Libanon staat aan de vooravond van cruciale verkiezingen. Zondag 7 juni trekken de Libanezen naar de stembus waarbij ze ruwweg kunnen kiezen tussen twee grote kiesallianties.
De oppositie werkt samen binnen de ‘8-maart-beweging‘, genoemd naar een grote manifestatie in Beiroet toen de manifestanten hun steun uitdrukten voor het gewapend verzet tegen Israël. De belangrijkste partijen binnen 8 Maart zijn de sjiitische verzetsbeweging Hezbollah, de eveneens sjiitische Amal partij van parlementsvoorzitter Nabih Berri en de seculiere Vrije Patriottische Beweging van oud-generaal Michel Aoun. Aoun is een christelijke Maroniet en haalt zijn stemmen vooral uit de christelijke kiesomschrijvingen. De regeringsgezinde partijen hebben zich verenigd binnen de anti-Syrische ‘14 Maart’-coalitie, de datum van de zogenaamde Ceder-revolutie een maand na de moord op de voormalige eerste minister Rafiq Hariri, gevolgd door de aftocht van de Syrische troepen uit het land. In deze coalitie speelt zoon Saad Hariri een hoofdrol. Deze miljonair staat aan het hoofd van de soennitische Toekomstbeweging. Verder maken de Progressieve Socialistische Partij van Druzenleider Walid Jumblatt en de rechtse Forces Libanaises onder leiding van Samir Geagea en andere christelijke partijen deel uit van deze door het Westen gesteunde coalitie.
Spanningen
De moord op Hariri in de lente van 2005 werkte de reeds bestaande sektarische spanningen in het land verder in de hand. Er volgde een turbulente periode die vooral na de Israëlische aanval in de zomer van 2006 zou uitgroeien tot een openlijke machtsstrijd tussen beide allianties. Zo eiste de oppositie dat er een nieuwe regeling kwam over de verdeling van de macht. De politieke impasse was compleet toen de ambtstermijn van president Ermile Lahoud afliep en het land maandenlang zonder president zat. Even dreigde de spanningen uit te monden in een burgeroorlog toen de regering een telecommunicatienetwerk van Hezbollah dreigde te ontmantelen waarop de sjiitische verzetsorganisatie reageerde met militair machtsvertoon en de overname van de controle over West-Beiroet.
De jongste weken stapelden de incidenten – die vooral electorale voordelen kunnen opleveren voor Hezbollah – zich op: de ontmanteling van een Israëlisch spionagenetwerk, Hezbollah-beschuldigingen dat Israël plannen heeft om leider Hassan Nasrallah te vermoorden, de onvoorwaardelijke vrijlating van vier generaals op last van het Speciale VN-tribunaal, die zonder harde bewijzen bijna vier jaar achter de tralies vertoefden, de berichten over een Hezbollahcel in Egypte gericht op wapensmokkel naar Gaza, de Israëlische aankondiging dat het grootschalige manoeuvres zal houden in de grensstreek in de week voor de verkiezingen en een controversieel artikel in Der Spiegel waar een anonieme bron beweert dat het VN-tribunaal dat zich buigt over de moord op Hariri, bewijzen in bezit heeft die aantonen dat Hezbollah en niet Syrië achter de aanslag zat. Het Der Spiegel-artikel doet vermoeden dat ook op internationaal niveau alle middelen worden ingezet om de verkiezingen te beïnvloeden. Hezbollah ontkent iets met de moord te maken te hebben en ziet het als een Amerikaans-Israëlisch complot in een poging om de aandacht af te leiden van de Israëlische spionage-activiteiten in Libanon. De Israëlische minister van Buitenlandse Zaken, Avigdor Lieberman, stond ook verdacht vlug klaar met zijn eis dat er een internationaal aanhoudingsmandaat tegen Hezbollahleider Nasrallah moest worden uitgevaardigd. Overigens hecht ook het grootste deel van het Libanese politieke en intellectuele milieu maar weinig geloof aan de beschuldigingen in het Duitse magazine, dat enkele jaren terug een ander verhaal bracht van de hand van dezelfde journalist waar met even grote stelligheid Syrië werd beschuldigd achter de moord te zitten, wat volgens de recentste ‘onthullingen’ niet langer meer zou kloppen.
Amerikaanse bemoeinissen
De geostrategische positie van Libanon maakt dat het al geruime tijd als speelveld fungeert van regionale en internationale spelers met elk een eigen agenda. Het internationaal belang dat aan deze verkiezingen wordt gehecht blijkt uit enkele recente hoge bezoeken, zoals dat van de Amerikaanse vice-president Joe Biden en de Russische minister van Buitenlandse Zaken, Sergei Lavrov. Bidens bezoek werd voorafgegaan door dat van minister van Binnenlandse zaken Hilary Clinton. Beide Amerikaanse regeringsvertegenwoordigers verheelden niet dat een overwinning van 8 Maart negatief zal worden onthaald en gevolgen zou kunnen hebben voor de economische en militaire steun aan Libanon, sinds 2006 goed voor respectievelijk 1 miljard en 410 miljoen dollar.
De Amerikaanse inmenging wordt door weinig Libanezen op gejuich onthaald. Zowel Biden als Clinton spraken hun steun uit voor de Israëlische vernietigende oorlog tegen het land in 2006 die het leven kostte aan 800 burgers en voor miljarden dollars schade veroorzaakte ook ver buiten de zone waar Hezbollah actief was. De VS kunnen ook geen leuke staat van dienst voorleggen door in de burgeroorlogsjaren wisselende coalities te steunen en zelfs militair op te treden. Zo steunden de VS de Syrische militaire interventie van 1976 en later nog eens het harde Syrische optreden eind 1990 tegen generaal Aoun waarbij tientallen van diens aanhangers werden geëxecuteerd. In ruil verkregen de VS de Syrische steun tegen Saddam Hoessein na diens invasie van Koeweit. Niet lang daarna wisselden de VS van kamp en steunden ze Aoun tegen Syrië. Sinds Aoun deel uitmaakt van de 8-Maart-beweging wordt hij terug als een ‘bad guy’ beschouwd. Een ander voorval dat in Libanon slechte herinneringen oproept is de Amerikaanse militaire interventie in de periode 1982-84. De VS bombardeerden toen Druzische dorpen in het Shoufgebergte die onder controle stonden van Jumblatts Progressieve Socialistische Partij. Nu bevindt diezelfde Jumblatt zich in het ‘goede’ kamp.
Sektarisch kiessysteem
Veel waarnemers verwachten dat Hezbollah versterkt uit de electorale strijd zal komen. Inzet van de verkiezingen is de verdeling van de 128 zetels in de Nationale Assemblee. Het kiessysteem is sterk sektarisch ingevuld. De 128 zetels zijn gelijkmatig verdeeld tussen christenen en moslims. De parlementszetels worden vervolgens nog eens onderverdeeld tussen de 18 erkende religieuze groepen. Zo hebben de christelijke maronieten recht op 34 zetels, de orthodoxen op 14 zetels en de soennieten en sjiieten elk op 27 zetels. Deze verdeling is niet gebaseerd op de demografische realiteit, want de laatste volkstelling dateert van 1932. Maar het is een gevoelige materie die een belangrijke inzet vormde van de burgeroorlog van 1975 tot 1990. Op dit ogenblik bezet 14 Maart 70 zetels tegenover 58 voor 8 Maart. Het kiessysteem maakt echt grote verschuivingen zo goed als onmogelijk. Zo zitten alle sjiitische partijen in 8 Maart, terwijl alle soennitische partijen tot 14 Maart behoren. Toch kan 8 Maart de meerderheid halen omdat er zich christelijke en Druzische partijen in beide kampen bevinden. Volgens analisten kunnen er daarom potentieel tot 30 zetels van kamp wisselen. De oppositie heeft genoeg aan een winst van 7 zetels voor een parlementaire meerderheid. Washington bereidt zich voor op een nachtmerriescenario waarbij Hezbollah als grootste partij en dus als potentiële leverancier van de volgende premier uit de stembusslag komt. Anders dan binnen de Europese Unie, prijkt Hezbollah op de terroristenlijst. Een Hezbollah-overwinning wordt bovendien gezien als een vergroting van de invloed van Iran ten koste van de as Egypte, Jordanië en Saoedi-Arabië. In deze landen vreest men voor een domino-effect en groeiende ambities van antiwesterse partijen en groeperingen. Ook al is Hezbollah een sjiitische partij, de succesvolle weerstand tegen Israël en het retorisch talent van leider Hassan Nasrallah, maken dat deze verzetsbeweging op veel respect kan rekenen boven de religieuze grenzen heen in de hele Arabische wereld.
(Uitpers, nr. 110, 10de jg., juni 2009)
