“I’ll handle it and it’ll be great, you’ll see.”
Trump houdt niet van de pers. De media brengen nepnieuws, ze verdraaien zijn woorden, ze liegen. Iedere dag duikt zijn haat voor de pers wel op in een van zijn tweets.
Toch heeft hij enkele dagen voor zijn inauguratie een interview gegeven aan twee kranten. Buitenlandse kranten uiteraard, de Engelse Times en het Duitse Bild.
In het interview looft Trump “orde” en “gezag” en het feit dat de Duitsers daar voor bekend zijn. Je kan het afdoen als stereotiep denken maar je kan er ook een historische verwijzing in zien naar een nog niet zo ver verleden.
“I like order. I like things done in an orderly manner. And certainly the Germans, that’s something that they’re rather well-known for. But I do, I like order and I like strength.”
America first
Zijn voornaamste slogan “America first” doet trouwens denken aan die van het nationaalsocialisme: “Deutschland über alles”. Beide slogans staan niet alleen voor een vage “nationale voorkeur” maar voor iets dat veel specifieker is, nationale waarden, de opbloei van het “vaderland”, dat als een hogere waarde moet verstaan worden. Tegen alle andere waarden in.
“De vijand onder ons”, de zondebokken van het nazi-fascisme waren de Joden, de mindervaliden, de holebi’s, de zigeuners, de communisten… In Amerika zijn er ook zondebokken te over. In eerste instantie de “Mexicanen” en de “moslims”. In een volgende fase komen misschien de “niggers”, de “feminists”, de “queers”, de “lefties”, de “liberals” en waarom niet, de “Jews” in beeld.
.
Vandaag zijn het de “Mexicanen” (versta daaronder alle Latijns-Amerikanen). Het zijn “dieven”, “verkrachters”, “drugsverslaafden en -dealers”. Een ongewenste bevolkingsgroep: “mensen die naar hier komen om ons land te vernietigen”. Hij beloofde 11 miljoen “illegalen” (waaronder veel “legalen”) het land uit te zetten. Door tijdens zijn verkiezingscampagne haat als wapen tegen die “illegalen” te gebruiken wakkerde hij die aan tegen een etnische bevolkingsgroep.
Voeg daar de banvloek tegen “moslims” aan toe. Trump ondertekende eind verleden week een eerste decreet waarbij hen (voorlopig zij die uit zeven specifieke landen afkomstig zijn) de toegang tot de Verenigde Staten wordt verboden. Een van de gevolgen is dat de in de VS wonende moslims (“illegaal’ en “legaal”) beginnen worstelen met de vraag welk lot hen te wachten staat.
Trump recycleert in feite een denkpatroon waardoor een situatie kan ontstaan die herinnert aan een structureel vergelijkbare situatie in Rwanda waar de belagers een deel van de – te vernietigen – bevolking bestempelden als ‘de slechten’ wat uiteindelijk tot een genocide leidde. Net zoals ook de nazi’s de genocide in Duitsland structureel orkestreerden.
Infrastructuurwerken
Naast al de negatieve punten in Trump’s verkiezingsprogramma is het enige “positieve” punt, versta de te realiseren objectieven en niet de af te breken zaken, haast onopgemerkt gebleven. Het betreft de aangekondigde “infrastructuurwerken”.
Volgens Trump’s model zal hij de Amerikaanse economie doen heropleven door middel van “grote werken”. Met name de bouw van snelwegen, bruggen, luchthavens… Het is opmerkelijk dat daarnaast de enige grote uitgave die voorzien wordt de militaire versterking is. Met inbegrip, en in de eerste plaats, van het arsenaal kernwapens. Tegen alle logica in van wat er de voorbije decennia op internationaal niveau is gerealiseerd (en geprobeerd). De keuze lijkt veelzeggend. Er wordt bezuinigd op alle gebieden van welzijn en de enige voorstellen die aan bod komen zijn “grote infrastructuurwerken” en wapens. Waarom doet dit denken aan Hitler? Is het toeval? Na een week Trump begint het besef te dagen dat er bij Trump waarschijnlijk weinig toeval bestaat.
Amerika bevindt zich op het ogenblik niet op het dieptepunt van een economische crisis zoals de Duitsers die na de Eerste Wereldoorlog verpletterend ondergingen. De (officiële) VS-werkloosheidscijfers zijn historisch laag (tussen de 4,5 en 5,5%) en lijken daarom geen trigger te vormen voor de besmetting van de Amerikaanse samenleving door het Trumpiaans fascisme. Maar de economische cijfers kunnen daarom nog niet optornen tegen het wereldbeeld dat Trump uitdraagt. Een door verval geteisterd Amerika dat omringd wordt door vijanden waarvan een deel, met name de Latino’s en de moslims, al actief geïnfiltreerd zijn en het land van binnenuit vernietigen.
Voeg daar het feit aan toe dat het niet de armen zijn die de harde kern van de Trump-kiezers uitmaken. De sociale basis van het Trumpisme lijkt te bestaan uit een middenklasse die vreest te verarmen en als klasse irrelevant te worden. Een blanke middenklasse die angstig is om in de “subklasse” van de armen te vallen en dan vooral op het niveau van de zwarten en Latino’s want dat zijn over het algemeen de armsten. Die middenklasse zou je kunnen vergelijken met de “Kleinbürger” (petite bourgeoisie) die Hitler vanaf het begin ondersteund hebben. In Duitsland is de besmetting en de bekering van de armen, en in het bijzonder de armsten, door de nazi-ideologie en het nazi-systeem eigenlijk pas begonnen vanaf het ogenblik dat Hitler aan de macht is gekomen.
Zoals we weten konden de nazi’s in het “mishandeld, vernederde, omsingelde” Duitsland niet aan de macht blijven zonder een politieke alliantie met de rijken, de grootindustriëlen en de financiële wereld. De herbewapening en de grote infrastructuurwerken onder het nazisme hadden de volledige steun van de grootindustriëlen en financiële wereld nodig. Het kreeg die ook.
Trump’s demagogie maakt gebruik van dezelfde xenofobe en paranoïde retoriek die in het verleden gebruikt werd. Enerzijds wordt het “establishment”, de “gevestigde orde” van de rijken en de machtigen uitgespuwd terwijl Trump anderzijds wordt omringd door een harde kern van getrouwen uit het militair-industrieel en financieel complex die in de overwinning van Trump haar eigen overwinning weerspiegeld ziet.
De tegenmachten in de Obama-Democratische administratie. die hun ambities en macht tegenwerkten zijn geëlimineerd. Er is nu een kans om met een schone lei te beginnen.
Ontmanteling internationale afspraken
Als alles in de wereld, in het buitenland, bedreigend is, is er ook een grote bedreiging die de VS zelf hebben gecreëerd: de internationale verdragen, overeenkomsten, allianties en in het bijzonder de verdragen waarin de VS “misbruikt, verraden, verkocht” zijn moeten vernietigd worden.
De analogie met de nazi’s is hier ook niet ver te zoeken. In Duitsland bestond er niet alleen de mobilisatie tegen de vernedering door het Verdrag van Versailles maar elke andere alliantie die tegen de “vitale belangen” van de “natie” inging werd verworpen.
Vrijhandelsverdragen, verdragen over de opwarming van de aarde, over de beperking van kernwapens… instituten zoals de UNO, de NAVO… Al deze “remmende” elementen komen aan bod in het discours van Trump. We zijn nog maar een week ver en er is al een begin gemaakt met de ontmanteling ervan.
Zich ontdoen van elke internationale contractuele verplichting, alles opnieuw vanaf nul af aan heropbouwen, dat is het idee van de realpolitik zonder grenzen. Om een dergelijk beleid te voeren moet je een man hebben die geen enkele vorm van scrupules kent. Een man zoals Hitler er een was, een man zoals Trump er een is.
Op het ogenblik lijkt er slechts een element te ontbreken in de misschien wel onstuitbare opkomst van Trump naar een echt fascisme. Gewapende milities als een instrument van intimidatie en terreur. Er bestaat weinig twijfel over dat een deel van wat hij “My People” noemt bereid is om hem op zijn wenken te bedienen. In de VS barst het van de extreemrechtse (vaak zwaarbewapende) milities, die zich nu wel “Alt-Right” noemen maar eigenlijk puur racistische fascisten blijven. Ze zijn nog niet op het voorplan getreden.
Op het ogenblik is de “oorlog tegen de pers”, zoals Trump het bij zijn toespraak in het CIA-hoofdkwartier zei, belangrijker. Het muilkorven van een onafhankelijke pers is immers een conditio sine qua non voor een succesvolle invoering van het Trumpisme. Of zeg maar fascisme.
Interessante lectuur
Umberto Eco, Ur-Fascism, The New York Review of Books, 1995
Wilhelm Reich, Fascisme en massa-psychologie, Anarchistiese Uitgaven, 1976
Hannah Arendt, Totalitarisme, Uitgeverij Boom, 2014
