Letterlijk. De President van buurland Guyana, Ifraan Ali, stond aan de grens om de vlag van zijn land te hijsen. Separatistische inheemsen kwamen af met een Venezolaanse vlag. En President Maduro van Venezuela zegt dat de bevolking van zijn land massaal gestemd heeft voor inlijving bij Venezuela van zo goed als twee derden van het grondgebied van Guyana.
Wat is er aan de hand?
Je kan het met twee woorden samenvatten: olie en ertsen.
Het is van mij!
Guyana, een vroegere Britse kolonie, was tot voor kort een arm land met een gigantische schuldenlast. Het is zeven keer zo groot als België maar heeft nauwelijks achthonderd duizend inwoners. Het is vooral Amazonewoud, geprangd tussen Venezuela in het Westen, Brazilië in het Zuiden en Suriname in het Oosten.
Het is een breed stuk land, Esequibo, van bijna 160.000 km2 dat nu wordt betwist. Tijdens de Spaanse koloniale tijd en bij de onafhankelijkheid in 1811 hoorde het ook bij de Capitanía General van Venezuela, al sinds 1777. Het gebied is echter nooit gekoloniseerd en bevolkt geweest, zodat er weinig aandacht aan besteed werd. Venezuela beschouwde het als zijn grondgebied maar toen de Britten het bij Guyana wilden inlijven kwam daarover in 1899, in Parijs, een internationale arbitrage. Het gebied werd toegewezen aan de Britten, en dus aan Guyana, ondanks het protest van de V.S. en van Venezuela, die zich beriepen op de Monroe doctrine. Venezuela heeft de arbitrage nooit aanvaard, zeker niet toen vijftig jaar later werd aangetoond hoe groot de druk van de Britten was geweest op die arbitrage. In 1962 werd het arbitragebesluit daarom betwist bij de V.N. Toen Guyana in 1966 dan onafhankelijk werd, spraken de twee landen in Genève af dat het probleem een diplomatieke oplossing moest krijgen. Daar bleef het bij, er gebeurde gewoon niets.
Tot in 2018 grote voorraden olie en gas werden gevonden in de wateren voor de kust van Guyana en korte tijd later ook op het vasteland, met daarbij nog eens goud, diamanten, bauxiet en andere ertsen. Het hek was van de dam. Maduro eist het gebied weer op. Guyana wil nu dat het Internationaal gerechtshof in Den Haag hierover beslist, maar Venezuela erkent de bevoegdheid van die Rechtbank niet en ging daarom niet in op een aanmaning om zijn argumenten voor te leggen. Dat was in 2019. Venezuela wil de zaak bilateraal met Guyana regelen.
Ondertussen heeft de V.N.-Secretaris-generaal gesteld dat het Gerechtshof van Den Haag wel degelijk bevoegd is. In 2019 gaf Caricom zijn steun in dit geschil aan Guyana en in 2019 deed de Organisatie van Amerikaanse Staten hetzelfde.
Vraag het aan het volk
Enkele dagen geleden, 1 december, besliste het Gerechtshof in Den Haag met éénparigheid om aan beide partijen te vragen vooral geen acties te ondernemen tegen elkaar. Guyana liet echter weten dat het bereid is buitenlandse militaire bases te aanvaarden om zijn rechten te laten gelden, terwijl Venezuela landingsbanen aan het bouwen is in de buurt. Een uitspraak wordt pas tegen 2025 verwacht.
Op 3 december dan organiseerde Venezuela een referendum en vroeg aan de bevolking om vijf vragen te beantwoorden. Venezuela wil van het gebied een nieuwe deelstaat maken en de bewoners de Venezolaanse nationaliteit geven, de argumenten van Guyana worden afgewezen en er wordt voorgesteld om zich met alle middelen te verzetten tegen mogelijke acties van Guyana.
Volgens de Venezolaanse regering hebben tien van de 20,5 miljoen stemgerechtigden aan het referendum deelgenomen en 90 % stemde in met de houding van de regering.
Volgens de oppositie echter is 89 % van de kiezers niet eens gaan stemmen.
De oppositie zoekt achter dit hele gebeuren ook een gevaarlijk complot. Dit referendum werd aangekondigd één dag nadat de oppositie voorverkiezingen had georganiseerd voor 2024. Dat was vrij succesvol en Maria Corina Machado kwam met een grote meerderheid als Presidentskandidaat uit de bus. De verkiezingsraad besloot echter dat er was gefraudeerd en dat deze voorverkiezingen niet grondwettelijk waren. Hoe dan ook heeft Machado haar politieke rechten al lang verloren en kan dit hele dossier niet worden losgekoppeld van de sancties die de V.S. tegen Venezuela hebben uitgesproken en kort geleden ook versoepeld hebben.
In 2024 moeten Presidentsverkiezingen worden uitgeschreven en het staat lang niet vast dat Maduro die opnieuw gemakkelijk kan winnen. Men vreest nu dat door de spanning met Guyana te laten oplopen, er op zeker ogenblik wel een noodtoestand kan worden uitgeroepen en de verkiezingen worden uitgesteld.
Dat lijkt op koffiedik kijken, maar de V.S. hebben wel al laten weten dat de versoepeling van de sancties makkelijk weer kan worden ingetrokken. Het wil nu in eerste instantie dat politieke gevangen, waarom drie V.S.-burgers, worden vrij gelaten.
Een moeilijk kluwen
Voor Guyana is dit zo mogelijk een nog veel heikeler zaak dan voor Venezuela, dat sowieso grote olievoorraden heeft.
Guyana was echter een arm land dat sinds de ontdekking van de olievelden op zee, een geweldige economische sprong heeft gemaakt. Sinds 2019 is het bruto binnenlands product verdrievoudigd, aldus het IMF. In 2022 was de groei 62 %, in 2023 wordt het wellicht 38 % en dan tot 2028 wordt zowat 20 % groei per jaar verwacht. Guyana wil nu ook concessies beginnen geven voor de ontginning op het vasteland. Per capita heeft het land de grootste olievoorraden ter wereld! Het is, met andere woorden, een echte goudmijn en het spreekt voor zich dat de oliemaatschappijen dat niet willen afstaan aan een land dat zich socialistisch noemt. Zelfs Brazilië, dat deelneemt aan de concessies, staat achter Guyana.
Ook voor Venezuela staat er uiteraard veel op het spel. Politiek én economisch blijft de situatie erg moeilijk. Op werkbezoek in Shanghai zei een vertegenwoordiger van President Maduro dat zijn land het economische ontwikkelingsmodel van China wilde volgen, maar dat betekent dan dat verder geprivatiseerd zal worden en de markt meer ruimte zal krijgen. Politiek hangt alles af van de komende verkiezingen. Het proces van de primaries is voorlopig opgeschort en Maduro mikt er op dat de V.S. vooral meer olie willen en daarom niet zo nauw zullen toekijken op hoe ‘democratisch’ het land wel is.
Ondertussen dreigt Venezuela het lidmaatschap aan het Internationale Gerechtshof op te zeggen, maar dat zou kunnen betekenen dat het pleit effectief verloren wordt en het tot een escalatie komt.
Is er al niet genoeg oorlog in de wereld van vandaag?
