Het kernwapendossier ligt weer bovenaan op de werktafel van de internationale politiek. Kernwapens vormen de inzet van heel wat spanningen wereldwijd. Het ziet er niet naar uit dat dit op korte termijn zal veranderen. Amerikaanse kernwetenschappers zetten de gevarenklok op vijf voor twaalf.
Actueel
De eerste regering van G.W.Bush in de Verenigde Staten gebruikte de ‘angst’ voor dit massavernietigingswapen als hefboom om zijn oorlog voor olie tegen Irak aan de Amerikaanse en aan de wereldbevolking te verkopen. Vandaag tapt de preisdent uit hetzelfde vaatje om het kernenergieprogramma van Iran in diskrediet te brengen met de beschuldiging dat Iran aan een kernwapen werkt. De confrontatie met Noord-Korea spitst zich eveneens toe op het kernwapendossier. We hadden enige tijd geleden een (hoog)spanning tussen Pakistan en India, beide ‘nieuwe’ kernwapenstaten, zodat dit conflict een realistische nucleaire dimensie meekreeg. Vergeten we niet dat de vijf groten van deze aarde – de permanente leden van de VN Veiligheidsraad – elk met een eigen moderniseringsprogramma zitten van hun kernwapenarsenaal, in weerwil van hun handtekening onder het Non Proliferatie Verdrag dat hen tot algehele nucleaire ontwapening verplicht.
Het “Missile Defense” programma, zeg maar rakettenschild, heeft locaties nodig waar radars vroegtijdig een aanvalsraket moeten kunnen ontdekken, en lanceerinstallaties van waaruit die kernraketten zullen moeten worden neergehaald. Groot-Brittannië wil hiervoor Menwith Hill en Fylingdales aanbieden. Maar vooral de medewerking van Polen en Tsjechië aan het Amerikaanse programma dreigt de relaties tussen de EU en Rusland behoorlijk te verstoren (zie ander artikel).
We moeten nog vermelden dat de wereld intussen zit opgescheept met 9 kernwapenstaten: naast de ‘vijf’ ook nog Israël, Pakistan, India en Noord-Korea (een groep die misschien tot 8 zal terugvallen indien het akkoord met Noord-Korea een hindernisloze uitvoering kent).
Een land dat misschien nog als extralid tot de nucleaire club zou kunnen toetreden, zou wel ’s Japan kunnen zijn, nu daar de pacifistische grondwetclausule ter discussie staat, en er door sommige leidinggevende politici openlijk gesteld wordt dat een beperkt arsenaal aan kernwapens niet tegen de letter noch de geest van de grondwet ingaat. (zie artikel in vorige Uitpers).
Internationaal recht
Het overzicht van de moderniseringsplannen (zie kader) toont een indrukwekkend misprijzen voor het internationaal recht. De voorzitter van het Internationaal Atoom Energie Agentschap zegt hierover dat het politiek onhoudbaar is om de eigen veiligheid (van de grote 5) met kernwapens te verzekeren, en tegelijkertijd andere landen ditzelfde zogenaamd veiligheidsinstrument te ontzeggen. Hiermee verwijst hij openlijk naar de verdragrechtelijke verplichting van de kernwapenstaten om tot een algehele kernontwapening te komen (art 6 van het Non Proliferatie Verdrag). Zonder ontwapening kan je de proliferatie geen halt toeroepen; dat is zijn synthese. Maar hij gaat daarin ook nog verder: “We moeten ook de wortels van de onveiligheid aanpakken. In gebieden van langdurig conflict, zoals het Midden Oosten, Zuid-Azië en Koreaans schiereiland, zal men naar massavernietigingswapens blijven streven – hoewel nooit gerechtvaardigd – zolang we falen om een alternatief aan te bieden als oplossing voor het veiligheidstekort.”
Het is een algemeen verschijnsel dat de diplomatieverantwoordelijken van de westerse democratieën erg veel aandacht hebben voor de verspreiding (proliferatie) van de kernwapens, maar totaal zwijgen over de nood aan ontwapening. Omgekeerd, zoals uit de tabel ook blijkt, ze moderniseren hun arsenaal volop. Tony Blair verantwoordde de Britse plannen als volgt. “Hoewel we denken dat de koude oorlog voorbij is, kunnen we er niet zo maar van uitgaan dat er in de komende decennia geen ernstige bedreiging van onze strategische belangen te verwachten valt. Er is een vage dreiging van landen als Noord-Korea (…) of van Iran dat zijn non-proliferatieverplichtingen niet nakomt, er is een mogelijk verband tussen dergelijke staten en het internationaal terrorisme. Er is ook geen enkele huidige kernwapenstaat die er nog maar aan zou denken unilateraal af te zien van zijn kernwapencapaciteit. Het zou dus gevaarlijk en onverstandig zijn mocht Groot-Brittannië eenzijdig zijn onafhankelijke nucleaire afschrikking opgeven.”
Impliciet geeft de Britse premier hier toe dat de ontwapening gezamenlijk en globaal moet worden aangepakt. Iets wat de vredesbeweging wereldwijd al altijd heeft gezegd, en dat nog extra werd onderstreept door het Hooggerechtshof van Den Haag tot het stelde dat “ieder land de verplichting heeft om onderhandelingen op te starten – en tot een goed einde te brengen – om tot een algehele kernontwapening te komen”. Costa Rica heeft hiervoor al een ontwerptekst van een wereldwijd verdrag voor de eliminatie van het kernwapen bij de Algemene Vergadering van de Verenigde Naties neergelegd.
Kernenergie en kernwapens
The Bulletin of AtomicScientists heeft de gevarenklok (Doomsday clock) op 5 voor 12 gezet. Deze Amerikaanse atoomwetenschappers gebruiken een gelijkaardige redenering als hierboven beschreven, maar wijzen ook nog op een extra element.
Vele landen maken plannen om een burgerlijk kernenergie programma te realiseren. Hierdoor komt er veel nucleair materiaal beschikbaar. In Japan wil men tegen 2010 vijf nieuwe centrales bouwen, in China 30 tegen het jaar 2020. De volgende vijf jaar zijn er zo twee dozijn energiecentrales gepland in landen als Nigeria, Polen, Vietnam. In november 2006 meldde het Internationaal Atoomagentschap dat vier Arabische landen – Algerije, Egypte, Marokko en Saudi-Arabië – aangekondigd hebben een kernenergieprogramma te willen opstarten.
Er zijn verschillende factoren die duwen naar nieuwe initiatieven: verouderde nucleaire reactoren, groeiende energiebehoefte, een wil om de energiebevoorrading te diversifiëren en minder afhankelijke te zijn van fossiele energiegrondstoffen, en de nood om de uitstoot van broeikasgassen te verminderen. Daar tegenover staat dat het risico op ongecontroleerde proliferatie van splijtstoffen groter wordt. Verrijkingsinstallaties die laagverrijkt uranium produceren als brandstof voor de reactoren, kunnen betrekkelijk makkelijk gebruikt worden om hoogverrijkt uranium voor kernwapens aan te maken. Bovendien is de plutonium die overblijft opnieuw bruikbaar voor wapens na een reprocessing. Heel veel nucleair materiaal is er niet nodig om een splijtstofwapen te produceren: 1 tot 3 kg plutonium of 5 tot 10 kg hoogverrijkt uranium volstaan al.
De internationale gemeenschap staat voor een dilemma: hoe de klimaatverandering temperen zonder de gevaren te vergroten van proliferatie van nucleair materiaal. Aldus Amerikaanse kernwetenschappers.
België in de VN-Veiligheidsraad.
Hier enkele minimale bedenkingen bij de rol die ons land in de VN Veiligheidsraad zou moeten spelen.
België zou er moeten op toezien dat elke resolutie rond proliferatie van kernwapens (Noord-Korea, Iran,…) ook aandacht schenkt aan de kernontwapening . De letter en de geest van de uitspraken van het Hooggerechtshof van Den Haag (8 juli 1996) moeten telkens een weerspiegeling vinden in de resoluties die gerlateerd zijn aan het kernwapendossier.
België zou er moeten over waken dat versterking en uitbreiding van kernwapenvrije zones als middel voor denuclearisering voldoende op de agenda komt, zeker wat het Midden Oosten betreft. Hier kan er nauw samengewerkt worden met de landen van de Gulf Council die eind 2005 het spoor aankondigden van een kernwapenvrije zone.
Bovendien moet België erop toezien dat er ook in dit dossier geen politiek van twee maten en twee gewichten wordt gebruikt: Israël moet op het matje geroepen worden voor haar kernwapenprogramma.
Overzicht modernisering kernwapens
US
* jaar 2007: totaal operationeel: 5040
*Strategic Offensive Reduction Treaty (SORT-Akkoord van Moskou 2002): nog max 2200 strategische kernkoppen tegen 2012
*miniaturisering om de afschrikkingskracht realistisch te houden: kleinere bommen zouden inderdaad wel ’s echt kunnen ingezet worden, dus vormen ze een reële afschrikking voor schurkenstaten of het internationaal terrorisme, zegt men in het Pentagon.
*bunkerbusters: bommen die zich eerst de grond ingraven alvorens te ontploffen
*er werd een mileu-effectenrapport aangevraagd om de installaties voor kernproefnemingen in de Nevada-woestijn opnieuw operationeel te maken
*’complex 2030′: plannen om volledige vernieuwing te realiseren, d.i. ontwerp, ontwikkeling, productie en installering, met volledige vernieuwingvan de kernraketten, de vliegtuigen, de duikboten.
Rusland
*jaar 2007: totaal operationeel 5670
*volgens SORT: tegen 2012 vermindering naar minder dan 2200
*”In de volgende vijf jaar zullen we het aantal moderne langeafstandsvliegtuigen, duikboten en lanceringsinstallaties voor onze strategische kernwapens aanzienlijk moeten verhogen”
(Putin in mei 2006)
*Voorlopig zou Rusland nog slechts over 11 van zijn vroegere 62 kernduikboten beschikken, maar er is al enige tijd een nieuwe productieprogramma aan de gang
*Rusland zegt te werken aan een nieuwe langeafstandsraket, waarvan met aanneemt dat ze niet langer een “baan” (ballistisch traject) zal beschrijven maar een computergestuurd individueel parcours zal volgen over een afstand van 5 tot 7 duizend kilometer.
Groot-Brittannië
*jaar 2007: totaal operationeel : maximaal 160
*politieke beslissing genomen om Trident programma volledig te hernieuwen: vier nieuwe duikboten zijn nodig om de oudere Vanguard te vervangen tegen 2020-24
Frankrijk
- jaar 2007 totaal operationeel 348
- laboratoriumsimulaties in Barp nabij Bordeaux
- programma voor nieuwe atoomduikboten (les SNLE- NG)
- programma voor nieuwe raketten (40 raketten M45)
- programma voor nieuwe kernbommen (400 koppen TN 75)
- programma voor nieuwe vliegtuigen (Rafale)
welke kostprijs?
• Het Franse defensiebudget bedraagt 42 miljard euor
• in 2006 is er 20 miljard voorzien voor nieuwe wapens
• jaarlijks gaat er 8 miljard naar de kenrwapens
• daarbij nog 4 miljard per jaar aan kredieten voor technische uitrusting van het kernsarsenaal
China
* jaar 2007: totaal operationeel 145
* waarnemers verwachten een verhoging van het aantal langeafstandsraketten van 20 tot 75 à 100
* modernisering van de duikboten en vliegtuigen
(Uitpers, nr 86, 8ste jg., mei 2007)
Georges Spriet is secretaris van Vrede vzw. Dit artikel verschijnt ook in het meinummer van het tweemaandelijks tijdschrift voor internationale poliek, Vrede. (www.vrede.be)
