VS, NAVO en Rusland zitten in escalatiemodus en bedreigen de vrede

Poetin kiepert de Minsk-akkoorden overboord die voorzien dat er onderhandeld wordt over een autonome status voor de Donbass-gebieden (en dus geen onafhankelijkheid). Hij geeft hiermee een eenzijdige reactie op de Oekraïense weigering om de Minsk-akkoorden op dat vlak uit te voeren. En dat is een gevaarlijke zaak.

De Oekraïense president Zelensky zei vorige week nog dat hij niet direct wil onderhandelen met de rebellen in de Donbass. Tegelijk zou hij – zegt het Russische persbureau TASS – de Duitse bondskanselier beloofd hebben om drie documenten op te stellen over o.a. meer autonomie en een daarbij horende grondwetherziening.

Dat Rusland tot erkenning overgaat is omdat het niet langer gelooft dat Zelensky werk wil maken van autonomie, maar ook om ervoor te zorgen dat Oekraïne het nu wel definitief kan vergeten om tot de NAVO toe treden. Tenzij dat het Kremlin deze erkenning wil gebruiken als latere pasmunt in de onderhandelingen.

In zijn recent onderhoud met president Macron zei president Poetin dat Rusland nog steeds verwacht dat de VS en zijn NAVO-bondgenoten Moskou een inhoudelijk en concreet antwoord zullen geven op zijn vraag naar veiligheidsgaranties.

De actie van het Kremlin is hoe dan ook geen goede zaak. Vanuit Russisch perspectief moest Moskou een zet doen om te reageren op zowel de Oekraïense weigering om de Minsk-akkoorden uit te voeren, alsook op de weigering van de VS/NAVO om niet minstens een moratorium op de open deur voor Oekraïne af te kondigen en het principe van de ondeelbaarheid van veiligheid te erkennen.

Met zijn zet maakt hij een opname van Oekraïne in de NAVO nu sowieso puur theoretisch. Het is weinig waarschijnlijk dat landen als Duitsland en Frankrijk überhaupt van plan waren om zelfs maar te overwegen een instabiel land met een intern conflict in de NAVO op te nemen, gezien artikel 5 van het NAVO-verdrag (dat voorziet in collectief optreden in het geval van een aanval op een van de lidstaten).

Daarom ook dat het onbegrijpelijk is dat de VS/NAVO Mskou niet is tegemoet gekomen met een moratorium. Even onbegrijpelijk is het antwoord dat Moskou nu geeft. Het eenzijdig erkennen van de afgescheurde republieken zal de escalatie verder opdrijven. Naar verluidt stuurt Rusland ook troepen en materieel naar de Donbas, als zogenaamde ‘peacekeeping’-operatie. Dat is letterlijk olie op het vuur omdat het geïnterpreteerd kan worden als een invasie. Het zou de trigger kunnen zijn waar oorlogshaviken aan alle zijden op zitten te wachten.

Gerechtvaardigde kritiek op het NAVO-beleid, op de reële afwijzing van de Minsk-akkoorden, op verbale aanvallen en bedreigingen vanuit de VS (en in mindere mate de EU) vragen om verantwoorde reacties. De-escalatie van praktische maar ook verbale aard en politieke maatregelen zijn nodig. Eenzijdige escalerende stappen verkleinen de diplomatieke speelruimte.

Haantjesgedrag van beide partijen doet het risico op een oorlog alleen maar toenemen. Onverantwoord als je weet dat er aan beide kanten kernwapens staan opgesteld. Afwachten hoe de VS/NAVO zullen reageren, maar de kans is reëel dat er nieuwe sancties komen, waardoor de hele situatie nog verder naar af glijdt.