Er gaat geen dag voorbij of er komt een of ander gruwelverhaal uit Washington. President Trump gaat door met dreigen en alweer dreigen. Van Palestina naar Panama en Mexico. Douanerechten, dan weer geen douanerechten of toch wel douanerechten? Het is niet altijd makkelijk om de echte bedoelingen te achterhalen. Wat Mexico en de zogenaamde ‘vrijhandel’ betreft, ging Uitpers hierover praten met Hector de La Cueva, coördinator van een onderzoekscentrum voor de vakbonden.
Kan U uw centrum misschien eerst kort voorstellen?
Ik ben verantwoordelijk voor Cilas, “Centro de investigación laboral y asesoría sindical”. Wij doen onderzoek en geven economische en juridische consultancies voor de wereld van de arbeid. Daarnaast geven we vooral vormingen voor werknemers in het hele land over arbeidsrecht. Op die manier kunnen we duizenden mensen helpen om hun rechten te kennen. Velen zijn het slachtoffer van de precarisering, het als maar kwetsbaarder maken van werk en van het hele leven. Mexico kent al veertig jaar lang een neoliberaal beleid en we proberen dat tegen te gaan met voorstellen voor alternatieven. We doen dit al 34 jaar lang! Dat we al zo lang bestaan, betekent dus dat we wel iets positiefs kunnen verwezenlijken.
Vakbonden hebben echter niet zo’n goede reputatie in Mexico?
Dat klopt. Wat Cilas probeert te doen is ‘goede’ vakbonden in het leven roepen, want in dit land waren de vakbonden lange tijd uitsluitend gebonden aan die ene overheidspartij. Ze waren en sommige zijn nog steeds zeer corporatistisch. Ze werken meer in het belang van de werkgevers, die eveneens tot de ‘staatspartij’ behoren, dan in het belang van de werknemers. Het waren mafiapraktijken van bazen die ook volop in de corruptie zaten en met hun vakbond erg goede zaken deden.
Daar gaan we dus tegen in, want vakbondswerk mag geen synoniem zijn voor meeheulen met een overheidspartij. Wij werken aan democratische en onafhankelijke vakbonden. We hebben ook meegewerkt aan de hervorming van het arbeidsrecht in 2019. Op die manier willen we bijdragen tot het ontstaan van onafhankelijke, echte vertegenwoordigers van de werkers om hun belangen te verdedigen en hun arbeidsvoorwaarden te verbeteren. Het is een moeilijke strijd, want vakbonden zijn vaak hun geloofwaardigheid kwijt. Maar ik denk wel dat we een grote bijdrage leveren tot de herwaardering van het syndicalisme in Mexico.
Kan je iets vertellen over dat ‘vrijhandelsverdrag met de VS en Canada dat nu onder vuur ligt?
Het eerste vrijhandelsverdrag, NAFTA, werd afgesloten in 1994. Het werd vervangen door een nieuw verdrag, T-MEC, in 2018, mee onderhandeld en getekend door President Trump! In dat tweede verdrag staat een erg belangrijk hoofdstuk 23 voor ons over het arbeidsrecht en de werkomstandigheden. Op die manier konden we aansluiten bij de internationale conventies van de ILO, de Internationale Arbeidsorganisatie, met vakbondsvrijheid en collectieve onderhandelingen. Er zijn ook sancties voorzien als deze bepalingen niet gerespecteerd worden. Op die manier creëren we meer kansen voor betere arbeidsvoorwaarden voor onze mensen.
Zoals de Europese Unie dat gebruikelijk ook doet?
Neen, dit is een hoofdstuk ‘met tanden’ en niet met vage bepalingen zoals in de akkoorden met de Europese Unie. Er is zelfs een ‘rapid response’ mechanisme in opgenomen. Als er ergens problemen zijn, kan er meteen klacht worden ingediend en kan er worden onderhandeld. Er kunnen ook economische sancties volgen. We hebben op die manier de afgelopen jaren heel wat vooruitgang geboekt voor alle collectieve rechten van werkers.
Dit nieuwe verdrag is dus bijzonder positief voor Mexico?
Neen, ook dat niet. Het was een verbetering in vergelijking met NAFTA, dat wel. Maar hoofdstuk 23 blijft een bloem in een droge woestijn. T-MEC blijft alle fundamentele kenmerken behouden van het oude verdrag. Het is een ‘ongelijk’ en voor Mexico erg nadelig verdrag. Als Trump vandaag zegt dat de VS er het grote slachtoffer van is, is dat erg belachelijk. De VS is duidelijk de grote winnaar.
Is er naast dat hoofdstuk over het arbeidsrecht dan niets positiefs voor Mexico?
Jawel, sommige bepalingen zijn goed. Het punt is echter dat dit geen verdrag tussen gelijke partners is. Door de asymetrische economische omstandigheden is ook dit verdrag asymetrisch. Dat is trouwens de grote oorzaak van de massale migratie naar de VS. Vooral het platteland heeft zeer zwaar geleden onder dit verdrag. Als je een boer in Guerrero ‘gelijk’ behandelt met een transnationale landbouwonderneming in de VS, dan weet je wie er zal winnen. Het is gewoon rampzalig. Dat is ook de ironie van Trump die vandaag wil optreden tegen migratie die zijn eigen ondernemingen veroorzaakt hebben.
Bovendien gaan deze verdragen helemaal niet over ‘vrijhandel’, zij volgen integendeel de regels van de grote transnationals of m.a.w. de supranationale economische grondregels. Je merkt dat heel goed als je naar de rekeningen gaat kijken, het zijn de grote ondernemingen die winst gehaald hebben uit dit verdrag.
Trump stelt nu dat er banen verloren zijn gegaan in de VS, dat is best mogelijk, maar in het eerste jaar van Nafta zijn er honderdduizenden banen verloren gegaan op het platteland in Mexico. Op dat ogenblik is Mexico ook begonnen met de import van auto-onderdelen, ook daarmee zijn veel banen verloren gegaan hier. Het is compleet fout als Trump zegt dat enkel de VS geleden heeft onder het verdrag. Als er banen zijn verloren gegaan in de VS komt dat doordat de Noordamerikaanse bedrijven in Mexico een lage-loonparadijs gevonden hebben met slechte arbeidsvoorwaarden. Ze konden aan sociale dumping doen. Noordamerikaanse bedrijven komen naar Mexico precies wegens de lage lonen. Je zou eventueel kunnen zeggen dat dit ‘deloyale’ concurrentie is van Mexico, het loonverschil is enorm!
Dat betekent echter niet dat Mexico enkel voordeel zou gehaald hebben uit het verdrag, dat is een leugen, Trump is bijzonder selectief in zijn beweringen. De VS is geen slachtoffer, verre van. Mexico heeft ook voordelen, dat klopt, het krijgt de buitenlandse investeringen. Dat betekent werkgelegenheid en een economische injectie in ons land, maar in vergelijking met wat het Mexico kost, vervalt dit in het niets. Vandaag spreekt men over ‘nearshoring’, ook dat zijn investeringen. Vandaar dat de huidige regering dit verdrag ook wil behouden, want we kunnen erg veel naar de VS exporteren en die penetratie in de VS-markt is voordelig voor Mexico, maar dat neemt niets weg van het feit dat het een asymetrisch en ‘ongelijk’ verdrag blijft.
Er zouden compenserende maatregelen voor Mexico moeten komen. Een aantal strategische sectoren zouden beschermd moeten worden om het land echt te kunnen ontwikkelen. Dus ja, er zitten wel voordelen voor Mexico vast aan dit verdrag, maar het blijft fundamenteel onrechtvaardig. We zijn nu een exportland waar 80 tot 95 % van de export naar de VS gaat, maar de exportbedrijven zijn precies de Noordamerikaanse bedrijven, ze exporteren naar zichzelf. En ze verdienen er erg goed aan wegens de loonverschillen. Bij Volkswagen worden de beste lonen betaald, zowat 7 Dollar per uur, volgens het verdrag zou dat 16 US$ moeten zijn, in de VS betalen ze 34 en in Canada 36 US$. Alle economische verschillen in acht genomen, zou dat voor de Mexicaanse arbeiders een loonsverhoging van 100 tot 200 % betekenen. Dat zal dus niet gebeuren. Dus nogmaals, ja, dit verdrag heeft ook voordelen voor Mexico, maar wat Trump zegt is gewoon een leugen.
Hoe zit het dan met de dreigementen met douanerechten?
Het eigenlijke doel van Trump is de militarisering van de Noordgrens van Mexico en ons land daarvoor het vuile werk laten doen tegen de migranten. Mexico moet ook het vuile werk doen tegen de drugskartels, alsof de grootste kartels niet in de VS zelf zouden zitten, maar daar treedt Trump helemaal niet tegen op. Het is bijzonder hypocriet.
Trump wil gewoon druk uitoefenen tegen dat in 2026 het T-Mec verdrag moet worden herzien. Hij wil het nog nadeliger maken voor Mexico. En Mexico wil het verdrag behouden omdat het een economische injectie is in het land . Dat is begrijpelijk, het komt de economie van ons land in het algemeen ten goede.
De grote uitdaging zal zijn wat Trump wil doen met het hoofdstuk over het arbeidsrecht. Dat is het enige erg positieve aan dit verdrag. Voor ons moet dit nog versterkt worden, maar het is mogelijk dat Trump dit net wil afbouwen. Wij willen niet enkel vakbondsvrijheid, wij willen dat er ook nieuwe sectoren mee opgenomen worden.
Is er geen risico dat er toch minder investeringen naar Mexico zullen komen, precies wegens de dreiging met douanerechten?
Zeker. Trump wil die dreiging ook gebruiken om minder Chinese investeringen aan te trekken, wat alweer zeer hypocriet is. Hij dreigt met 25 % rechten tegen Mexico en Canada, maar met slechts 10 % tegen China. Mexico wordt beschuldigd van Chinese import, maar het grootste deel van Chinese import gaat rechtstreeks naar de VS, daar is Mexico niet voor nodig. China exporteert ook rechtstreeks en zelfs enorme hoeveelheden goederen naar andere landen van Latijns-Amerika.
Feit blijft dat Mexico bijzonder interessant blijft als productieland omdat de kosten hier erg veel lager liggen. Sommige producten kunnen met die douanetarieven duurder worden in de VS, maar nogmaals het zijn Noordamerikaanse en geen Mexicaanse bedrijven die exporteren naar de VS. En ja, de groei in Mexico zal dit jaar niet groot zijn, misschien kennen we zelfs een lichte recessie.
Trump rekent er op dat sommige bedrijven weer naar de VS trekken, die kans is echter klein want de investeringen in dit land zijn echt gigantisch. Het kan voor enkelen, maar voor de meesten zijn de voordelen hier te groot. Het panorama van de economische integratie zal niet zo makkelijk omgekeerd worden.
Dankuwel!
