Een aanslag met voorbedachten rade op de architect van Irans tussenkomsten in de regio en op een chef van de pro-Iraanse milities in Irak. Teheran kan de dood van Qassem Soleimani gewoon niet onbeantwoord laten, met hem treft VS-president Donald Trump het hart van het Iraanse regime, tevens iemand die in eigen land populairder is dan de meeste leiders van de Islamitische Republiek. En ook Bagdad kan niet anders dan hierop reageren; plots maakt het voorstel dat de VS-troepen het land moeten verlaten, kans in het Iraakse parlement.
Bagdad
Heeft Trump een domme zet gedaan om de dood van een VS-werknemer op een VS-basis in Irak zo te wreken? Het is onvoorstelbaar dat de weerslag van die aanslag niet zou berekend zijn. Trump heeft de lont aangestoken van een escalatie waarvan het verder verloop onvoorspelbaar is. De escalatie van het of zelfs een oorlog om en in Irak? Of in de ganse regio?
Irak is als sinds de invasie van 2003 en de val van Saddam Hoessein inzet van rivaliteit tussen Washington en Teheran. VS-president Bush wou van het land een democratisch model voor de regio maken, en het minste wat hij daarbij kon doen was de sjiïtische meerderheid, die het niet goed had onder Saddam, aan de macht brengen.
Maar sommige van die sjiïeten hebben nu eenmaal nauwe banden met de geloofsgenoten in de Islamitische Republiek Iran, Washington zat van in het begin met hen opgescheept. En dat die Iraakse leiders de soennitische Arabische minderheid discrimineerden, droeg bij tot het succes van Daesh (IS) in het westen en noorden van het land.
De VS hadden daarop Iran en de Irangezinde Iraakse milities meer dan nodig om het kalifaat van Daesh te liquideren. En daarbij speelde generaal Soleimani een zeer grote rol. Het is een van de redenen voor de grote populariteit van de generaal in eigen land, al bleek bij de sociale onrust de voorbije twee jaar dat die interventies in Iran niet zo populair zijn.
Goed gemikt
Dat enkele van die milities in de soennitische gebieden na het verdrijven van Daesh de plak blijven zwaaien, ondermijnt Irak als ‘eenheidsstaat’. Veel soennieten en Koerden hebben liever dat de VS-troepen, ca 5200 manschappen plus “hulppersoneel” in de buurt blijven als tegengewicht. Maar Iran en zijn Iraakse bondgenoten voerden de voorbije maanden intensief campagne – militair en politiek – tegen die VS-aanwezigheid.
De goedgemikte rakettenaanval van 27 december op een basis in het noorden waarbij een VS-medewerker omkwam, maakte Washington bijzonder ongerust, vooral omdat die raketten zo goed hun doel troffen. Daarop werden dan basissen van de Iraakse Kataeb Hezbollah in Syrië en Irak bestookt, 25 doden, waarop de wankelende regering in Bagdad wel moest protesteren tegen die schending van het grondgebied.
Repressie
Die regering staat sinds begin oktober onder zware druk van de straat, vooral van massa’s jongeren die de corruptie, machtsmisbruik en onkunde van die regeerders beu zijn. Maar Teheran wou niet dat die regering, waarin ze zoveel invloed heeft, zou wankelen. Soleimani greep in om de orde te helpen herstellen, met harde hand. De voorbije weken waren Iraanse consulaten en kantoren van pro-Iraanse partijen het doelwit van Iraakse actievoerders die Soleimani zeker niet in hun hart droegen. Deze actievoerders waren allesbehalve opgezet met de Irangezinde betogers die de VS-gezinde ambassade in Bagdad de voorbije dagen wilden blokkeren.
De aanslag op de generaal maakt het nu veel moeilijker om actie te voeren tegen de Iraakse overheid. Want nu moet iedereen zich tegen de VS scharen. Wie toch verder actie voert zal nog meer dan vroeger het verwijt krijgen voor rekening van de VS te ageren. Het valt te vrezen dat de repressie – die al minstens 450 doden eiste – nog erger wordt, zeker van de kant van de sjiïtische milities die al zoveel mensen ombrachten.
Milities
Samen met Soleimani zijn ook zeven anderen omgekomen, onder wie Abu Mahdi al-Mohandis, de nummer twee van de Hashed, de ‘Volksmobilisaties’, een overkoepeling van pro-Iraanse milities die officieel in het Iraakse leger zijn geïntegreerd. Al Mohandis is de chef van de Kataeb Hezbollah die verantwoordelijk werden geacht voor de raketaanval van 27 december op de VS-basis waarbij één dode viel. Hij was zowat de rechterhand van Soleimani. Wat de Hashed deed, kon moeilijk zonder de zegen van de Iraanse generaal.
De parlementaire groep Al-Fatih (rond Hashed), 41 gekozenen, voerde de voorbije weken druk campagne om in het parlement een meerderheid te krijgen voor de eis dat de VS-troepen het land verlaten. Ze waren er nog lang niet aan de 165 leden nodig voor een meerderheid, niet alleen de meeste Koerden en soennieten wilden er niet van weten, ook sjiïtische leden gingen niet mee. Na de aanslag op Soleimani en Al Mohandis is de kans zeer groot dat ze wel een meerderheid achter zich krijgen.
Dat zou goed nieuws zijn voor Daesh (IS) dat nog altijd sterk, zij het ondergronds, aanwezig is in de soennitische gebieden. Daesh moet gewoon wachten op het groeiend ongenoegen in die gebieden over de arrogantie van de sjiïstische “bezetters” om aanhang te herwinnen.
Washington
Het kan toch niet dat Trump en het Pentagon daar allemaal geen rekening mee hielden, dat dit hun invloed in Irak geen goed doet. Indien Irak nog meer onder Iraanse invloed komt, riskeert het dezelfde drastische sancties als Iran. In Teheran wordt de druk intussen groter om zich van de ter ziele gaande nucleaire deal helemaal niets meer aan te trekken. Wat voor Israëlische kringen dan weer een excuus kan zijn voor de uitbreiding van zijn anti-Iraanse operaties tot Iran zelf. Vooral nu premier Netayahu voor een lastige verkiezingscampagne staat en een militair avontuur stemmen zou kunnen opleveren.
Hoe dan ook, Trump heeft de lont aangestoken. Zonder ook maar enige rekening te houden met het VS-Congres waar de Democraten erop wijzen dat hij met deze oorlogsdaad de grondwet heeft geschonden. Het zal hem worst wezen, hij rekent erop dat zijn stoere tweets bij de eigen achterban goed overkomen en hem een herverkiezing verzekeren. Het probleem is dat die berekening wellicht juist is.