Het uiterst-rechtse Rassemblement National (RN) van Marine Le Pen zorgde voor de grootste verrassing van de recente Franse parlementsverkiezingen. Tegen alle, en boven de eigen, verwachtingen in, zitten er nu 89 leden van dat RN in de Assemblée Nationale mede het volk te vertegenwoordigen. En zoals bij de linkse Nouvelle Union Popilaire Ecologique et Sociale (Nupes) zitten daar ook enkele “des gens qui ne sont rien”, lieden die niets zijn, zoals president Emmanuel Macron ze noemde.
Parijse bril
Na de presidentsverkiezingen van april, waarin Le Pen in de tweede ronde 41 % haalde, was de geografische inplanting zeer duidelijk: vooral aanwezig in het noorden en noordoosten, oude mijn- en industriegebieden, plus het zuidoosten waar uiterst-rechts al langer wortel schoot bij de pieds-noirs, de Fransen die na de onafhankelijkheid van Algerije (1962) naar Frankrijk afzakten.
Een analyse van de parlementsverkiezingen toont dat het RN zijn inplanting snel aan het versterken en uitbreiden is. François Ruffin van La France insoumise (LFI), met 65% herkozen in Amiens, zegt daarover het volgende (Le Monde, 23 juni). ‘Ik ben een uitzondering. In Picardië haalt RN 8 van de 17 zetels, in Pas-de-Calais 6 op 12, in le Nord 6 op 21. Ik ben daar niet verbaasd over. Wie in Picardië leeft, heeft een andere bril op dan iemand in Parijs, in Ile-de-France waar het RN niet bestaat’. (Daar haalt RN 1 op 97).
Dat maakt voor de regio Hauts-de-France (het noorden) 20 op 50 zetels. ‘We moeten opletten dat we niet het links van de grote steden worden tegen rechts en uiterst-rechts van de kleine steden en het platteland dat we aan hen zouden laten’, aldus Ruffin. ‘Die toestand is des te tragischer in vroegere rode gebieden, zoals bij mij of in de rode Midi
De ‘rode Midi’, ook daar rijft het RN een rijke oogst binnen: 6 op 16 in Bouches-du-Rhône (Marseille), 7 op 8 in de naburige Var, 3 op 5 in Vaucluse, 3 op 9 in Alpes-Maritimes (Nice). Maar in dat laatste is het rechtse LR al even uiterst-rechts als RN. Kortom, in het zuidoosten 19 op 42.
En dan is er Occitanië waar het RN echt een doorbraak kent. Niet in een grote stad als Toulouse, waar links wint. Maar wel 4 op 4 in de Pyrenées Orientales, met Perpignan waar het RN bestuurt. De ‘rode’ Aude (Narbonne, Carcassonne, Narbonne) met 3 op 3, de Gard (Nimes) met 4 op 6, en de Herault (Montpellier) 3 op 9. Dat maakt in dit deel 14 op 22.
Verwaarloosd
Verder verrassende winst in diverse regio’s verspreid over het land, met uitzondering van de westelijke strook. Enkele oude industriegebieden in het noordoosten, maar vooral meer landelijke regio’s, zoals in de wijnstreek bij Bordeaux; zelfs in departement Allier (centrum) met zijn ruraal-communistische traditie waar een pakjesbesteller een zetel voor RN wint. In het departement Drôme (Montélimar) is een poetsvrouw gekozen voor RN.
Of neem het rustige Normandische departement Eure (ten zuiden van Rouen), waar de Macronie zijn 5 zetels verliest, één aan links, vier aan het RN. Een van de RN-gekozenen, verzekeringsagent die pas dit jaar lid werd van RN, vertelt dat er in zijn district geen materniteit meer is en heel veel inwoners 45 minuten ver moeten rijden om een arts te raadplegen – met de huidige benzineprijzen een kleine aderlating. Het zijn thema’s waarop het RN hamerde.
Nu, in sommige districten lijkt het er wel op dat om het even wie met het etiket RN had kunnen winnen. Uiting van een algemeen “dégagisme”, de machthebbers uitdagen. Soms in gebieden waar de communisten dat in een vorige, of nog vorige, generatie deden.
Het succes is des te merkwaardiger omdat iedereen, vanuit Parijs althans, de indruk had dat Marine Le Pen een zeer lauwe campagne voerde, dat het RN er zelf niet in geloofde. Le Pen heeft het zuiden opgegeven, schreef Le Monde. Ze haalt er bijna de helft van haar zetels.
Geen cordon sanitaire
Het RN heeft veel garen kunnen spinnen bij het inzoomen op de moeilijkheden van het dagelijks leven. Te wijten aan de mondialisering door de elites, aldus het RN dat protectionisme en nationalisme als eenvoudig antwoord geeft. De elites hebben aldus ons volk verraden, zij hebben van ons “des gens qui ne sont rien” gemaakt.
Dat discours heeft meer dan ook geholpen bij de “dediaboliseirng” van het uiterst-rechtse RN. Die taal schrikt kiezers buiten de eigen kring minder af dan het stoere racisme. Totnogtoe werkte de republikeinse reflex die uit twee trappen bestond: géén stem voor uiterst-rechts, wel een stem voor de kandidaat die het best is geplaatst om uiterst-rechts tegen te houden.
Dat werkte in de presidentsverkiezingen van 2002 tegen Jean-Marie Le Pen toen miljoenen linkse kiezers in de tweede ronde hun neus dichtknepen en voor de rechtse Jacques Cjhirac kozen. Dat werkte in 2017 tegen Marine Le Pen, voor Macron. Dat werkte dit jaar veel minder.
Het werkte helemaal niet meer in de parlementsverkiezingen. Van de Macronie kwam geen oproep om uiterst-rechts tegen te houden. Geval per geval bekijken, zei men, maar intussen voerde de Macronie een helse campagne tegen de linkse Nupes, afgeschilderd als gevaarlijk extremistisch. De al in de eerste ronde uitgeschakelde ex-minister van Onderwijs Jean-Michel Blanquer zei dat uiterst-links een al even groot gevaar is als uiterst-rechts. In zijn district won RN met gemak de tweede ronde.
Reservoirs
Hoe hebben de kiezers van Ensemble gestemd in districten waar de tweede ronde ging tussen RN en Nupes? De peilers spreken elkaar tegen, behalve om te bevestigen dat de overgrote meerderheid van die kiezers geen keuze maakte, thuisbleef. Naargelang de peilers stemde 16 tot 40 % voor Nupes, zeer weinig voor RN.
Na de tweede ronde kwamen er wel enkele merkwaardige uitspraken. Minister van Justitie Eric Dupond-Moretti zei de avond van de tweede ronde samenwerking met RN te zien zitten. Minister van Landbouw Marc Fesneau vond dat de belangrijke post van voorzitter van de Commissie Financiën aan RN toekomt.
De republikeinse reflex is al even zwak bij links. Bij sommige linkse kiezers is de afkeer voor Macron blijkbaar sterker dan die voor uiterst-rechts in zijn zogenaamde gedediaboliseerde uiting (RN). Hoe stemden ze bij een duel tussen Ensemble en RN? Ook hier spreken de peilers elkaar sterk tegen: tussen 31 en 41 % stemden voor Ensemble, maar tussen 18 en 26 % koos voor RN, ondanks de oproep van Nupes ‘Géén stem voor RN’ – wat toch wel ontstellende cijfers zijn.
Deftigheid
Dat alles betekent dat het uiterst-rechtse RN toch een stevig stemmenreservoir heeft, want ook een kwart van de rechtse kiezers (die van Les Républicains) stemden in de tweede ronde RN. De operatie “dediabolisering” van Marine Le Pen heeft dus haar vruchten afgeworpen.
In 2002 kwamen de Fransen massaal op straat om tegen het uiterst-rechtse Front National van Jean-Marie Le Pen te betogen. Nu wandelt uiterst-rechts in deftig uniform over een fluwelen tapijt de Assemblée binnen zonder enig protestbord. Alsof de kleren de man en vrouw maken en ze dan geen gevaar meer uitmaken. Integendeel.
