Latijns Amerika kreunt onder de niet te stoppen stroom van vluchtelingen uit Venezuela. Schattingen gaan van vijf tot zeven miljoen. De problemen aan de noordelijke grens van Chili, waar de spanningen met de bevolking hoog oplopen, speelden een rol in de afwijzing van de nieuwe Chileense grondwet. Miljoenen Venezolanen hebben zich gevestigd in Peru, Ecuador en vooral Colombia. Anderen reizen verder naar Argentinië of zelfs Brazilië. Wie kan neemt een ticket naar Europa.
Vorige week zag ik op de Franstalige televisie een korte reportage over mensen die te voet aan de tocht naar het Noorden beginnen. Ze moeten dan door de ‘tapón del Darién’, de smalle strook land die Noord met Zuid Amerika verbindt. De Panamerikaanse weg van Noord Canada naar het zuidelijkste puntje van Argentinië en Chili is daar onderbroken. In Panama was het Kanaal vroeger in handen van de V.S. en die wilden vooral geen ‘doorgaand verkeer’. Vandaar kilometers gevaarlijke jungle wegens wilde dieren én criminele bendes die er makkelijk hun slag kunnen slaan. Levend en wel aankomen in Panama is voor deze vluchtelingen een eerste overwinning.
Na Panama volgt Centraal-Amerika, eveneens op gevaar van hun leven. Aan de grens tussen Guatemala en Mexico wacht het leger hen op. Mexico kan de stroom niet langer aan. Aan de noordelijke grens met de V.S. is het probleem al even groot. Elke dag komen er meer dan duizend Venezolanen asiel aanvragen. Washington besliste nu dat na de 180.000 Venezolaanse vluchtelingen van vorig jaar, er nog maximaal 24.000 binnen mogen. Enkel wie met het vliegtuig komt en van te voren een asielaanvraag heeft ingediend, met volledige vaccinatie tegen COVID en met familie in de V.S. die de financiële verantwoordelijkheid op zich neemt, mag nog binnen. Alle anderen die zich over land aanmelden worden stante pede weer over de grens met Mexico gezet.
In Mexico zijn de diensten totaal overstelpt. Niet enkel mensen uit Venezuela vragen hulp, ook Cubanen, Haïtianen en Nicaraguanen melden zich voor opvang. In de eerste helft van 2022 kwamen zo’n kleine driehonderdduizend vluchtelingen aan in Mexico.
Miljoenen dromen van een beter leven – ‘we willen alleen maar werken’ – gaan verloren, op exact dezelfde manier als in Europa. Met barslechte behandeling en vernederingen. Althans, voor wie het geluk heeft niet in handen van criminele bendes te vallen.
Van socialisme naar kapitalisme
Het is meer dan ironisch dat de V.S. nooit aarzelen om Venezuela als een socialistische hel te omschrijven maar tegelijk asiel weigeren aan wie uit die hel wil ontsnappen. Precies door het gebrek aan diplomatieke relaties met landen als Venezuela, Nicaragua en Cuba kunnen vluchtelingen niet naar hun land terug gestuurd worden en moet Mexico de klus maar zien te klaren.
Toch is er langzaam maar zeker een toenadering aan het ontstaan. Washington beloofde de financiële sancties tegen Venezuela te verzachten op voorwaarde dat oliemaatschappij Chevron zijn activiteiten in Venezuela mag hervatten en dat de dialoog met de oppositie wordt hernomen. Enkele weken geleden vond een gevangenenruil plaats.
Ook in Venezuela zelf blijft niets wat het was. De staatskas is leeg. Sinds Maduro aan de macht kwam in 2013 is het bruto binnenlands product met driekwart gedaald. De olieproductie bedraagt nog nauwelijks 700.000 vaten per dag. De inflatie moet worden bedwongen maar bedraagt dit jaar toch nog bijna honderd procent.
Het is al enige tijd geleden dat Maduro aankondigde aandelen in overheidsbedrijven te willen verkopen. Dat is nu volop aan de gang, maar betekent uiteraard dat enkele rijken met bankrekeningen in het buitenland de rijkdom weer naar zich toetrekken én meer macht verwerven. Zij zijn het die nu nagenoeg alle basisproducten invoeren en tegen flinke prijzen verkopen. Alleen wie ‘remesas’ krijgt uit het buitenland kan ze kopen. Nagenoeg de hele Venezolaanse bevolking is arm, de ongelijkheid neemt pijlsnel toe. De ‘CLAP’ paketten met basisproducten die de regering uitdeelt worden zeldzamer en kleiner. Geen verrassing dus dat meer en meer mensen naar een beter leven op zoek gaan.
Kapitalisme zonder menselijk gelaat
In feite, zo stellen economen, is Venezuela vandaag bezig met een neoliberaal structureel aanpassingsprogramma. Economische activiteiten worden overgeheveld naar de privé-sector en de sociale uitgaven zijn sinds 2014 met meer dan de helft gedaald. Dit gebeurt niet uit overtuiging maar gewoon uit bittere noodzaak. De financiële sancties van de V.S. hebben sinds 2017 het regime het mes op de keel gezet. Er zijn grenzen aan wat in de marge van die sancties kan worden gesjoemeld. Ook Cuba deelt trouwens in de klappen.
De vluchtelingenstroom zal niet ophouden, noch in Latijns Amerika, noch in Europa. Mensen zoeken geheel terecht naar redelijke levensomstandigheden. Spreken over ‘gelukszoekers’ of ‘economische vluchtelingen’ geeft blijk van een totale miskenning van menselijke behoeften en soms van een onuitroeibaar racisme. Landen die de rest van de wereld koloniseren of gekoloniseerd hebben, dragen een verpletterende verantwoordelijkheid. Politici die het beleid van Wereldbank en IMF gedogen, zijn schuldig.
Ooit was Venezuela het rijkste land van Latijns Amerika. Tot vandaag heeft het de grootste olievoorraden ter wereld. Het beleid van Chavez en later dat van Maduro werd van meet af aan tegen gewerkt. Dat is nooit anders geweest. Het ‘socialisme van de 21ste eeuw’ heeft echter ook zwaar gefaald, ondanks de mooie plannen die op tafel lagen. Het enige waar President Maduro voorlopig in slaagt, is de macht te behouden. Zorgen voor de basisbehoeften van de bevolking is niet langer mogelijk. Zoals ook in Cuba vandaag een deel van de bevolking weer op gammele bootjes stapt.
Deze economische mislukkingen wegen zeer zwaar door op de toekomstperspectieven van het socialisme. De Castro’s, de Chavisten en de Ortega Murillo’s, ze spreiden het bedje voor nog veel gevaarlijker politieke experimenten.
