De Derde Wereldoorlog zou best eens kunnen starten op het Koreaanse schiereiland en dan nog wel binnenkort, luidt het na iedere test met een Noord-Koreaanse raket. VS-president Donald Trump dreigt de ene dag, zegt de andere dag dat hij de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un wil ontmoeten. Zijn onberekenbaarheid en gebrek aan kennis van zaken, zijn de grootste risicofactoren op oorlog, niet de Noord-Koreaanse leiders. Intussen hebben de Zuid-Koreanen een president gekozen, Moon Jae-in, die “de communicatielijnen” met Noord-Korea wil herstellen, wars van alle oorlogstaal. Buur China volgt met argusogen, kwaad omdat de VS in Zuid-Korea het THAAD afweersysteem neerpoten, neen rechtstreekse uitdaging aan China.
Oorlog
Oorlog in Korea, ergens heb ik nog ongebrande koffie liggen uit die periode (1950-1953) toen ook gevreesd werd voor een nieuwe wereldoorlog. In die oorlog kwamen bij Amerikaanse napalmbombardementen rond een half miljoen mensen om het leven. In totaal vielen zeker twee miljoen doden. In 1953 kwam er een bestand, maar een vredesverdrag bleef uit.
Van 1953 dateert dus de huidige opdeling van het schiereiland in de Republiek Korea, het zuiden, en de Democratische Volksrepubliek Korea, het noorden. Deze laatste wordt steevast afgeschilderd als een buitenaards land geleid door al drie generaties van gekke compleet irrationele leiders. Hun regime beschikt echter over een kernwapenarsenaal en voert testen uit om te laten zien dat ze die kernwapens ook tot ver kunnen afvuren, over afzienbare tijd misschien tot aan de westkust van de VS.
Gek?
Irrationeel is leider Kim Jong-un allesbehalve, zegt onder andere de grote Korea-specialist Andrei Lankov. Volgens deze Russische Korea-kenner weet de Noord-Koreaanse leider Kim Jong-un perfect wat hij wil en hoe het te bereiken. Van de Amerikaans-Britse invasie van Irak in 2003 en later Libië heeft Pyongyang vooral onthouden dat het een degelijk afschrikkingwapen nodig heeft om niet hetzelfde lot te ondergaan. Het nucleair arsenaal moet beletten dat Noord-Korea onder de voet wordt gelopen.
“Noord-Korea willen doen afzien van kernwapens is een verloren zaak”, aldus James Clapper, tot eind vorig jaar de baas van de VS-inlichtingendiensten. Waarom tilt Washington trouwens zo zwaar aan de Noord-Koreaanse kernwapens, terwijl het zich gewillig neerlegt bij kernwapens in Pakistan, een land waar de legerleiding nauwe banden heeft met islamistische terreurgroepen.
Een compromis over dat Noord-Koreaans kernwapenarsenaal lijkt uitgesloten. Pyongyang vindt het essentieel om te overleven, de VS willen dat het word opgedoekt. Onderhandelingen daarover lijken bij voorbaat gedoemd te mislukken. Washington zou een ‘preventieve militaire actie’ kunnen ondernemen, maar alle analisten gaan ervan uit dat het de Noord-Koreaanse nucleaire installaties nooit in één slag kan uitschakelen en dat Pyongyang dan zowel Seoel als delen van Japan kan verwoesten. Nieuwe sancties opleggen? Die hebben totnogtoe weinig uitgehaald en zullen zinloos blijven, aldus Lankov.
Sancties ziet ook de nieuwe president van Zuid-Korea, Moon Jae-in, niet zitten. Hij wil daarentegen economische samenwerking. Die is makkelijker geworden met de nieuwe economische koers in Noord-Korea. Want terwijl alle aandacht naar de kernwapens gaat, gooit Kim Jong-un het roer om: staatsbedrijven worden ontmanteld, privé-ondernemingen worden meer en meer toegelaten en zelfs aangemoedigd, in de landbouw zijn er meer en meer familiale bedrijven die zorgen voor een grotere voedselproductie.
THAAD
Relaties met het andere Korea speelden uiteraard een belangrijke rol in de aanloop tot de presidentsverkiezingen van 9 mei. Winnaar Moon van de Democratische partij loopt niet warm voor het deels al operationele THAAD (Terminal High Altitude Area Defense), het Amerikaanse antiraketsysteem dat meerdere raketten tegelijk kan onderscheppen. De installatie ervan ligt China zwaar op de maag, het vaardigde vorig jaar zelfs sancties uit tegen Zuid-Korea; in China worden nog nauwelijks producten uit Zuid-Korea verkocht uit woede over Thaad, een systeem dat namelijk ook het Chinese luchtruim inkijkt.
Om Moon voor een voldongen feit te plaatsen, installeerden de VS tijdens de campagne al grote delen van het Thaad-systeem. VS-president Trump bezorgde kandidaat Moon een cadeau toen hij net voor de verkiezingen zei dat Zuid-Korea voor dat systeem zou moeten betalen. Dat deed voor veel kiezers die Thaad absoluut niet willen, de deur dicht. In Zuid-Korea wordt al maanden betoogd tegen Thaad.
Sunshine
Moon pleitte in zijn campagne voor een nieuwe ‘sunshine’ politiek die ingezet werd onder president Kim Dae-jung (1998-2003), een politicus die de militaire dictatuur van Park en Chun bevocht, zoals Moon ook deed. Hij ging in 2000 naar Pyongyang voor een historische ontmoeting met de toenmalige Noord-Koreaanse leider, Kim Jong-il. Die sunshine bestond onder meer uit familiebezoeken, uitwisselingen, toerisme, investeringen van Zuid-Koreaanse ondernemers in een speciale economische zone, Kaesung. Daar werkten tot 50.000 Noord-Koreanen voor 120 Zuid-Koreaanse bedrijven, maar Park deed die zone begin 2016 sluiten.
President Roh Moo-hyun (2003-2008) zette de sunshine verder, met Moon als zijn kabinetschef. Maar vanaf 2008 kreeg Zuid-Korea conservatieve haviken aan het hoofd, onder wie de in maart afgezette presidente Park Geun-hye, dochter van de dictator. Moon’s beleid staat haaks op dat van de haviken en van Washington. Zo neemt hij Im Jong-seok als kabinetschef: Im zat drie jaar in de gevangenis omdat hij bezoeken van Zuid-Koreaanse studenten aan Noord-Korea had georganiseerd. De nieuwe chef van de inlichtingendiensten, Suh Hoon, verbleef twee jaar op missie in Noord-Korea en organiseerde de topontmoetingen van 2000 en 2007.
Chaebols en corruptie
Moon heeft zijn zege wel vooral te danken aan zijn campagne tegen corruptie en nepotisme. De massa’s Zuid-Koreanen die op straat waren gekomen om de afzetting van Park te eisen, hadden daar zeker oor naar. Dat nepotisme stuit vooral de vele jongeren tegen de borst die na een uitputtende rat race op school vaststellen dat de betere jobs alleen zijn weggelegd voor wie de goede connecties heeft. Park werd afgezet omdat ze in corruptiezaken had samengespannen met haar goeroe, mevrouw Choi die een deel van het omkoopgeld gebruikte om de zeer dure paardrijlessen van haar dochter te betalen.
Jongeren noemen Zuid-Korea nu “het koninkrijk van de hel” waar het ondanks de sterk gestegen levensstandaard niet langer goed leven is. De werkloosheid onder afgestudeerden is sterk toegenomen, de strijd om een normale job veel harder geworden. Enkele jaren geleden sprak men in Seoel van de generatie van de ‘sam-po’, de drie dingen die jongeren zich moeten ontzeggen: geen tijd en geld voor een partner, een huwelijk en kinderen. Het werd ‘o-po’, vijf zaken: woonst en degelijke opleiding kwamen erbij als te duur. Nu is het al ‘chil-po’, zeven: geen tijd en geld voor hobbies en hoop.
Naast ex-president Park en Choi zit ook Lee Jae-yong, de baas van Samsung, als medeplichtige in de gevangenis. Die affaire legde nogmaals bloot hoe machtig en onaantastbaar de chaebols, de grote Koreaanse conglomeraten, zich wanen. Moon beloofde controle op en hervorming van de chaebols, openheid, sociale rechtvaardigheid en werk, waaronder 800.000 jobs in overheidsdiensten. Hij kreeg dan ook een duidelijke meerderheid onder jonge kiezers, terwijl meer dan de helft van de oudere kiezers kozen voor havik Hong die de honderdduizenden betogers tegen Park “dieven en bastaards” noemde.
De chaebols zijn echter taaie tegenstanders. Ze beheersen de Zuid-Koreaanse economie en de media. De drie grote kranten zijn conservatieve spreekbuizen in handen van superrijke families. Die media zullen het grof geschut bovenhalen zodra Moon de chaebols zou willen aanpakken. Naast die weerstand s er ook nog het parlement waar de partij van Moon geen meerderheid heeft, terwijl de chaebols zeer veel geld hebben om zoals vroeger invloed te kopen.
