China vormt meer en meer een bedreiging voor de Verenigde Staten, ook militair. Dit is geen feit, dit is wel de indruk die de Amerikaanse radicale rechterzijde wil wekken. Als we die kringen mogen geloven is China zijn militair apparaat zeer snel aan het uitbouwen en dat kan alleen maar gevaarlijk zijn voor de rest van Azië en van de wereld, de VS voorop.
Die stemmingmakerij heeft te maken met de groeiende rivaliteit tussen de VS en China om energiebronnen en energietransporten. Ze vormt tevens een excuus voor de remilitarisering van Japan. Die spanning zal tijdens het bezoek van George W. Bush deze maand aan China wel diplomatiek worden verpakt,
De economische groei van China is zowel in als buiten dat land een obsessie. Om die groei te verzekeren en flessenhalzen te vermijden, moet Peking voor een groeiende aanvoer van energie en grondstoffen zorgen. Een Chinees gebruikt gemiddeld nog altijd 40 keer minder energie dan een Amerikaan en toch verbruikt het land al dagelijks minstens 7 miljoen vaten olie, waarvan ca 3 miljoen – sommige bronnen spreken van 5 miljoen – vaten moet worden ingevoerd. China is nu al de tweede grootste energieverbruiker ter wereld en wordt over enkele jaren ook de tweede grootste olie-invoerder. Om die aanvoer te verzekeren, voert Peking een zeer actieve «petro-diplomatie» (Zie ook Uitpers juli-augustus, China een veelkoppige draak, Georges Spriet).
Containment
China stemt ook zijn militaire inspanningen grotendeels op de energietoevoer af. De aanvoerlijnen zijn zeer kwetsbaar en vooral onderhevig aan chantage. Twee derde van de invoer komt vanuit het Midden Oosten via de Straat van Malacca. De Amerikaanse navy is zeer sterk aanwezig in de Indische Oceaan, met de belangrijke basis op Diego Garcia als draaischijf. Het volstaat bij voorbeeld dat Peking zijn dreigementen tegenover Taiwan opvoert, om tot Amerikaanse sancties, mogelijk ook in vorm van verstoring van de olietransporten, te komen. Het is in de nabije toekomst niet erg waarschijnlijk, maar met de toename van de rivaliteit tussen China en VS is het evenmin op langere termijn uit te sluiten.
Vooral omdat Peking alle pogingen om tot een “strategisch partnerschap” met de VS te komen, gedwarsboomd zag. Voor Washington zijn de machtsverhoudingen in het Verre Oosten de absolute prioriteit en is China in die regio de grote rivaal. Die prioriteit wordt samengevat in een beleid van “containment”, inperking, van China.
Door de “oorlog tegen het internationaal terrorisme” is dat misschien wat op de achtergrond geraakt, maar invloedrijke neoconservatieve leiders in Washington herinneren de jongste tijd steeds uitdrukkelijker aan die prioriteit. Trouwens, ook in de “strijd tegen het terrorisme” speelde dat containment een grote rol: de VS profiteerden ervan om stevige militaire voet aan de grond te krijgen aan de westelijke grens van China, in Afghanistan en vooral Centraal-Azië.
Militaire macht
De neoconservatieven beroepen zich in hun waarschuwingen tegen “het Chinese gevaar” onder meer op een rapport van het Pentagon dat de militaire uitgaven van Peking op 90 miljard dollar raamt – tegenover de 30 miljard dollar waarover Peking het zelf heeft. Minister van Defensie Donald Rumsfeld ging in oktober in Peking zijn beklag doen over de groeiende militaire macht van China. Hij uitte vooral zijn al dan niet vermeende bezorgdheid over het feit dat China over raketten beschikt waarmee het doelwitten buiten de zone van de Stille Oceaan kan bereiken. In juni had hij al de woede van Peking opgewekt met een verklaring in Singapore waarin hij de vraag stelde waarom China zijn strijdkrachten uitbouwt “daar het door geen enkel land wordt bedreigd”. China zou gemakkelijk de bal kunnen terugkaatsen met dezelfde vraag aan de VS – of aan Japan, de trouwe bondgenoot van de VS.
De Amerikaanse regeerders geloven echter hun eigen cijfers niet, in Washington weet iedereen dat het Pentagon rapporten opstelt in functie van belangen van grote lobby’s, de wapenindustrieën voorop. Washington blaast echter de dreiging van China op om zelf voorwendsels te hebben voor de verdere uitbouw van de Amerikaanse militaire aanwezigheid in het Verre Oosten, Centraal- en Zuid-Azië. Het levert ook een argument om het groeiende Japanse nationalisme en militarisme te negeren – Japan heeft grondwettelijk gesproken geen leger, maar is een van de grootste militaire mogendheden van de wereld. Japan en de VS hebben de voorbije jaren – o.m. onder impuls van de regering Clinton – hun militaire samenwerking verstevigd, tot ongenoegen van Peking.
Japan
China tilt zeer zwaar aan een gemeenschappelijke Japans-Amerikaanse verklaring van 19 februari 2005. Daarin verklaarden Tokio en Washington dat de veiligheid in de Straat van Taiwan een gemeenschappelijk strategisch objectief is. Voor Peking is dat een regelrechte inmenging in een binnenlandse aangelegenheid. Sindsdien is Koizumi in Japan herkozen als premier op basis van een nationalistisch programma. Kort na zijn herverkiezing trok hij naar de bekende Yasukuni tempel in Tokio om eer te betuigen aan onder andere de Japanse oorlogsmisdadigers die daar geëerd worden. De verklaring van 19 februari was hoe dan ook een nieuwe stap in de al zo nauwe militaire samenwerking tussen de VS en Japan en voor Peking een bijkomende reden om de politiek van “containment” zeer ernstig te nemen.
Die spanningen hebben veel te maken met de toenemende rivaliteiten inzake energie. China en Japan beschuldigen elkaar de jongste tijd van schendingen van elkaars economische zone op zee bij het boren en pompen van olie en aardgas. Het risico op een maritieme botsing wordt met elke boring groter. China en Japan zijn ook elkaars rivalen om olie en aardgas uit Siberië te betrekken. Peking rekende op de solidariteit binnen de zogenaamde “Groep van Shanghai” (Rusland, China en vier Centraal-Aziatische staten) om een pijpleiding vanuit Irkoetsk in Daqing, in het noordoosten van China, te doen uitkomen. Maar het zijn de Japanners die hun slag thuishaalden.
Paranoia
Toch blijft Peking op die Groep van Shanghai mikken. Die samenwerking moet de zekerheid en veiligheid van de pijpleidingen vanuit de velden bij de Kaspische Zee naar China garanderen. Het zijn zowat de enige bevoorradingslijnen waarop de Amerikanen minder vat hebben. Het gros van de olietoevoer komt via wegen die de Amerikaanse marine makkelijk kan blokkeren.
In hun zoektocht naar bronnen, zijn de Chinese energiemaatschappijen ook erg actief in gebieden die de VS nog altijd graag als hun achtertuin zien, zoals Peru, Ecuador en zeker Venezuela. Chinese maatschappijen bekwamen in Saudi-Arabië exploratierechten voor aardgasvelden die aan Amerikaanse ondernemingen werden geweigerd.
Het leidt in Washington tot een echte paranoia, elk vat dat Peking ergens binnenhaalt is er een dat de VS ontberen, aldus de redenering. Die paranoia bracht het Amerikaans Congres ertoe het (nochtans riante) bod van de Chinese maatschappij Cnooc op het Amerikaanse Unocal te blokkeren. “Een dergelijke overname zou een bedreiging vormen voor de veiligheid van de VS”, luidde het oordeel van het Congres.
(Uitpers, nr. 69, 7de jg., november 2005)
