Er zijn in september 2023 niet minder dan zes vergaderingen op hoog niveau bij de V.N. in New York. Op 18 en 19 september de SDG-top, waar zal gekeken worden naar de stand van zaken voor het bereiken van de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen, gevolgd door een top ter voorbereiding van een nieuwe conferentie over de Financiering van Ontwikkeling in 2025. Daarna volgt een ministeriële vergadering in voorbereiding van de Top over de Toekomst, in september 2024. Er volgen dan nog drie ministeriële vergaderingen over universele gezondheidszorg, over de voorkoming van pandemieën en over de strijd tegen tuberculose.
Het wordt aan progressieve kant altijd met wat scepsis bekeken, want de V.N. produceert vooral woorden, heel veel woorden gevolgd door bijzonder weinig daden. Die daden moeten namelijk van de Lidstaten komen, en die haken heel vaak af.
Anderzijds is het toch bij de V.N. instellingen dat grote sociale bewegingen en NGO’s altijd aankloppen met nieuwe ideeën en vragen. Het is hier, bij de Mensenrechtenraad, bij het Ontwikkelingsprogramma (UNDP), bij UNCTAD (Handel en Ontwikkeling) of bij UNRISD (sociale ontwikkeling) dat er nog geluisterd wordt naar progressieve ideeën. De speciale rapporteurs van de Mensenrechtenraad maken jaar na jaar boeiende en interessante verslagen over belangrijke thema’s als armoede en ongelijkheid, de voedselsituatie, huisvesting, de schuldenlast en zo meer.
Het is echter geweten: de V.N. hebben een morele autoriteit, maar geen enkele macht om wat dan ook te doen. De Veiligheidsraad, met slechts een beperkt aantal leden, kan beslissingen nemen over oorlog en vrede maar wordt meestal geblokkeerd door ideologische tegenstellingen tussen zijn vaste leden.
Meer dan lege woorden
Men beseft bij de V.N. zeer goed dat men aan geloofwaardigheid verliest door nooit iets te kunnen verwezenlijken. En vooral, dat de grote en dringende problemen van de wereld vandaag niet opgelost raken met alleen maar lege woorden.
Het is wellicht daarom dat de Secretaris-Generaal is begonnen met een nieuwe stijl. Het was vroeger altijd, ‘het gaat slecht maar er is ook veel goeds’, ‘er is vooruitgang, maar ook achteruitgang’, ‘er is doemdenken maar er is ook hoop’. Die wishy-washy benadering van enerzijds anderzijds heeft lange tijd gewerkt, iedereen vond in de teksten wat hem of haar uitkwam, en de wereld draaide verder.
De huidige situatie laat dit niet langer toe. De kans is groot dat er van de 17 duurzame ontwikkelingsdoelstellingen (SDGs) geen enkele wordt gehaald in 2030. De klimaatverandering steekt de wereld letterlijk in brand, overstromingen en droogtes zorgen voor nieuwe hongersnood, opnieuw staan tientallen Afrikaanse landen aan de rand van het bankroet terwijl de ongelijkheid nooit eerder gekende niveaus haalt.
‘We need action’ stelt Secretaris-Generaal Guterres, er moet gehandeld worden. Gedaan met lege woorden om al eerder gedane beloftes nog eens te herhalen, er moet nu opgetreden worden. Het alarm gaat af. We kunnen niet verder met nog meer van hetzelfde. We leven niet langer in de jaren ’40 van vorige eeuw, er zijn nu dringend acties nodig om de armoede uit te roeien, de ongelijkheid te verminderen en de oorlog tegen de natuur stop te zetten. We staan op de rand van een klimaatramp.
De adjunct-Secretaris-Generaal, Amina Mohamed, voegt er aan toe: de internationale financiële architectuur is hoegenaamd niet langer geschikt, er is een moreel bankroet.
De balans werd opgemaakt, de cijfers zijn bekend.
Ontwikkeling?
Toen UNCTAD in 1971 begon met de rangschikking van de ‘minst ontwikkelde landen’, zeg maar armste landen, waren er 25. Vandaag zijn het er 46. De meeste van die landen zijn afhankelijk van de export van hun grondstoffen hoewel hun aandeel in de wereldhandel nauwelijks is toegenomen. Ze komen niet boven de 1 % uit. Hun schuldenlast is sinds 2011 verdrievoudigd.
Volgens de statistieken van de Wereldbank is om en rond de 10 % van de wereldbevolking nu extreem arm. En alhoewel de Bank stelt dat het geweer van schouder moet worden veranderd, blijft ze pleiten voor ‘targeting’ en voor meer groei. Het beleid verandert dus niet. Bedenk daarbij dat de vermindering van de extreme armoede de afgelopen dertig jaar vooral te danken is aan China.
De cijfers voor menselijke ontwikkeling gaan al enkele jaren achteruit. Er is niet langer vooruitgang inzake onderwijs en gezondheid. Het project van de Wereldbank voor ‘gedeelde welvaart’ draait eveneens in omgekeerde richting. De armste 40 % van de wereldbevolking zijn twee keer zo veel verloren als de rijkste 20 %.
De rijkste 1 % blijft vooruit gaan, of wat dacht U? Twee derde van alle nieuwe rijkdom ging sinds 2020 naar hen. De miljardairs zagen hun vermogen elke dag met 2,7 miljard toenemen. Voedsel- en energiebedrijven hebben hun winsten in 2022 verdubbeld en betaalden 257 miljard aan hun aandeelhouders. Zowat achthonderd miljoen mensen lijden honger. Van elke Dollar belastinginkomsten is slechts 4 cent afkomstig van een vermogensbelasting. De helft van de miljardairs leeft in landen zonder enige belasting op erfenissen. Mochten de multimiljonairs en de miljardairs 5 % belasting op hun vermogen betalen, er zou 1.700 miljard Dollar beschikbaar zijn voor het uitroeien van armoede en het financieren van klimaatplannen. Al deze cijfers komen van Oxfam.
Niet in cijfers uit te drukken zijn het racisme en de vreemdelingenhaat waarmee de niet te stuiten migrantenstroom geconfronteerd wordt in Europa en Amerika. Duizenden sterven elk jaar in hun zoektocht naar een beter leven.
Stop de schijnheiligheid
Bij de V.N. wordt de ellende vandaag niet langer onder de mat geveegd. Er liggen concrete voorstellen op tafel voor de financiering van de klimaatdoelstellingen, van de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen, voor het instellen van internationale coördinatie van een belastingsysteem, voor het herwaarderen van ‘ontwikkeling’ op zich, voor sociale doelstellingen, voor het voorbereiden van de toekomst.
Er is een stimuleringsplan opgesteld om met de duurzame ontwikkelingsdoelstellingen toch weer op het rechte pad te komen. Maar kijk, in de politieke verklaring die voor de top van 18-19 september werd voorbereid zijn alle moeilijke financiële punten verdwenen. Guterres vraag 500 miljard Dollar per jaar, een peulschil als je het vergelijkt met de 2.200 miljard Dollar die in 2022 werd uitgegeven aan militaire doelstellingen.
Er werd op COP15 in 2009 in Kopenhagen honderd miljard Dollar per jaar beloofd voor klimaatacties, ze zijn er niet. Er moet een ‘loss and damage’ fund komen om arme landen te helpen want zij zijn niet schuldig aan de overmatige uitstoot. Ze draaien wel op voor de gevolgen. Het Groene Klimaatfonds heeft nieuw geld nodig, waar moet het vandaan komen?
Back to Basics?
Het is een ironische vaststelling. Jarenlang al wordt gesteld dat nationale Staten hun macht verliezen in de mondialisering. Maar noch de ‘hoger’ gelegen internationale instellingen, noch de ‘lager’ gelegen sociale bewegingen kunnen enig weerwerk bieden. De enigen die macht hebben zijn de internationale financiële instellingen, Wereldbank en IMF op kop, en de grote multinationals met hun bazen. Elon Musk en Jeff Bezos kunnen vandaag meer bereiken dan de V.N. Het is tegelijk een bittere en tragische vaststelling.
Niemand weet nog hoe uit deze impasse te geraken.
De V.N. heeft meer dan vijfenzeventig jaar lang schitterend werk geleverd. Er liggen teksten onder het stof over universele mensenrechten, inclusief sociale en economische rechten, over een nieuwe internationale economische wereldorde, over het recht op ontwikkeling, over de rechten en plichten van Staten, en ga zo maar door.
Vandaag wordt hier en daar geprobeerd om een en ander weer onder de aandacht te brengen, met nieuwe belangstelling voor niet-gebonden landen, met een nieuwe BRICS, met nieuwe resoluties over het recht op ontwikkeling, ongelijkheid en sociale bescherming, met een nieuwe economie, met nieuwe financiering.
Progressieve bewegingen kunnen vandaag niet anders dan hun volle steun geven aan alle instellingen die aan de alarmbel trekken , die pleiten voor een nieuwe stimulans, voor nieuwe samenwerking en solidariteit. De Universele Verklaring voor de Rechten van de Mens is precies vijfenzeventig jaar oud. Er staat alles in voor het bouwen van een andere en betere wereld.
