In Ethiopië werden op 15 juni parlementsverkiezingen gehouden. Ze mochten even in het nieuws, maar verdwenen er snel weer uit. Tot er doden vielen bij een betoging. Een korte bijdrage over de situatie in het land dat beroemd is om zijn hongersnoden en Bob Marley.
Een beetje geschiedenis
De huidige regeringspartij EPRDF (Ethiopian People Revolutionary Democratic Front) is aan de macht sinds 1991. Toen werden dictator Mengistu Haile Mariam en zijn Derg omvergeworpen. Derg is de naam van het militaire, stalinistische regime dat werd geïnstalleerd na het verdrijven van keizer Haile Selassie in 1974. De Derg was aanvankelijk geliefd (ze nationaliseerde industrieën en verdeelde land onder de boeren) maar dat hield snel op door haar repressieve aanpak van oppositie: massa-executies, opsluiting zonder proces van studenten en andere opposanten, foltering… Daarbij kwam nog het conflict met buurland Somalië. Ethiopië kreeg de steun van de Sovjet-Unie, Somalië van de Verenigde Staten en zo was dit een typisch koude oorlog conflict.
De hongersnood in ’84-’85 is mogelijk een van de schrijnendste voorbeelden van de these van Amartya Sen dat een hongersnood altijd een politieke oorzaak heeft. Van oudsher komen er immers periodes van droogte en tegenvallende oogsten voor in de noordelijke regio’s in Ethiopië en in normale omstandigheden wordt dit zo goed en zo kwaad mogelijk aangepakt met handel. De Derg misbruikte echter de precaire situatie om de oppositie in het Noorden te verzwakken. Haar tactieken waren even gruwelijk als doeltreffend: ze bombardeerde onder meer markten. Het gevolg kent iedereen van op televisie.
In verschillende regio’s voerden bevrijdingsbewegingen oppositie tegen de Derg. EPLF en TPLF (Eritrean en Tigray People Liberation Front respectievelijk) in het noorden van het land en OLF (Oromo Liberation Front) in de centraal oostelijke Oromo-regio waren de grootste. Andere verzetsbewegingen in Tigray werden weggewerkt door TPLF dat de grootste belager van het Mengistu-regime werd. In 1991 greep TPLF samen met EPRDM, de oppositiegroep uit de Amhara-regio, de macht en samen vormden ze de huidige regeringspartij (EPRDF).
De situatie vandaag
De wortels van TPLF liggen in Tigray, de regio waar de Derg’s terreur het grootst was. Toen TPLF de macht veroverde, brak een periode van compensatie en bevoordeling van Tigray aan, de rechtstreekse oorzaak van de spanningen van vandaag. Het socialistisch geïnspireerde regime bouwde een bureaucratie uit waar naast elke officiële beleidsmaker of belangrijke ambtenaar een officieuze regeringsvertegenwoordiger uit Tigray hoort. Vooral op het platteland zorgde dit voor een sterke greep van de overheid op het openbare leven en tot voor kort werd haar machtspositie nooit echt bedreigd. Maar de bevoordeling van Tigray zorgde voor steeds meer wrevel in andere regio’s en ontevredenheid van andere etnische groepen zoals de Oromo. De oppositie groeide, vooral in de steden.
Op 15 juni werden er dan nationale democratische verkiezingen gehouden. Op voorhand was duidelijk dat de oppositie zeker in de steden sterk vooruit zou gaan. In Addis Abeba kwamen meer dan een miljoen aanhangers van de regeringspartij en minstens even veel opposanten op straat in de laatste rechte lijn naar de verkiezingen. Hoewel er door waarnemers gewaarschuwd werd voor ophitsende taal, is de vreedzaamheid vrij spectaculair. Zeker in vergelijking met de buurlanden Somalië (anarchie, krijgsheren), Eritrea (militair regime) en Sudan, is Ethiopië een redelijk rustig en democratisch land waar een zekere vrijheid heerst.
De officiële resultaten van de verkiezingen zijn nog niet bekend. Uit voorlopige uitslagen blijkt dat de oppositie in verschillende steden een overweldigende meerderheid heeft behaald, in Addis Abeba zelfs alle 23 zetels. Op het platteland, waar ongeveer 85% van de Ethiopiërs woont, heeft EPRDF zijn positie weten te handhaven. Uiteindelijk zou het EPRDF nog meer dan 50% van de stemmen halen in het parlement (ongeveer 300 zetels), maar de verenigde oppositie is serieus vooruit gegaan (ongeveer 200 zetels). Er zijn echter aanwijzingen dat in vele kiesbureaus fraude is gepleegd en dat mensen aan het kiesbureau beïnvloed werden of eenvoudigweg verteld dat een stem voor de oppositie sowieso ongeldig zou zijn.
Na de eerste verkiezingsuitslagen en de verslagen van fraude is de situatie in Ethiopië onstabiel geworden. Premier Meles Zenawi kondigde een betogingverbod af voor de komende drie maanden om de rust te bewaren. Dit werd door sommige opposanten niet aanvaard en er vonden toch betogingen plaats, vooral van studenten. Op 8 juni opende het leger of de politie het vuur op de betogers: er vielen ongeveer 30 doden. Op dit moment is het nog steeds onrustig in het land onder meer als reactie op dit geweld en op het oppakken van oppositieleiders.
En verder…
De regerings- en oppositiepartijen werken samen om uit de impasse te geraken en stellen onder meer een gemengde controlecommissie samen om de fraude te onderzoeken en een voor alle partijen aanvaardbaar resultaat te bekomen. Intussen vrezen sommige mensen in Tigray dat de oppositie zich tegen hen zal keren, en dat de fouten van het regime aan een hele bevolkingsgroep zullen worden toegeschreven. De geruchtenmolen draait in Tigray alvast op volle toeren: “ze gaan alle Tigrayers uit Addis Abeba verbannen”, “ze zeggen dat onze boeren gratis mest hebben gekregen van de overheid en dat is niet waar”, zijn slechts enkele van de gehoorde uitspraken. Dat de tegenstellingen langs etnische lijnen lopen is absoluut geen voordeel in de zoektocht naar oplossingen.
En Ethiopië kent veel meer uitdagingen dan het oplossen van deze crisis. Er is het conflict met Eritrea, waarvan niet verwacht wordt dat het met het wegtrekken van de blauwhelmen uit het grensgebied zal opgelost zijn, integendeel. De verenigde oppositie heeft daaromtrent ook al stoerdere taal gesproken dan de huidige regering. Daarnaast is verdere democratisering en meer doorgedreven participatie van de bevolking in het beleid absoluut noodzakelijk, maar misschien een droom die nog heel ver afstaat. Het valt af te wachten of de nieuwe politieke constellatie ook zal zorgen voor een verminderde greep van de centrale, bureaucratische regering op alle delen van het leven. Het land blijft ook heel kwetsbaar voor tegenvallende oogsten: in verschillende regio’s zijn mensen chronisch ondervoed , als een slecht seizoen samenvalt met een onstabiele politieke situatie kan opnieuw een acute crisis kan ontstaan.
Een oplossing van de huidige politieke crisis is een stap vooruit voor het land, blijft hij aanslepen dan is dit een heel slechte zaak voor de Ethiopische bevolking en de hele hoorn van Afrika.
(Uitpers, nr. 66, 6de jg., juli-augustus 2005)
Bronnen:
http://www.ethiopiantreasures.toucansurf.com/pages/dergue.htm
http://www.ethiopiafirst.com
http://www.eddyboutmans.be [verkiezingswaarnemer]
Ethiopia since the Derg: a decade of democratic pretension and performance. Siegfried Pausewang. 2003.
