Oleg Pulatov, één van de vier verdachten in de MH17-strafzaak, heeft geen eerlijk proces gehad – zeggen zijn advocaten. Ook is volgens hun niet bewezen dat hun cliënt iets te maken heeft gehad met de ramp. Zij hebben vrijspraak gevraagd.
Bij de Rechtbank Den Haag staan drie Russen en een Oekraïner terecht op beschuldiging van het neerhalen van vlucht MH17 en moord op alle 298 inzittenden. Eén van hen is de Rus Oleg Pulatov. Hij is de enige van de vier die zich in de rechtszaal laat vertegenwoordigen door advocaten. Hij en zijn medeverdachten worden er niet van beschuldigd het vliegtuig zelf te hebben neergehaald of hiertoe opdracht te hebben gegeven. Hun betrokkenheid bij de ramp, die zich op 17 juli 2014 voltrok boven Oekraïens oorlogsgebied, zou hebben bestaan uit: het aanvragen van een luchtafweersysteem met bemanning, het aanwijzen van een geschikte lanceerplaats, alsmede het vervoeren en bewaken ervan. De echte moordenaars zijn nog steeds op vrije voeten. Het is onduidelijk wie zij zijn en waarom zij de fatale raket hebben gelanceerd.
Het Joint Investigation Team, dat het strafrechtelijk onderzoek leidt naar de daders van de MH17-ramp, maakte op 19 juni 2019 bekend dat het Openbaar Ministerie (OM) vier mannen zou gaan vervolgen vanwege indirecte betrokkenheid: Igor Girkin, Sergei Dubinsky, Leonid Kharchenko en Oleg Pulatov. Op 9 maart 2020 startte daarop het MH17-strafproces bij de Rechtbank Den Haag. Op 22 december 2021 eiste het OM levenslang tegen de vier. De afgelopen maand stond in het teken van de verdediging van Pulatov. Zijn advocaten, Sabine ten Doesschate en Boudewijn van Eijck, hielden vier weken lang pleidooi. Zij hebben vrijspraak geëist voor hun cliënt. Er is volgens hen geen sprake geweest van een eerlijk proces, onder meer omdat het OM een intensieve mediacampagne zouden hebben gevoerd om “het publiek ertoe aan te zetten de verdachte schuldig te achten” en “de rechtbank daartoe aan te zetten”. Zij herinnerden eraan dat kabinet en OM zich in de afgelopen jaren steeds met grote stelligheid hebben beweerd dat MH17 is neergehaald vanuit rebellengebied met een uit Rusland aangevoerde Buk. Ook hebben premier Mark Rutte en plaatsvervangend officier van Justitie Digna van Boetzelaer gesproken over “daders” in plaats van “verdachten”. Hiermee zouden kabinet en OM een “volksgericht” in de hand hebben gewerkt, aldus de advocaten.
Sowieso zou voor Oleg Pulatov vrijspraak moeten volgen omdat er geen overtuigend bewijs is dat MH17 is neergehaald met een Bukraket en dat deze is afgevuurd vanuit rebellengebied, vinden de advocaten. Zij presenteerden tijdens hun pleidooi drie rapporten van een vijftal Amerikaanse deskundigen die zij gevraagd hadden het door het OM aangevoerde bewijs kritisch te bekijken. Volgens de deskundigen is onduidelijk welk moordwapen is gebruikt. Ook stellen zij dat de fatale raket vanuit een heel andere richting moet zijn gekomen dan het OM steeds heeft aangenomen op gezag van het Nederlands Lucht- en Ruimtevaartcentrum en de Belgische Koninklijke Militaire Academie. Volgens het Amerikaanse expertpanel lijkt het er op dat de raket kwam uit de omgeving van het dorp Zaroshchenkse. Dit sluit aan bij eerdere berekeningen van de Russische Buk-fabrikant Almaz Antey. Het dorp zelf stond onder controle van de rebellen, maar daaromheen was niemandsland. De Oekraïense strijdkrachten konden zich er ten tijde van de ramp vrij bewegen. Mogelijk hebben zij MH17 per ongeluk neergeschoten, stelden de advocaten. Op het moment dat MH17 op het punt stond Rusland binnen te vliegen, naderde vanuit de tegenovergestelde richting, dus vanuit Rusland, een passagiersvliegtuig van Air India. Dit vliegtuig was korte tijd ongeïdentificeerd en kan daarom door de Oekraïners zijn aangezien voor een vijandelijk toestel. Zij kunnen er op geschoten hebben met een Buk of een ander luchtafweersysteem, het gemist hebben en vervolgens MH17 hebben geraakt.
Het bewijs dat het OM heeft aangevoerd tegen Pulatov bestaat uitsluitend uit telefoongegevens. In afgeluisterde gesprekken met hem wordt soms gesproken over het vervoer van een Buk-installatie. Hoewel ze niet zijn onderzocht op voice cloning, en er ook niet bekend is of het OM beschikt over de originele opnamen, hebben de advocaten de authenticiteit ervan niet bestreden. Mogelijk is dat omdat Pulatov zelf erkend heeft dat er gesproken is over een Buk. Hij deed deze bekentenis in een interview met Ten Doesschate, waarvan een video op 3 november 2020 vertoond is in de rechtszaal. Volgens Pulatov waren dit soort gesprekken bedoeld om de vijand te misleiden. De rebellen wisten namelijk dat ze werden afgeluisterd. Gesprekken die bedoeld waren ter misleiding werden gevoerd via onbeveiligde verbindingen. Voor vertrouwelijke communicatie gebruikten ze speciale telefoons die niet afgeluisterd konden worden. Het vervoer van tanks was het enige waar Pulatov zich – naar eigen zeggen – op de 17e juli mee bezig heeft gehouden. “De militie had geen Buks,” verklaarde hij. Daar zouden de rebellen ook geen enkele behoefte aan hebben gehad, omdat de luchtafweer waarmee ze schoten, waaronder Strela-10’s, volstond. Op de dag voor ramp hadden de rebellen nog twee SU-25’s van de Oekraïense luchtmacht geraakt.
Het OM heeft over Pulatov gezegd dat hij in contact stond met de bemanning van de Buk. Hij zou tevergeefs hebben geprobeerd te bellen naar een nummer dat aan die bemanning toebehoorde. Maar volgens de advocaten is hiervoor geen enkel bewijs. Het nummer kan van iemand anders zijn geweest. Er is zelfs niet duidelijk dat Pulatov de beller is geweest. Pulatov kan bovendien geen enkele zeggenschap hebben gehad over een Buk-Telar, zeggen de advocaten. Als er een Russische Buk-bemanning was, dan stond die onder Russisch gezag. Pulatov streed aan de zijde van separatisten in Oekraïne, als vrijwilliger, niet als militair van de Russische krijgsmacht.
De Oekraïense autoriteiten en het onderzoekcollectief Bellingcat hebben in de eerste uren en dagen na de ramp foto’s en video’s gepromoot van het vervoer van een Buk-installatie in het oosten van Oekraïne. De advocaten hebben de authenticiteit hiervan niet ter discussie gesteld. Zij voerden tijdens het pleidooi aan dat het een niet-werkzame Buk kan zijn geweest, die net als de telefoongesprekken over Buks, bedoeld was ter misleiding, om de vijand af te schrikken. Zelfs als het wel een werkzame Buk betrof, dan wil dit het niet zeggen dat deze MH17 heeft neergehaald. De fatale raket kan dan nog altijd Oekraïens zijn geweest, omdat Oekraïne beschikte over dezelfde Buks als de Russen.
In mei zal het OM in het reageren op het pleidooi van de advocaten. Daar mogen de advocaten in juni dan weer op reageren. In het najaar, mogelijk al in september, doet de Rechtbank Den Haag uitspraak.
Dit artikel verscheen eerder in De Andere Krant, een wekelijks in verschijnende krant. Eric van de Beek publiceerde dit jaar een boek over MH17. Het is te bestellen bij de auteur: https://ericvandebeek.nl/MH17.html
