Water en de klimaatsverandering

De waterwereld kwam bijeen in Istanbul. Er was het officiële programma, er waren specifieke programma’s voor jongeren en vrouwen, en er werden speciale sessies georganiseerd door het Internationaal Secretariaat voor Water (ISW).Wetenschappers, politici, afgevaardigden van NGO’s uit alle uithoeken van de wereld zijn in Istanbul samengekomen om informatie uit te wisselen over de belangrijkste uitdagingen rond water op alle niveaus.

Naar schatting waren er 27.000 deelnemers aan dit forum met zes thema’s:

(1) Klimaatsveranderingen en de gevolgen voor het water,

(2) de opvolging van de millenniumdoelstellingen rond water en sanitatie,

(3) het beheer en de bescherming van de natuurlijke waterbronnen,

(4) de verschillende beleidsinstrumenten voor goed beheer,

(5) de financiering van de watersector,

(6) educatie en capaciteitsopbouw.

Voor elk van deze thema’s waren er tientallen workshops, presentaties, discussiegroepen. Daarnaast was er een grote waterbeurs waarop verschillende organisaties, instellingen en bedrijven zich voorstelden en verschillende aspecten van het waterbeheer toelichtten. Er was ook een grote locatie waar individuele landen hun vertegenwoordiging hadden en waterproblematiek van hun landen voorstelden. Verder hadden jongeren en vrouwen een eigen programma, vooral met de bedoeling aandacht te trekken van politici en beleidsmedewerkers in welke mate de toegang tot water hun levensomstandigheden sterk bepaalt, vooral in ontwikkelingslanden.

Op het waterforum was het thema Klimaatsverandering en adaptatie (aanpassing) één van de 6 grote thema’s. Verschillende sessies werden hierover gehouden en op de waterbeurs pakken alle grote organisaties uit met brochures over adaptatie, wat eens te meer het bewijs is dat de gevolgen van klimaatsverandering zich op de watercyclus en het waterbeheer laten voelen.

Er zijn een paar zaken waarover iedereen het eens is. De meeste gevolgen van klimaatsopwarming hebben een link met water, de uitdaging voor de aanpassing aan de klimaatsverandering die niet meer te stoppen is, bevindt zich dus in de watersector. De Climate Change is overigens ook maar een deel van de Global Change die aan de gang is. Alle uitdagingen zijn vandaag wereldwijd – we live in a flat world – maar water is alomtegenwoordig.

De verschillende presentaties en voorbeelden uit verschillende landen tonen aan dat de problemen heel divers zijn naargelang de plek op aarde. Tijdens één van de sessies, georganiseerd door vooral Nederlanders, werden de zogenaamde ‘hotspots’ voorgesteld: het gaat over kleine eilanden (die beperkte natuurlijke rijkdom hebben aan water), de grote delta’s (waar megasteden gevestigd zijn), de aride streken (die lijden onder elke variabiliteit van de neerslag), de hooggebergten (door de smelting van de gletsjers) en de ontwikkelingslanden.

Klimaatswijziging zal ook bijna alle sectoren treffen. De belangrijkste die hierbij het meest bedreigd worden zijn de landbouw en voedingssector, de natuur en ecosystemen, de energiesector zelf (hydro-elektriciteit), de sector van water en sanitatie. Een beetje verrassend maar ook begrijpelijk is dat de sectoren zoals industrie en business, toerisme en transport ook met een grote onzekerheid naar de Climate Change kijken.

Naast de geografische streken en sectoren werden ook de mechanismen aangehaald die moeten toelaten om de nodige adaptatie mogelijk te maken. Deze mechanismen slaan voornamelijk op financiering, goed beheer, evaluatie van kwetsbaarheid en milieu-impact en goede planning en coördinatie.

Het is opmerkelijk hoeveel verschillende invalshoeken en strategieën bestaan om acties te ondernemen. Maar het aantal problemen is ook niet te onderschatten: de bedreiging van stijgende zeespiegel en overstromingen in de delta-steden, de waterbevoorrading van steden zelfs in één van de rijkste staten ter wereld (Californië), de leefbaarheid (voedselzekerheid,…) in droge rurale streken, de dreigende daling van de waterbevoorrading door het afsmelten van gletsjers in grote valleigebieden stroomafwaarts (Zuid-Oost Azië, Andes), … Maar in feite ontbreekt het op wereldschaal niet echt aan technische oplossingen om de gevolgen van Climate Change in te perken of ervan te herstellen (in heel wat landen heeft men zich reeds kunnen herstellen van grote catastrofes en zeker de rijke landen zijn bezig met ‘indijkingsplannen’), enkel ontbreekt de wil of de middelen om daar overal prioriteit van te maken of om de plannen in actie om te zetten.

Het probleem van de minst ontwikkelde landen (MOL) is dat ze niet over de capaciteit beschikken, want ze hebben niet eens de middelen aan om de noden van vandaag te beantwoorden. Duurzame ontwikkeling is hetgeen ze nodig hebben om hun kwetsbaarheid (armoede, gebrek aan onderwijs, gezondheid en water) te verminderen en zich zo beter voor te bereiden op klimaatsverandering. Dus als meer fondsen voor adaptatieprojecten vrijkomen, moet voorrang gegeven worden aan activiteiten die de gevolgen op gebied van water zullen verminderen. Het is duidelijk dat adaptatie en mitigatie aan elkaar gelinkt kunnen worden door water. Verder werd gesteld (vooral door de waterdeskundigen) dat het nu wel beter is om alle ‘energie’ te steken in wat men noodzakelijk acht om te doen, veeleer dan modellen te bestuderen van hoe het klimaat zou kunnen veranderen: recente studies tonen aan dat de financiële nood voor adaptatie zo’n 68 miljard euro bestaat voor de MOL-landen.

De Wereldbank zal een eerste schijf van 6 miljard $ vrijmaken voor PPCR (Pilot Program for Climate Resiliance) die projecten voor adaptatie zullen financieren. Vraag is nog in welke mate die fondsen naar de meest kwetsbare ontwikkelingslanden zullen gaan en hoe goed ze besteed zullen worden ..

Na een week van intensieve besprekingen en discussies over de waterproblematiek, waren de slotconclusies zeer matig. Naast de hoop en aanbevelingen die ontstonden uit de tussenkomsten van de verschillende wateractoren, rijzen bij de deelnemers vragen over de relevantie van zo’n gebeurtenis. Vragen over de inhoud van de conferenties die veel te algemeen was, veelal gericht op de mobilisatie van voldoende financiële middelen. Er is ook grote bezorgdheid over de ministeriële slotverklaring. De slotverklaring vermeldt niet de noodzaak van een geïntegreerd waterbeheer, en wat nog erger is, is dat ze de rol van de plaatselijke overheden als sleutelactoren in de watervoorzieningen niet aanhaalt. Voor PROTOS, en andere organisaties van het middenveld, is het primordiaal de inbreng van de lokale bevolking en lokale besturen te verdedigen in integraal waterbeheer per hydrografisch bekken, teneinde te komen tot een duurzaam, participatief en rechtvaardig beleid van de nationale en grensoverschrijdende wateren. Deze verklaring van Istanbul betekent een achteruitgang op dit gebied! Merken we eveneens op de slotverklaring de toegang tot drinkwater en sanitaire voorzieningen nog steeds niet als mensenrecht erkent, terwijl nochtans 15 landen zich voor de erkenning van dit recht hadden uitgesproken.

Niettemin bood het 5e Wereld Water Forum gelegenheid tot mobilisatie voor en een grootschalige reflectie over de waterproblemen. Tijdens de vele nevenactiviteiten ontmoetten vele belanghebbende partijen elkaar om hun ervaringen en ideeën uit te wisselen, en een basis te leggen voor toekomstige samenwerkingen.

Deze gebeurtenis heeft eveneens de aandacht van de media en „het grote publiek” op de ongelijkheid van toegang tot water en sanitatie  getrokken, maar gaf ook een kans om tot dialoog te komen. Teneinde op duurzame wijze op de problemen van bevolkingen die in zones van waterstress leven, in te spelen, is het belangrijk om constructieve relaties tussen alle actoren van de sector te onderhouden. Dit is in ieder geval het standpunt van PROTOS dat ook door verschillende andere organisaties die zich inzetten in ontwikkelingsprojecten wordt ondersteund.

Het 3e VN- Wereld Water Ontwikkelingsrapport, dat op de eerste dag werd voorgesteld, stelt toch heel wat huidige en toekomstige problemen duidelijk aan de kaak: acties moeten spoedig genomen worden.
We hopen dat dit forum een aansporing is geweest voor de staatsoverheden om hun verantwoordelijkheid op te nemen, en dat wij binnenkort de concretisering van bepaalde voorstellen en engagementen zullen mogen begroeten.

Laurence Lefever is educatief medewerker van Protos

Artikel samengesteld door Georges Spriet op basis van de website van protos. Met dank aan www.protos.be

Protos is een ngo die wil werken aan een betere wereld voor de kansarmen op het gebied van water.