‘Geef me een balkon en het volk is van mij’, dat was de goede oude tijd van het ‘echte’ populisme zoals dat in Latijns Amerika ontstond. Vandaag is dat: ‘wetenschap? Mondkapjes? Ben je communist?’ De lessen van Trump zijn hier met warmte onthaald, democratie klinkt redelijk hol en om de waarheid wordt niet echt gemaald.
Ecuador: één van die landen waar het ‘socialisme van de 21ste eeuw’ furore maakte. ‘Buen vivir’ werd ingeschreven in de grondwet, rechten werden uitgebreid en gegarandeerd, de instellingen werden gezuiverd en gestabiliseerd en net zoals in Bolivië was er groei en kwam er welvaart voor grote delen van de bevolking.
Het was de tijd van Rafael Correa, President van 2007 tot 2017, de man van de burgerrevolutie die wekelijks uitleg gaf over zijn beleid, de man die stabiliteit bracht na een ‘lange nacht van het neoliberalisme’, de Wereldbank naar huis stuurde en een militaire basis van de V.S. de deuren deed sluiten.
Ja, mettertijd kreeg hij autoritaire trekjes en in zijn omgeving werd zonder twijfel ook hier en daar een bonus achterover geslagen. Het conflict met radikaal links en met de inheemse bewegingen werd scherper en scherper. Vergeleken met het beleid en de polarisatie van vandaag, was het echter een paradijs.
Verrassend verraad
De verkiezingen van 2017 waren hard. Lenin Moreno, tot twee keer toe trouwe vice-President van Correa, won in de tweede ronde nipt met 51,16 % van de bankier Guillermo Lasso. Het werd gezien als een overwinning voor de partij van Correa, maar de hoop op een zelfde beleid verdween als sneeuw voor de zon.
Moreno zocht een alliantie met rechts en met het bedrijfsleven, en het oude neoliberale beleid werd weer opgenomen, met besparingen en privatiseringen. Er kwam een referendum om te beletten dat Correa ooit opnieuw kandidaat zou zijn, om de politieke rechten af te nemen van wie ooit veroordeeld werd voor corruptie, om de verjaring van sexuele misdrijven af te schaffen en om mijnbouw en oliewinning in beschermde gebieden te beperken. Er waren twijfels over de grondwettelijkheid van sommige bepalingen, maar Moreno won zijn slag.
In 2018 werd Correa beschuldigd van corruptie en werd inmiddels onherroepelijk veroordeeld tot acht jaar gevangenisstraf.
In 2019 werd het politiek asiel van Julian Assange – die al die tijd in de ambassade van Londen verbleef – ingetrokken en de stichter van Wikileaks belandde in een Britse gevangenis.
Lenin Moreno verliet het ALBA-akkoord, ooit het paradepaardje van de Venezolaan Hugo Chavez – en UNASUR, het integratieproject dat Zuid Amerika had kunnen verenigen. Ecuador trad toe tot het Bondgenootschap van de Stille Oceaan (Alianza del Pacífico, een pseudo-integratieproject van Chili, Peru, Colombia, Mexico en nu ook Ecuador).
Er werd weer aangeknoopt met de Wereldbank en het Internationaal Monetair Fonds en Ecuador kreeg een lening van 10 miljard US$. De oude schuldenlast werd geherstructureerd. Om investeerders aan te trekken gingen de belastingen naar omlaag. Het sociaal beleid en vooral de gezondheidszorg kregen het hard te verduren, ondanks de mooie naam van het nieuwe programma: ‘Netwerk voor sociale bescherming’. Ecuador is één van de zwaarst getroffen landen door COVID. De beelden van de lijken in de straten van Guayaquil waren hard om dragen.
In oktober 2019 braken er rellen uit die de regering deed vluchten uit de hoofdstad om zich in Guayaquil te gaan verbergen. De inheemse bevolking is een taaie tegenstander. Er vielen verschillende doden, meer dan duizend gewonden en erg veel arrestaties. De rust keerde slechts weer door bemiddeling van de kerk en van de Verenigde Naties.
Dit is het klimaat waarin de nieuwe verkiezingen van 7 februari, voor een President en een Parlement van 137 leden, zich aankondigen.
Eerste of tweede ronde?
Er zijn niet minder dan zestien kandidaten die President van het land willen worden. Dertien van hen halen géén 10 % in de peilingen. Er blijven dus drie kandidaten over.
Voorop in de peilingen staat Andrés Arauz, met UNES – Unie voor de Hoop. Hij vertegenwoordigt de sociale economie die al door Correa werd ingevoerd, het ‘correïsme’. In de peilingen haalt hij tussen 30 en 35 %.
Op nummer twee staat alweer de bankier Guillermo Lasso voor wie het de derde poging is om verkozen te worden. De peilingen geven hem 20 tot 25 %.
Op nummer drie de kandidaat van Pachakutik, Yaqu Perez, de radikaal inheemse partij de flirt met de 10 %. In het verleden is dat een drempel die nooit werd gehaald.
De regels in Ecuador zijn zoals die in Bolivië: als een kandidaat in de eerste rond 40 % haalt plus meer dan 10 % boven de tweede kandidaat, is er geen tweede ronde nodig.
De kans dat dit gebeurt is beperkt, zodat de kansen van rechts wel vrij groot worden. Een aantal andere kandidaten, zoals Alvaro Noboa of Isidro Romero (de ‘alfa-neanderthal’ zoals hij wordt genoemd) zijn spiegelbeelden van Lasso. Hun boodschap klinkt als een messianistisch populisme, ze gaan zelfs zo ver ervoor te pleiten wapens uit te delen aan de bevolking om zich te kunnen verdedigen.
Van uiterst links kan Arauz geen steun verwachten. Sommigen noemen hen de ‘marxistische bankverdedigers’ en ze verkiezen inderdaad rechts boven ‘soft’ links. Ook in Bolivië, waar ze nooit erkenden dat er een coup bezig was, werd dit zeer duidelijk.
Een eventuele tweede ronde kan plaats vinden op 11 april 2021.
Onder invloed van?
Huidig President Lenin Moreno ging alvast naar Washington om er overleg te plegen met Luis Almagro, Secretaris-Generaal van de Organisatie van Amerikaanse Staten (OAS) en hoofdrolspeler bij de coup in Bolivië. Hij sprak er ook met Claver Carone, de nieuwe uit Cuba afkomstige rechtse directeur van de Interamerikaanse ontwikkelingsbank. Het zal niemand verbazen dat nu al wordt gesproken over mogelijke verkiezingsfraude. Er wordt ook gefluisterd dat Lenin Moreno zijn vlucht naar Zwitserland al heeft voorbereid. Het Nationaal Instituut voor de Democratie van de V.S. heeft zich aangesloten bij binnenlandse diensten om de verkiezingen op te volgen. USAID heeft twee miljoen US$ geïnvesteerd om de veiligheid van de verkiezingen te garanderen.
Ook ‘Progressives International’ de nieuwe mondiale beweging van Yanis varoufakis is met een delegatie aanwezig om de verkiezingen te volgen.
Het is goed om weten dat de ‘staatsgrepen’ in Latijns Amerika, zoals de voorbeelden van Paraguay, Brazilië, Honduras en Bolivië aantonen, lang niet meer met militair geweld hoeven plaats te vinden. In Ecuador doet men er alles aan om de terugkeer van een economie en een sociaal beleid voor de grote meerderheid van arme mensen te beletten.
Het ziet er naar dat Rafael Correa nog een tijd in België zal moeten blijven wonen.
Deze verkiezingen zijn erg belangrijk om het politieke evenwicht in Zuid-Amerika ietwat naar de progressieve kant te laten verschuiven.
