Moedig zijn ze: de Iraanse vrouwen, jongeren, mensenrechtenactivisten en alle andere Iraniërs die in opstand komen tegen de nu na al meer dan 40 jaar durende dictatuur van de ayatollahs, maar waarom krijgen ze niet meer steun van buiten Iran ?
Context
Even in herinnering brengen: het huidige protest laaide op na de dood, op 16 september, in Teheran, van Mahsa Amini (22). De jonge vrouw van Koerdische origine werd door de ‘zedenpolitie’ opgepakt omdat ze niet correct gesluierd geweest zou zijn. Volgens de Iraanse politie kreeg Amini plots een hartfalen op een politiebureau. Na twee dagen in coma, overleed ze. Wikipedia vermeldt echter dat “ooggetuigen en vrouwen die samen met Amini werden vastgehouden, zeiden dat Amini zwaar was geslagen, wat naast haar gelekte medische scans ertoe leidde dat anderen hersenbloeding en beroerte diagnosticeerden.”
De dood van Amini leidde tot grootschalig protest in meer dan 150 steden, verspreid over heel Iran, een land met een bevolking van 86,4 miljoen mensen (+ een diaspora van nog eens 4 miljoen – vaak voor het regime op de vlucht geslagen – Iraniërs). Zoals van oudsher trachtte de Iraanse dictatuur het protest met geweld neer te slaan. Het aantal slachtoffers werd op woensdag 5 oktober al op 130 tot 250 doden geschat.
Ondanks al de doden én de gewonden rolt de golf van woede echter verder. De repressie is dan wel hard – en ook journalisten worden gearresteerd en gemolesteerd, maar het verzet geeft niet op. Op maandag 3 oktober riepen leiders van de Iraanse onderwijsvakbonden op tot een nationale staking van leraren als reactie op het regimegeweld tegen studenten. Na de universiteiten bereikte het protest ook de middelbare scholen. De Standaard meldde dat “op verschillende plaatsen schoolmeisjes maandag in opstand kwamen.
Het grootschalig burgerprotest is overigens niet het eerste tegen de islamitische dictatuur. Eerder waren er bv. de ‘Groene Beweging’ tegen de vervalste verkiezingen in 2009 en de massaprotesten tegen de economische malaise in 2019 die escaleerden in ‘Bloedige November’, met toen naar schatting meer dan 300 doden.
Westerse mannen met vragen
Hoe kijkt de buitenwereld tegen die opstand in Iran aan, hoe zit het met de solidariteit?
Enkele opinies van westerse mannen op een rijtje
Lieven De Cauter: “Links blijft worstelen met de hoofddoek”
In tal van steden buiten Iran werd er al betoogd uit solidariteit. Maar niet alle linksen geven daar blijk van Cultuurfilosoof en activist Lieven De Cauter merkt in De Wereld Morgen na de betoging in Brussel het volgende op: In de betoging van 30 september waren nauwelijks of geen politieke of feministische organisaties, althans niet zichtbaar. Hij zoekt een verklaring: “Ik kan me niet van de indruk ontdoen dat de hoofddoekkwestie er voor iets tussenzit. Links blijft worstelen met de hoofddoek, ook veel feministen van Maghrebijnse afkomst bleven thuis. Marokkaanse en Turkse intelligentsia waren in geen omstreken te bespeuren. Lastig om hier in België het recht op een hoofddoek te verdedigen en dan pal achter het protest tegen de verplichte hoofddoek elders te gaan staan. “
Jean-Marie Dedecker: Vrije wereld zwijgt
In de Knack nieuwsmail van maandag 3 oktober was het aan rechtse stokebrand Jean-Marie Dedecker om uit te halen “naar de Europese progressieven en weldenkenden”. “Wie hoopt dat de vrije wereld pal zou staan achter critici van fascistoïde islamitische regimes als het Iraanse, komt telkens bedrogen uit”. De aanslag op schrijver Salman Rushdie “ontlokte nauwelijks een morele oprisping bij de Europese progressieven en weldenkenden – hoogstens een steekvlam van schijnheiligheid”. Hij peilt naar het waarom: “Is het de vrees voor de mogelijke recuperatie door extreemrechts?Of de latente angst om van islamofobie beschuldigd te worden, het favoriete rechtse misdrijf voor de linkse intelligentsia?” En “De hoofddoekbrigade verdedigde vorige zomer nog het apartheidszwemuurtje voor vrouwen in het Brusselse openluchtzwembad Flow als een culturele meerwaarde en een stap op weg naar integratie.”
Gideon Boie: Als zelfs vrouwenbewegingen zwijgen
Een derde Belgische stem die zich uitsprak over het gebrek aan steun voor de strijd in Iran, is die van Gideon Boie in een opiniestuk bij De Standaard. De filosoof was ook op de betoging van zo’n 3.000 mensen op vrijdag in Brussel. Net zoals Lieven De Cauter is Boie verbaasd over hoe “mensenrechtenorganisaties en vrouwenbewegingen de grote afwezigen waren op de manifestatie in Brussel.”
Boie vindt echter “dat er best goede redenen zijn om in België het gebruik van de hoofddoek te verdedigen (al is het maar om niet mee te gaan in het opbod van xenofobe partijen) en tegelijk de verplichting ervan door een dictatoriaal regime af te keuren.”
Slavoj Zizek: “Iran, een voorbode van autoritaire tendensen”
Boie haalde er een lieveling-theoreticus bij van veel linksen, Slavoj Zizek.
“In zijn steunbetuiging aan de straatprotesten in Iran benadrukte filosoof Slavoj Zizek de brede steun van mannen in de strijd van vrouwen. Hij hanteerde een logica waarin het particuliere geval beeld staat voor het universele: ‘De onderdrukking van vrouwen is geen alleenstaand geval, het is het moment waarop de onderdrukking die de hele maatschappij doordringt, heel zichtbaar wordt.’ Het heeft dus geen zin in Iran meer rechten voor vrouwen op te eisen, als je niet ook het regime zelf in vraag stelt. Iraanse mannen beseffen heel goed dat ook zij nooit vrij zullen zijn zolang vrouwen niet vrij kunnen beslissen over het eigen lichaam.”
Boie eindigde met de stelling van Zizek dat “Iran geen losstaand geval is van een land dat een inhaalslag maakt op het vlak van individuele vrijheden, maar eerder een voorbode van autoritaire tendensen die in het Westen sluimeren en evengoed gelegitimeerd worden vanuit religieuze inspiratie. Het is nog maar eens het bewijs dat we vandaag in het Westen niet langer zedig kunnen zwijgen bij de brutale miskenning van vrouwenrechten in Iran.”
Linkse gêne
Le Monde: individuele keuze of politiek instrument ?
In Frankrijk stelde Philippe Bernard zich op zondag 3/10 in Le Monde ook vragen bij het gebrek aan steun voor de Iraanse vrouwen. Zijn editoriaal titelde: “La révolte antitchador des Iraniennes renvoie la gauche à une question qui ne cesse de la fracturer » “De anti-Chador-opstand van de Iraanse vrouwen stuurt links terug naar een kwestie die het blijft verdelen.”
“Zelfs als de contexten verschillen”, zo merkte de journalist op, botst de Iraanse realiteit van een sluierinstrument van politieke onderdrukking met de patronen die de neiging hebben om het te presenteren als een strikte individuele keuze”. Het gaat in Iran om een “volksopstand tegen onderdrukking, om heldhaftige vrouwen in de voorhoede voor gelijkheid” aldus Bernard. “Logischerwijs hadden de parades die ‘vrouw, leven, vrijheid’ riepen, het ongelooflijke schouwspel van Iraanse vrouwen die hun sjaals afscheuren en verbranden in vreugdevuren” ook buiten Iran “enthousiaste solidariteitsacties moeten veroorzaken.”
Er kwam ook effectief wel wat steun van Franse feministische bewegingen; de Franse PS prees “de moed van Iraanse vrouwen” en ‘la France insoumise’ (LFI, de partij rond Jean-Luc Mélenchon) bracht hulde aan “een burgerrevolutie van de Iraanse jeugd”.
Bernard oordeelt dat de steun te laat kwam, weinig opgevolgd werd en dat de steunbetuigingen zich te veel beperkten tot algemeenheden.
Vermelden we voor Frankrijk nog dat de linkse website Médiapart er wel volop bericht over de strijd in Iran maar daarbij moest vaststellen dat de meeste media in Frankrijk het wat laten afweten. In een bijdrage over een wat raar verlopen steunmanifestatie op zondag 2 oktober in Parijs, valt de omschrijving “la relativement faible couverture médiatique”.
“De hoofddoek is onze Berlijnse Muur”.
Allemaal westerse mannen aan het woord. En de Iraanse vrouwen? “Ons gevecht gaat over seculiere democratie”, aldus Masih Alinejad, een Iraanse activiste die naar New York vluchtte, in De Standaard.
Alinejad stelde o.a.: “Vrouwen verbranden nu hun hoofddoeken op straat. Wat mij daarbij verrast, is hoeveel mannen schouder aan schouder met hen staan. Die hoofddoeken zijn in Iran het zichtbaarste symbool van de onderdrukking door het regime. Vrouwen zijn daarom nu de pijlers van het verzet. Maar de mannen doen wel voluit mee.” ‘De hoofddoek is onze Berlijnse Muur: als we die neerhalen, bestaat de islamitische republiek niet meer’
Ook Masih Alinejad wil meer internationale solidariteit. “Toon solidariteit en vermijd hypocrisie. Ons gevecht gaat uiteindelijk over seculiere democratie. Iraniërs zijn zoals iedereen in de wereld. We hebben rechten. Die eisen we op. We vinden het bijvoorbeeld redelijk schokkend als vrouwelijke, westerse politici naar Iran komen en gewillig een hoofddoek aandoen, ‘want zo gaat het in Iran’. Wie zijn dan de ware feministen?’ Alinejad sprak hier de Française Ségolène Royal en twee vroegere EU-topfunctionarissen op aan, de Britse Catherine Ashton en de Italiaanse Federica Mogherini.
“Miljoenen vrouwen in Iran rouwen nu, met gevaar op hun leven, om een vrouw die werd vermoord omdat er een haarlok uit haar hoofddoek stak. De echte feministen wonen in Iran of Afghanistan. Zij moeten het opnemen tegen de taliban, tegen het islamitische regime in Teheran. Het minste wat we verwachten, is de solidariteit van vrouwen elders in de wereld. Neem een video op, knip een lok van je haar en betuig je medeleven met de familie van Amini. Ik ga hier in de VS ook mee betogen tegen de inperking van abortusrechten, natuurlijk. Ga nu ook eens de straat op voor ons, in Parijs en Brussel, want onze strijd is bikkelhard.
Qatars Engelstalige Al Jazeera is discreet over de opstand. De zender brengt wel de verwensingen van de Iraanse leiders aan de VS en Israël die het allemaal bekokstoofd zouden hebben. Veel over de rebellerende jongeren in Myanmar, weinig of niets over Iran, tenzij de steunbetuigingen aan het regime.
Op de site Al Arabiya is wel een vrouwelijke stellingname te vinden. Heba Yosry verwijst naar de video waarin de Egyptische president Nasser de draak steekt met een geestelijke die de vrouwen wil sluieren.
Dit artikel brengt een ingekorte versie van een ‘mediawatch’ in het ezine De Groene Belg van 5 oktober; voor info: mediadoc.diva@skynet.be
