Het Britse Hooggerechtshof oordeelde vorige maand eenparig dat wie voor Uber werkt, een gesalarieerd werknemer is. Met de rug tegen de muur heeft Uber in het Verenigd Koninkrijk (VK) nu zijn medewerkers als loontrekkenden ingeschreven. Maar daarmee is de kous niet af. In de Europese Unie wordt Uber ook op de vingers getikt, maar er is nog zeer veel werk aan de winkel. De EU-Commissie talmt, en in veel lidstaten blijft de toestand van miljoenen precaire werkers van Uber en consoorten onzeker.
Winst en verlies
Uber van het VK stemt ermee in zijn 70.000 chauffeurs niet langer als zelfstandigen te beschouwen, maar als gesalarieerden. Het komt nog niet neer op een echt arbeidersstatuut, want onder meer ziekteverlof en ouderschapsverlof is er niet bij. Wachttijden worden niet betaald. En de chauffeurs draaien op voor hoge kosten, zoals de vergunning (vooral in Londen zeer duur), een eigen wagen en de verzekering ervan.
Er komt wel een minimumloon van 8.72 pond (10 euro), er komt bovenop het loon 12 percent voor betaald verlof en er is toegang tot een pensioenfonds waar Uber tussenkomt voor 5 percent van het loon. Voor de Transportabeidersbond een stap in de goede richting.
Gaat de zogenaamde ‘gig economie’ daardoor wankelen? Platformen als Uber, Deliveroo en dergelijke zijn wel gebouwd op de uitbuiting van al wie voor hen werkt. De meeste van die platformen werken nog altijd met grote verliezen – Uber verloor vorig jaar 6,8 miljard dollar – maar op die manier willen ze een monopolie uitbouwen. Er is voldoende speculatiekapitaal om die uitbuiters nog lang drijvende te houden.
Stapsgewijs
In de rest van Europa worden stapsgewijze successen geboekt, maar vaak gaat het om individuele gevallen die niet algemeen afdwingbaar zijn. In Frankrijk besliste het Hof van Cassatie een jaar geleden dat een chauffeur van Uber een valse zelfstandige was en recht had op een normaal arbeidscontract. Het Hof hoopte duidelijk dat die uitspraak grote gevolgen zou hebben in Frankrijk en erbuiten, want het vonnis werd in diverse talen gepubliceerd.
Maar sindsdien hebben talrijke Franse rechtbanken in individuele gevallen volledig omgekeerde uitspraken gedaan. Ook arbeidsrechtbanken, die normaal niet bevoegd zijn als het om zelfstandigen gaat, bevestigden het zelfstandig statuut van chauffeurs die een zaak hadden aangespannen. De hoop dat de Franse regering eindelijk, na de uitspraak van Cassatie, werk zou maken van een wet rond die uitbuiting door de gig platformen, bleek ijdel. In enkele steden richten chauffeurs en bezorgers, coöperaties op om aan de uitbuiting van de Ubers te ontsnappen.
In Denemarken en Zweden zijn onlangs belangrijke stappen gezet, daar zijn collectieve arbeidsovereenkomsten ondertekend om die werkers een betere sociale bescherming te verzekeren. In Portugal heeft Uber zijn chauffeurs ingeschreven als loontrekkend bij andere lokale taxibedrijven waarmee het akkoorden sluit.
In België zal het Grondwettelijk Hof zich buigen over een klacht van Uber tegenover de Brusselse overheid. Die besliste onlangs dat Uber-chauffeurs geen ritten meer mogen aanvaarden via hun smartphone. Dat mag niet volgens de regelgeving voor verhuurders van auto’s met chauffeur, aldus Brussel. Uber stapt naar het Grondwettelijk Hof.
Twee jaar eerder oordeelde de Brusselse rechtbank van koophandel dat platformen als Uber in Brussel illegaal zijn. Een jaar eerder zei de FOD Sociale Zaken dat de bezorgers van Deliveroo schijnzelfstandigen zijn die recht hebben op een arbeidscontract.
Maar intussen “beraden” de regeerders zich over deze “moeilijke materie”, wachtend op Europa.
Europa
In Europa gaat het om 3 miljoen mensen die voltijds voor Uber, Uber Eats, Deliveroo en andere platformen werken. Daarnaast zijn er nog eens 9 miljoen die dat regelmatig deeltijds doen. Met de coronacrisis en de grote werkloosheid in de horeca, hebben de Ubers het makkelijk om kandidaten te vinden.
Bij de Europese Unie wordt al langer nagedacht over het groeiend aantal mensen die in precaire vernederende omstandigheden, zonder enige sociale bescherming, werken. Vakbonden en andere organisaties die zich daarvoor inzetten, zijn blij met de Spaanse beslissing dat alle werknemers van de platformen recht hebben op een gewoon arbeidscontract. De EU zou zich daar kunnen aan spiegelen, Want rekenen op uitspraken van rechtbanken lost het niet op, er moeten gewoon over wetten komen die een arbeidscontract verplichten.
De EU-Commissie gaat nu de sociale partners raadplegen om te kijken wat kan gedaan worden. Niet iedereen zit er op dezelfde lijn, want er zijn ook verdedigers van die precaire toestanden met het eeuwige argument dat dergelijk werk beter is dan geen.
Uber en co sparen intussen geld noch moeite om hun systeem te verdedigen. Met lobbywerk in Brussel en diverse hoofdsteden. Met veel geld, zoals in Californië waar ze een dure propagandacampagne voerden tegen een wet van die staat die Uber en co een arbeidscontract oplegde. Ze haalden bij het referendum van 3 november hun slag thuis, de kiezers verwierpen die wet, de werknemers beleven er in de kou staan.
Intussen boeken de werkers van Uber en co her en der wel een individueel succes. Maar zowel in de VS, in Europa als elders in de wereld moeten wetten worden afgedwongen om arbeidsvoorwaarden uit de 19de eeuw in deze 21ste eeuw te bannen.
Zie ook: