De sanctiepolitiek tegen Rusland wordt door de VS anders bekeken dan door de EU. Maar door de druk van de VS op zijn Europese vazallen zijn deze verplicht om de Amerikaanse boycotregels te volgen en zien ze dat hun economische belangen en hun handel met Rusland schade ondervinden.
Geopolitiek
De Amerikaanse wereldmachtsstrategie zoekt de hegemonie-aanspraken van de imperator in Washington te realiseren. Dat is normaal, maar ook in Europa lijkt deze geopolitieke strategie voor velen wel de heilige graal. Om haar beleid kracht bij te zetten beschikt Washington, als enige mogendheid in de wereld, over een groot netwerk van militaire basissen verspreid over alle continenten.
Ondernemingen, zelf als ze wereldwijd actief zijn, hebben nog steeds een vaste band met hun thuisland. De nationale politieke elites ijveren voor het behoud van winstmarges, marktaandeel, groei, enz. van ‘hun’ bedrijven. Het is dan ook normaal dat de belangen van deze ‘nationale’ economische actoren en deze van de EU op sommige gebieden tegenstrijdig zijn. Zo willen sommige ondernemingen hun goede handelsbetrekkingen met Rusland in stand houden en vragen zij een vermindering van de politieke spanningen. Maar anderzijds hebben de grote economische machthebbers ook belangen te verdedigen in de States en hebben ze er baat bij dat de VS met alle middelen de hegemonie van de dollar in stand houdt en verzekert. Kapitalisten uit alle landen profiteren van de dollar als wereldhandelsmunt, als middel voor globale groei en meerwaarde van hun kapitaal.
Zoals Brzezinski in 1997 in zijn boek “The grand Chessboard” schreef moet de VS haar geldingsmacht in de wereld versterken op geopolitiek en strategisch vlak, niet alleen in Europa maar ook in de randgebieden van het continent. In tegenstrijd met de beloften van de NAVO werden de landen van Oost-Europa, na het verdwijnen van het Warschaupact, als volwaardige NAVO-lidstaten opgenomen. De militaire machinerie van de NAVO verwierf aldus een grotere aanwezigheid aan de huisdeur van Rusland. Volgens het Sipri-rapport van 2014 is de som van alle defensiebudgetten 1.747 miljard dollar in 2013, waarvan 640 miljard voor de VS dat is 37% van de wereldwijde militaire uitgaven. China komt op 11%, Rusland 5%, Saoedi-Arabië 3,8%. De VS-elite bedient zich buiten haar militair machtsvertoon ook van de door haar gedomineerde internationale instellingen, IMF, WB, WTO en de VN-Veiligheidsraad. De hulp van onderdanige vazallen is niet zonder belang en het valt op hoe fel enkelen zich beijveren voor een sterkere band met de VS.
Het geopolitieke kader wordt doorslaggevend wanneer de geografische ontplooiing van de economie tegen z’n grenzen aanloopt. Want
grenzen hebben behoefte aan politieke regels. De op uitbuiting en privaat winststreven steunende economie kent hierbij geen moraal.
Dollar als wereldhandelsmunt
De dominantie van de dollar als wereldmunt wordt door haar bondgenoten niet in vraag gesteld, waardoor ze zich nog meer ondergeschikt maken aan de VS imperator. De economische, politieke en morele macht van de VS is echter al langere tijd langzaam aan het afkalven. De neergang van de macht voor de imperiale hegemonie wordt beantwoord door een groter militair, economisch en politiek streven voor de instandhouding van de dollar als wereldhandelsmunt. In de huidige wereldhandel waar de Amerikaanse dollar nog altijd dominant is, groeit het belang van territoriumafbakening voor het behoud van de heerschappij, voor invloedssferen en politieke zekerheid, voor de toegang tot energie en grondstoffen. Door haar machtspositie en dank zij de politieke volgzaamheid van de Europese elite, is Washington in de mogelijkheid om Europa de Amerikaanse beleidsregels op te dringen. Washington dringt op die manier haar eigen handelsjurisdictie extraterritoriaal op en bestraft de Europese ondernemingen die handel blijven drijven met Rusland of een ander geviseerd land – Cuba, Iran.
Het zich aandienende conflict tussen de economische belangen van Europa en de geopolitieke strategie van de VS mag ons niet doen denken dat het Europese kapitalisme een meer vreedzame dialoog nastreeft of dat het fundamenteel in contrast zou staan met het Amerikaanse. De doelstelling is voor elk dezelfde : nieuwe wingewesten binnenrijven, via politieke en economische akkoorden als het kan, militair als het moet.
Reactie
Ook Rusland volgt zijn eigen belangen en doelstellingen. Moskou ziet (zag) het Westen als mogelijke partner om de Eur-Aziatische handel te stimuleren en te ontwikkelen. Dat zou kunnen gebeuren als de EU en Rusland een economisch ruimte tot stand brengen van Lissabon tot Vladivostok. Moskou heeft dat altijd voorgesteld, het zou voor het Europees kapitaal ook voordelig zijn. Maar de trans-Atlantische voorvechters zien dit niet zitten. Alleen al het vooruitzicht van een mogelijk tot stand komen van dergelijke economische ruimte is voor Washington voldoende om het conflict in Oekraïne te doen escaleren. De VS beschikt vandaag nog over een bepaalde hegemonie-positie in de wereld en wil deze ten alle prijze in stand houden tegen een horizon waarin haar strategisch leiderschap aan het verzwakken is. Het is nog niet duidelijk hoe de mondiale relaties eruit zullen zien in de toekomst: een nieuwe supermacht (China?), of meerdere wereldcentra? Alles is mogelijk en niets is zeker.
De elites in de opkomende economieën zien dat zij een dollarsysteem in stand houden waarmee een concurrent groot wordt gehouden. Zeker in de BRICS-landen heeft dat aanleiding gegeven tot het ontwikkelen van nieuwe monetaire wegen. Vooral Rusland en China zijn vastbesloten om de dominantie van Amerikaanse dollar als wereldreservemunt te breken. Ze verenigen zich voor een eigen systeem voor de grensoverschrijdende handel, waardoor de Amerikaanse dollar steeds meer aan belang verliest. Zo kondigen Rusland en China de vervroegde opstart aan van een Chinees–Russisch alternatief voor het Swift systeem (Society for Worldwide Interbank Financial Telecommunication ).
De toenmalige Sovjet-Unie trad toe tot het systeem in 1989. Sinds het verdwijnen van USSR werd Rusland een grote gebruiker van het SWIFT systeem. Maar in januari 2013 geraakte bekend dat de Amerikaanse geheime dienst NSA alle over SWIFT lopende elektronische zakelijke relaties en geldtransacties bespioneerde. Daarbij komt nog de uitspraak van de Britse premier, David Cameron, met de crisis in Oekraïne, om Rusland uit het SWIFT-systeem te stoten. Hierop kondigden Rusland en China aan dat ze in 2015 hun eigen organisatie zullen starten. Vroeger dan verwacht maakte Moskou bekend dat al meer dan 90 van de 600 internationaal opererende kredietinstituten met het nieuwe sino-russisch SWIFT-systeem werken.
Wankelende dollartroon
Moskou en China hebben met elkaar – maar ook met een ganse rij landen: Brazilië, Zuid-Afrika, India, Vietnam en landen van Centraal-Azië – akkoorden gesloten om de bilaterale handel, inclusief de energielevering en financiële transacties voortaan in de eigen landsmunt af te handelen. Geen enkel staatsbezoek of internationale bijeenkomst gaat voorbij zonder dat de dominantie van de dollar in vraag wordt gesteld, zoals recent nog bijvoorbeeld bij het bezoek van Poetin aan Caïro. Nochtans beweren onze media dat de Russische president geïsoleerd is.
Hoe meer landen dergelijke akkoorden ondertekenen, hoe duidelijker de internationale behoefte aan dollars vermindert. Het tijdstip nadert dat de dollar van de onstabiele troon van globale muntreserve zal vallen. Dat moet leiden tot een voortdurende politieke en economische verzwakking van de macht van de VS, waardoor uiteindelijk ook de militaire dominantie onder druk komt te staan.
Met het begin van de economische crisis heeft het bankroete Amerikaanse FED vele miljarden dollars gedrukt – via het zogenaamde ‘quantitative easing’ systeem: opkopen van staatsobligaties door de Federal Reserve – en wereldwijd in omloop gebracht, die door ni
ets gedekt zijn. Tegelijkertijd bedraagt de Amerikaanse schuldenlast meer dan 100 procent van het BIP, wat er niet toe bijdraagt om het vertrouwen in de VS munt te herstellen. Dan kan ze zich niet langer meer als een parasiet voeden aan de wereldeconomie. De VS zal verplicht worden het geld voor haar importen te verdienen door te exporteren. Vandaag echter kijkt Washington aan tegen een enorm handelsdeficit dat voor een groot deel door de gigantische militaire uitgaven veroorzaak is en niet langer gedekt kan worden door de verkoop van schatkistcertificaten in het buitenland.
De VS zal dan onmogelijk haar oorlogen en militaire interventies kunnen blijven bekostigen, daar ze deze zelf zal moeten betalen door belastingverhogingen wat tot interne spanningen leidt, of door verhoogde druk op haar vazallen om een grotere militaire bijdrage te leveren voor het in praktijk brengen van de westerse politieke en militaire strategie. Dat alles tempert het enthousiasme voor oorlog en interventie bij sommigen in het Witte Huis. Door de opdagende verzwakking van het SWIFT systeem zal deze ontwikkeling nog versnellen.
Bronnen:
Der Dollar-Thron wackelt – Rainer Rupp
Welthandelsartillerie & Schadenskalkulation – Sönke Hundt
