Washington vindt dat het weer het voortouw moet nemen om wereldwijd de democratie in te voeren, desnoods op te dringen. Niet echt overal, niet bij bevriende dictators natuurlijk. Maar wel als dat nu toevallig zou samenvallen met VS-belangen. Maar welk model van democratie. Dat van de VS met onder meer zijn uniek systeem van presidentsverkiezingen waarbij de verliezer in stemmen toch president kan worden – zoals Donald Trump in 2016?
Abortusrecht
Een recent voorbeeld hoe de VS-democratie werkt: het uitgelekte rapport waaruit blijkt dat de Supreme Court, het Hooggerechtshof, nog dit jaar een einde zal maken aan Roe v Wade van 1974 waarbij het recht op abortus federaal werd erkend. Want die beslissing van het Hof was een fout, vindt de huidige reactionaire meerderheid. Een meerderheid omdat een door een minderheid gekozen president in zijn ambtstermijn drie nieuwe rechters kon benoemen.
Gerechtshof? Het is in feite een zeer belangrijk politiek orgaan dat zeer politieke beslissingen neemt. In een normaal democratisch stelsel oordeelt een hooggerechtshof onder meer over de grondwettelijkheid van beslissingen genomen door de vertegenwoordigers van het volk. Niet zo in de VS. Dat volk zou trouwens volgens alle mogelijke peilingen voor twee derde achter Roe v Wade staan en geen beperkingen willen op het recht op abortus. Maar dat kan het niet-gekozen Hof niets schelen.
Datzelfde Hooggerechtshof haalde eerder al de remmen weg op giften aan partijen en kandidaten, zodat er weer honderden miljoenen dollar aan campagnes voor de voorverkiezingen kunnen worden uitgegeven. In afwachting van nog veel meer bij de campagnes voor de eigenlijke verkiezingen voor de volksvertegenwoordiging.
Onevenredig
Maar met de vertegenwoordiging van het volk is er ook al een ernstig probleem: de Senaat heeft zeer veel beslissingsrecht. Dat zijn 100 senatoren, 2 per staat. Of die staat nu 570.000 inwoners heeft (Wyoming) dan wel 40 miljoen (Californië), het maakt niet uit. De ene senator vertegenwoordigt 285.000 burgers, de andere 20 miljoen. Zeer vaak zijn het minderheden die door dit zeer onevenredig systeem toch de meerderheid uitmaken.
Voor het Huis van Afgevaardigden zijn er dan weer de experts in de diverse deelstaten voor de ‘gerrymandering’ van de kiesdistricten. Dat is een andere manier om van een minderheid van kiezers een meerderheid in de vertegenwoordiging te maken. Door dat systeem moeten de Democraten voor het Huis rond 53 % halen om een meerderheid te hebben.
Uitholling
Maar al even efficiënt zijn de beperkingen op het uitoefenen van het stemrecht. Dat recht staat vooral sinds de nederlaag van Trump in november 2020 onder zeer zware druk. In staten met een Republikeinse meerderheid wordt dat recht grondig uitgehold met diverse stembarrières. Ze bedenken onder meer allerlei identificatieproblemen – bv bewijzen dat je al langer op een bepaald adres woont; ze beperken het aantal stembureaus in armere wijken waar veel op Democraten wordt gestemd om zo kiezers weg te houden.
Het Hooggerechtshof was lang een dam tegen de uitholling van de Voting Rights Act van 1965. Maar met de zeer rechtse meerderheid die er nu is, valt die dam weg, de staten kunnen hun gang gaan, en doen dat zeer enthousiast – de Republikeilnse althans.
Dat Hof heeft nog andere punten op de agenda, waaronder het voorziene einde van de principiële scheiding tussen kerk en staat. Die scheiding stelt in de praktijk al weinig voor met al die presidenten die zo graag het volk oproepen te bidden.
En er is steeds minder garantie dat dit Hof bij een volgende betwisting over verkiezingsuitslagen de knoop doorhakt en zelf kiest wie president wordt. O ja, ze hebben dat trouwens al een keer gedaan, in 2000, toen het Hof een einde maakte aan de telling van stemmen in Florida. Daardoor won George W. Bush jr ten nadele van Al Gore, die wel een half miljoen stemmen meer had.
Hypocrieten
Het ziet er dus steeds somberder uit voor de democratische rechten, vrijheden en instellingen in de VS. Nochtans een land waarvan de regering zich geroepen voelt van democratie een uitvoerproduct te maken. Oekraïne als baken van de democratie tegen de Russische dictatuur? Terwijl er zo weinig verschil is tussen de twee regimes. Wie kan nu geloven dat in Washington zelf geloven dat het om democratie gaat.