Turkije maakt zich op voor een nieuwe invasie van Noord-Syrië

Na maandenlange dreigingen ziet het er naar uit dat Turkse troepen en milities van het Vrije Syrische Leger (FSA), waarvan de hoofdmoot bestaat uit salafisten, zich klaarstomen om zeer binnenkort Noord-Syrië binnen te vallen. Het Witte Huis laat zijn Koerdische bondgenoten vallen.

In de zomer van 2016 vielen Turkse troepen al de regio Jarablus-Azaz aan (operatie Eufraats Schild), om een Koerdische opmars in de strijd tegen de Islamitische Staat te stuiten. Het doel was om te verhinderen dat er een aaneensluiting zou komen tussen het Noordwestelijke Afrin en de centraal gelegen grensregio rond Kobani. In januari 2018 schonden Turkse troepen een tweede keer de Syrische grens met een aanval tegen Afrin, hoewel er nooit enige militaire activiteit vanuit deze Koerdische enclave tegen Turkije is ontplooid. Rusland gaf groen licht en de VS keek de andere kant op, hoewel Washington op dat ogenblik uitgebreide militaire steun verleende aan Koerdische zelfbeschermingseenheden (YPG) in hun strijd tegen de Islamitische Staat. Afrin is inmiddels bezet gebied en etnisch gezuiverd. Internationaal protest bleef uit, hoewel het om een flagrante schending ging van de Syrische soevereiniteit en dus van het VN-Handvest.

Uitvoering van het Nationaal Pact van 1920

De Turkse president Erdogan heeft nooit verheeld dat voor hem de kous daarmee niet af was. Al maanden probeert hij de VS te overtuigen om in te stemmen met een bufferzone langs het 480 km lange grensgebied, een strook van dertig kilometer breed. De VS heeft daar maanden geleden al mee ingestemd. Er was alleen discussie over de breedte ervan. Een zoveelste telefoontje tussen Erdogan en de VS-president was voldoende voor Trump om zijn Turkse ambtgenoot uiteindelijk toestemming te verlenen. Inmiddels zijn de VS-troepen in de geviseerde zone zich aan het terugtrekken om vrije baan te verlenen aan een Turkse invasie. Erdogan beweert dat het om een veiligheidszone gaat, maar van de Democratische Federatie van Noord-Syrië gaat er geen enkele dreiging uit. Erdogan ziet de YPG als een verlengstuk van de PKK en dus als ‘terroristisch’. In werkelijkheid komt de bezetting van dit gebied overeen met de kaart van het ‘Nationaal Pact’ dat in 1920 is gestemd is. Gezien de financieel-economische en politieke problemen waarmee Turkije kampt is een nieuwe invasie tegen Noord-Syrië niet alleen een afleidingsmanoeuvre, maar ook een mooie ‘jubileumpluim’ op de hoed van Erdogan, 100 jaar na datum. Turkije beschikt ook over een aantal militaire basissen in Noord-Irak, waarvan een deel eveneens Turks grondgebied behoort te zijn volgens datzelfde Nationaal Pact. Tegelijk kan hij de miljoenen Syrische vluchtelingen in Turkije hervestigen in de bufferzone. Daarmee geeft hij uitvoering aan een oud Syrisch plan voor een ‘Arabische riem’ in de grensstreek met Turkije. Dat zou betekenen dat de Koerden van Bakur (Zuidoost-Turkije) en Rojava (West-Koerdistan) volledig van elkaar zijn afgesneden, nadat een etnische zuivering in dat laatste gebied. Of dat zo gemakkelijk zal lukken om de vluchtelingen te hervestigen, en om er huizen en nieuwe dorpen voor te bouwen, zoals Erdogan beweert te willen doen (een miljardenoperatie), moet nog blijken.

Schending van het internationaal recht, protest blijft uit

Vraag is wat de reactie zal zijn van Syrië en Rusland. President Poetin heeft zich in het verleden al positief opgesteld tegenover het principe van een bufferzone, maar dat moet gezien worden in een breder politiek schaakspel om een wig te drijven tussen de VS en Turkije. Dat de VS Turkije tegemoet komt heeft daar eveneens mee te maken: zorgen dat Turkije niet onder de invloed komt te staan van Rusland. Syrië beschouwt een Turkse invasie als een schending van het grondgebied. Tweede vraag is wat de SDF (Syrische Democratische Troepen waarvan de YPG de hoofdmoot vormt) gaat doen. Ze hebben aangekondigd dat ze zich met alle macht zullen verdedigen tegen een nieuwe invasie. Zonder luchtsteun en voldoende zwaar militair materieel zijn de machtsverhoudingen evenwel zeer ongelijk. Het zou kunnen dat de SDF zich verplicht zal zien om militair beroep te doen op Damascus in deze ‘overlevingsstrijd’. Dat gebeurde eerder al in Tel Rifaat, een kleine enclave onder controle van SDF waar zich ook Russische en Syrische militairen bevinden als afschrikkingsmacht. Veel vraagtekens. De Koerden zijn in elk geval opnieuw de speelbal in een geopolitiek spel van grootmachten. Wat wel duidelijk is, is dat de VS zijn Koerdische bondgenoten opnieuw in de steek laat nadat die het vuile werk hebben opgeknapt. De SDF heeft naar eigen zeggen 11.000 strijders verloren in de oorlog tegen de Islamitische Staat. Ook duidelijk is, al de hele tijd, dat het internationaal protest tegen opeenvolgende Turkse invasies en militaire dreigingen uitblijft hoewel het om flagrante schendingen gaat van het internationaal recht.
Ludo De Brabander is auteur van Het Koerdisch Utopia (EPO, 2018)