Een opvallende vaststelling die men kan maken bij de gebeurtenissen in Tunesië en Egypte betreft de teruggetrokkenheid van het leger. In beide gevallen spelen de militairen een ‘bedarende’ rol, en is de politie en het veiligheidskorps de eigenlijke kop van Jut voor de betogers. Zou het feit dat de legers van beide landen zich ’terughoudend’ en ‘afstandelijk’ tot ‘sympathievol’ opstellen, te maken kunnen hebben met de manier waarop Washington naar deze volksopstanden kijkt? Er zijn immers heel wat banden tussen Washington en de legerleiding van beide landen. De regimes van zowel Ben Ali als Hosni Mubarak zijn al decennialang de trouwe en betrouwbare partners van het Westen. Onder hun bewind is de militaire samenwerking tussen het nationale leger en het Pentagon zeer intens geweest. Egypte is na Israël de belangrijkste ontvanger van Noord-Amerikaanse militaire hulp. De militaire steun aan Tunesië is heel wat bescheidener maar toch constant en omvat verschillende domeinen. Bij de huidige omwentelingen lijkt men in Washington, en in het Westen in het algemeen, bevreesd om voluit de ‘oude’ elite te blijven steunen. Vrij snel werd Ben Ali losgelaten, en ook Mubarak in Egypte wordt zeker niet ten alle prijze verder krediet gegeven. Men weet dat de huidige leiding niet door de bevolking wordt gedragen, en men is bevreesd dat het volksprotest oncontroleerbare wegen uit zou gaan. Speelt het nationale leger, als verbindingsstuk met Washington, in de huidige woelige tijden van Tunesië en Egypte een rol die toelaat dat de Westerse hoofdkwartieren nog even de kat uit de boom konden kijken? Biedt het leger hen vooral een ‘lokale’ vertegenwoordiger die er moet kunnen voor helpen dat de Westerse belangen niet worden geschaad bij een regimewissel? Want er staat wel wat op het spel. Elk land van Noordelijk Afrika is volgens de Verenigde Staten van belang in de strijd tegen het terrorisme, en in de ogen van de Europese Unie in de strijd tegen de illegale migratie. Dat geldt ook voor Tunesië. Egypte is van bijzonder belang voor de wereldeconomie aangezien het beide oevers van het Suez-kanaal controleert dat doorvaart biedt aan een belangrijk deel van de wereldhandel, inclusief olieleveringen. Egypte is bovendien een goede partner van Israël. Tunesië Tunesië is een actieve partner in de moderne internationale economie, vooral voor textielproductie, met als belangrijkste afzetmarkten Frankrijk en Duitsland. Het heeft een effectief Association Agreement met de EU waardoor het land in een vrijhandelssituatie komt met de EU voor goederen, echter niet voor landbouw of diensten. Er is samenwerking om illegale migratie naar de EU tegen te gaan. Tunesië neemt ook deel aan Operation Active Endeavor van de NAVO die contra-terrorisme toezicht organiseert in het Middellandse-Zeegebied, is lid van de Mediterrane Dialoog van de NAVO, en laat NAVO-schepen toe in de haven van Tunis. Het land neemt een duidelijke rol op in de Amerikaanse strijd tegen het terrorisme. Het staat in de top-20 van begunstigden van het internationaal trainingsprogramma van het Pentagon. Naar verluidt is een bijzonder hoog percentage Tunesische officeren opgeleid in militarie instituten in de VS, en zijn er talrijke militarie opleidingsmissies in het Noord-Afrikaanse land vanwege het Amerikaans leger. Tunesië is inderdaad een van de 10 landen die deelneemt aan het U.S. Trans-Sahara Counterterrorism Partnership (TSCTP). Dit is een regionaal programma van het Ministerie van Buitenlandse Zaken van de VS om de landen van Noord-Afrika en de Sahel te ondersteunen in hun strijd tegen het terrorisme. Van 2007 tot 2009 kreeg Tunesië op die manier 13 miljoen dollar hulp voor bilaterale en multilaterale maneuvers, regionale conferenties, opleiding door de US special forces. Dit bedrag komt bovenop de 19 miljoen die voor 2008 en 2009 Tunesië uitrusting bezorgde en opleiding in verband met contra-terrorisme. Zoals gezegd focust de militaire steun van de VS aan Tunesië op een samenwerking in de strijd tegen het terrorisme. Een gemeenschappelijke militaire commissie komt eenmaal per jaar samen, en ze voeren geregeld gezamenlijke militaire oefeningen uit. De VS zijn de eerste wapenleverancier van Tunesië via het programma van Foreign Military Sales (FMS). Volgens het Amerikaanse Defense Security Cooperation Agency (DSCA), rekent Tunesië op fondsen van de budgetpost U.S. Foreign Military Financing (FMF) om het Amerikaans materieel up to date te houden dat 70% van het legermaterieel in Tunesië uitmaakt. Het Amerikaans Congres was het Tunesië van Ben Ali duidelijk gunstig gezind want het stemde vlot in om de oorspronkelijk budgetaanvraag van 2,6 miljoen dollar FMF-steun voor 2009 op te trekken tot 12 miljoen. Eind december 2009 keurde het Congres een verhoging van FMF-bduget goed van 15 miljoen (zie tabel) naar 18 miljoen voor 2010. VS Steun aan Tunesië (x duizend $)
financieel jaar 2008 | financieel jaar 2009 | FJ 2010 (schatting) | |
FMF | 8300 | 12.000 | 15.000 |
ESF | 1200 | 800 | 2000 |
IMET | 1700 | 1700 | 1950 |
INCLE | 198 | 0 | 0 |
NADR | 100 | 425 | 200 |
Sectie 1206 | 10.000 | 8800 | 0 |
FMF: Foreign Military Financing
ESF: Economic Support Funds
IMET: International Military Education and Training funds
INCLE: International Narcotics Control and Law Enforcement Funds
NADR: Non-proliferation, Anti-Terrorism, Demining, and Related Programs funds
(Bron: State Department Congressional Budget Justifications, FY2010-FY2011).
Fondsen in het kader van FMF en sectie 1206 (zie tabel) financieren materiaal voor grenscontrole, helikopters, machinegeweren, kogelvrije kledij e.d.m. alsook nachtkijkers voor de scherpschutters. Er was sprake van dat het State Department’s Peacekeeping Operations (PKO) zeven Scan Eagle Unmanned Aerial Vehicles (UAVs) ($4.1 miljoen dollar in het budgetjaar 2008) die oorspronkelijk bedoeld waren voor Mauretanië dacht (denkt) te transfereren naar Tunesië.
Egypte
Sedert 1979 is Egypte met 1,3 miljard dollar de tweede grootste begunstigde van de buitenlandse militaire bijstand van het Pentagon. Cairo staat vijfde op de ranglijst van de ‘hulpontvangers’ na Afghanistan, Israël, Pakistan en Haïti. De laatste tien jaar is de civiele hulp wel gezakt zodat het totale hulppakket (civiel én militair samen) van 2,1 miljard in 1998 gestaag verminderde naar de 1,5 miljard van 2010.
Meer dan 100 miljoen dollar van het Foreign Military Financing (FMF) ging naar uitrusting om de grens met Gaza te beveiligen en de Palestijnse smokkel tegen te gaan.
Gedurende jaren is het ‘Goederen Import Programma’ van USAID zowat het belangrijkste project geweest van deze VS-instelling om de Egyptische privé-sector van Amerikaanse producten te voorzien. Dat gaat vandaag verder in verschillende sectoren via het Middle East Partnership Initiative (MEPI).
De VS militaire samenwerking diende om het Egyptische leger te moderniseren, en de regionale veiligheid en stabiliteit te bevorderen, zoals dat heet. Met de Foreign Military Financing (FMF) programma’s kon het Egyptische leger de beschikking hebben over F-4 en F-16 jachtvliegtuigen, tanks, pantservoertuigen, helikopters, luchtafweer, verkenningstoestellen, enz.
De VS en Egypte organiseren ook gezamenlijke militaire manoeuvres, met inbegrip van ontplooiing van VS troepen in Egypte. Om de twee jaar grijpt de Operation Bright Star plaats, de grootste militaire oefening in de regio. Eenheden van de 6de Vloot van de US Navy meren geregeld aan in Egyptische havens.
Volgens Wikileaks is men in het Pentagon een beetje ongeduldig aan het worden omdat het Egyptisch leger blijft zweren bij de klassieke oorlgosvoering en kennelijk te weinig boodschap heeft aan de moderne, mobiele en flexibiele inzet van de troepen.
Besluit
Met andere woorden de militaire samenwerking tussen elk van de legers van Tunesië en Egypte enerzijds en de VS anderzijds is van een dergelijk niveau dat ze voor Washington een interessant instrument vormt om in deze onzekere ontwikkelingen toch een goede (machts)positie te behouden. De houding van het leger komt perfect overeen met de oproepen van Washington om de ‘overgang waardig, kalm en geweldloos’ te laten verlopen. Hiermee hoopt het Westen zich een goede uitgangspositie-via-tussenpersonen te kunnen verschaffen om de ontwikkelingen een bepaalde richting te kunnen geven zodat de eigen belangen kunnen worden veiliggesteld.
(Uitpers nr. 129, 12de jg., maart 2011)
°
Op het moment dat de protesten in Cairo begonnen zaten een twintigtal Egyptische hogere officieren in het Pentagon voor jaarlijkse gezamenlijke besprekingen. Volgens een woordvoerder van het Ministerie van Defensie in Washington kregen de officieren de raad mee om ’terughoudendheid’ aan de dag te leggen. Het is geweten dat Obama appeleerde aan het militaire professionalisme van het leger, en dat defensieminister Robert Gates geregeld direct contact had met de Egyptische defensiemister Mohammed Tantawi. (aanvulling 20/02/11)
Bronnen:
Intenationale pers
Congressional Research Service
Egypt
http://www.cfr.org/egypt/congressional-research-service-egypt-background-us-relations/Tunesië
www.fas.org/sgp/crs/row/RS21666.pdfElisabeht Bumiller, Pentgon faces test of influence with ally
http://www.nytimes.com/2011/01/30/world/middleeast/30military.htmlCorry Pein, Tunesia before the riots
http://www.warisbusiness.com/news/tunisia-before-the-riots-631-million-in-us-military-aid/
