hand en tand het soberheidsbeleid van eerste minister Wilfried Martens (CVP). Te pas en te onpas liet hij horen dat ‘wij niet laten raken aan onze Wilfried’. Voor die verloedering van de vakbonden draagt het overkoepelende Europees Verbond van Vakverenigingen (EVV) een verpletterende verantwoordelijkheid. Reeds vijftien jaar geleden werd er op EVV-congressen voor gepleit het strijden voor sociale rechten en vooruitgang te vergeten en van vakbonden dienstverlenende bedrijven te maken. Zo zouden ze onder meer hun leden moeten leren met de computer te werken. Bedrijfsvriendelijke vakbonden, zo wil het het huidige tijdsgewricht!
Nu de rechterzijde een ongekend offensief tegen de werknemers en hun organisaties heeft ontketend, mogen die laatste niet langer braaf in het liberale gelid blijven lopen, maar moeten ze hun tanden tonen om verdere sociale achteruitgang te voorkomen. Want het is de rechterzijde niet zozeer om het voorkomen van geweldpleging bij stakingen of betogingen te doen, maar wel om de afbraak van sociale rechten, arbeidswetgeving en sociale zekerheid, kortom van ons na veel strijd bedongen en steeds meer bedreigde sociaal model.
