Minister van Ontwikkelingssamenwerking pleit voor een wapenembargo tegen Saoedi-Arabië omwille van oorlogsmisdaden begaan in Jemen. Zijn oproep komt rijkelijk laat, maar verdient steun. Toch zijn er een aantal bedenkingen
1. Erg origineel is de oproep niet. De vredesbeweging vraagt al jaren dat de wapenhandel naar landen als Saoedi-Arabië aan banden wordt gelegd. Geleidelijk aan sijpelde dat ook binnen in het formele politieke milieu. Het Europees parlement stemde op 25/02 vorig jaar een niet-bindende resolutie die met grote meerderheid werd gestemd. Maar de wapenhandel naar Saudi-Arabië raakt de belangen van de grote wapenconcerns die politieke leiders van de verschillende lidstaten als hun vertegenwoordigers gebruiken tijdens hun reizen in het buitenland (Sarkozy was daar erg goed in). De Vlaamse regering, waar de partij van De Croo deel van uitmaakt, heeft tot nu toe geweigerd om met een wapenembargo in te stemmen.
2. Indien de Europese regelgeving (het bindende Gemeenschappelijk Standpunt voor Europese wapenexportcontrole) en de gewestelijke wapenwetgevingen strikt worden toegepast zouden er geen wapens naar Saudi-Arabië kunnen geëxporteerd worden. Het gaat dan over criteria als betrokkenheid bij buitenlandse conflicten, de interne repressie, het niet respecteren van de wederuitvoerregels, steun aan terrorisme, enz…
3. Vlaanderen klopt zich op de borst (het is een ‘Waalse’ aangelegenheid) maar heeft geen zicht op de eindbestemming van meer dan de helft van de wapenexport door het systeem van algemene vergunningen binnen de Europese ruimte. Zo zijn radars van het West-Vlaamse bedrijf Advionics via Duitsland in Eurofighter gevechtsvliegtuigen terechtgekomen die vervolgens werden aangekocht door Saoedi-Arabië. Vlaamse onderdelen van pantservoertuigen zijn dan weer terechtgekomen in Jeeps die gebruikt werden bij het neerslaan van de opstand in Bahrein. Een Europees wapenembargo kan daaraan verhelpen.
4. Niet alleen Saudi-Arabië voert luchtaanvallen uit op Jemen of is betrokken bij het bewapenen van extremistische groeperingen in Syrië. Vlaanderen/Wallonië voeren ook geregeld wapens uit naar landen als Qatar of de Verenigde Arabische Emiraten.
5. De Belgische wapenexportcontrole zit in een absurd situatie. Na een incident in Nepal (de minimi-affaire van 2002) is de bevoegdheid voor het toekennen van wapenexportvergunningen in 2003 gedefederaliseerd, vanuit de logica dat het karakter van de wapenindustrie in Vlaanderen en Wallonië erg verschillend is. Daardoor zit je met een Belgisch buitenlands beleid waarbij de federale overheid geen greep heeft op de wapenexport van de gewesten. Dat is helemaal niet logisch. Ofwel moet de wapenwetgeving opnieuw naar het federaal niveau getild worden zodat ze kan geharmoniseerd worden met het buitenlands beleid. Ofwel moet er een mechanisme komen waarbij België een veto kan stellen als die niet conform is met de Belgische verplichtingen en engagementen op vlak van mensenrechten en internationaal recht.
6. Ook problematisch is dat bij de export van wapens uit de fabriek zoals FN Herstal de overheid rechter en partij is. Het bedrijf is voor 100 procent in handen van het Waals gewest, dat zelf ook verantwoordelijk is voor het verlenen van de exportvergunningen. Zo creëer je een sfeer van belangenvermenging: je vraagt aan de producent om zelf de vergunningen te regelen. Dan wordt er uiteraard heel soepel omgegaan met de regels.
Tot slot. De Europese gegevens over de Europese en Belgische wapenexport vind je via een handige module op de website van ENAAT, het Europese Netwerk tegen Wapenhandel.
2. Indien de Europese regelgeving (het bindende Gemeenschappelijk Standpunt voor Europese wapenexportcontrole) en de gewestelijke wapenwetgevingen strikt worden toegepast zouden er geen wapens naar Saudi-Arabië kunnen geëxporteerd worden. Het gaat dan over criteria als betrokkenheid bij buitenlandse conflicten, de interne repressie, het niet respecteren van de wederuitvoerregels, steun aan terrorisme, enz…
3. Vlaanderen klopt zich op de borst (het is een ‘Waalse’ aangelegenheid) maar heeft geen zicht op de eindbestemming van meer dan de helft van de wapenexport door het systeem van algemene vergunningen binnen de Europese ruimte. Zo zijn radars van het West-Vlaamse bedrijf Advionics via Duitsland in Eurofighter gevechtsvliegtuigen terechtgekomen die vervolgens werden aangekocht door Saoedi-Arabië. Vlaamse onderdelen van pantservoertuigen zijn dan weer terechtgekomen in Jeeps die gebruikt werden bij het neerslaan van de opstand in Bahrein. Een Europees wapenembargo kan daaraan verhelpen.
4. Niet alleen Saudi-Arabië voert luchtaanvallen uit op Jemen of is betrokken bij het bewapenen van extremistische groeperingen in Syrië. Vlaanderen/Wallonië voeren ook geregeld wapens uit naar landen als Qatar of de Verenigde Arabische Emiraten.
5. De Belgische wapenexportcontrole zit in een absurd situatie. Na een incident in Nepal (de minimi-affaire van 2002) is de bevoegdheid voor het toekennen van wapenexportvergunningen in 2003 gedefederaliseerd, vanuit de logica dat het karakter van de wapenindustrie in Vlaanderen en Wallonië erg verschillend is. Daardoor zit je met een Belgisch buitenlands beleid waarbij de federale overheid geen greep heeft op de wapenexport van de gewesten. Dat is helemaal niet logisch. Ofwel moet de wapenwetgeving opnieuw naar het federaal niveau getild worden zodat ze kan geharmoniseerd worden met het buitenlands beleid. Ofwel moet er een mechanisme komen waarbij België een veto kan stellen als die niet conform is met de Belgische verplichtingen en engagementen op vlak van mensenrechten en internationaal recht.
6. Ook problematisch is dat bij de export van wapens uit de fabriek zoals FN Herstal de overheid rechter en partij is. Het bedrijf is voor 100 procent in handen van het Waals gewest, dat zelf ook verantwoordelijk is voor het verlenen van de exportvergunningen. Zo creëer je een sfeer van belangenvermenging: je vraagt aan de producent om zelf de vergunningen te regelen. Dan wordt er uiteraard heel soepel omgegaan met de regels.
Tot slot. De Europese gegevens over de Europese en Belgische wapenexport vind je via een handige module op de website van ENAAT, het Europese Netwerk tegen Wapenhandel.