Canada kiest op 21 oktober een nieuw parlement. Omdat de campagne nu in een schandaalsfeer is verzeild, is er in Europa een iets grotere belangstelling voor die verkiezingen. Nochtans is Canada, 37 miljoen inwoners, lid van de G7 en met de omstreden Ceta een nog belangrijker partner van de EU. Centraal in de verkiezingen: kan Justin Trudeau, Liberale partij, aan het roer blijven nu hij bedolven wordt onder de aantijgingen van druk op justitie en van racisme.
Trudeau’s Liberalen stonden volgens peilingen bij de start van de campagne op dezelfde hoogte als de Conservatieven van Andrew Scheer (elk 33.8%). In het Canadese kiesstelsel, naar Brits model, kan een kleine verschuiving in stemmen echter tot grote verschuivingen in zetels leiden. De Conservatieven rekenen erop dat de schandaalsfeer hen in de kaart speelt. Vooral omdat het ‘progressieve kamp’ – de sociaaldemocratische NDP/NPD en Groen/Vert – versnipperd is.
‘Zwarte weken’
Gewezen minister van Justitie Jody Wilson-Raybould beschuldigt Trudeau en zijn medewerkers ervan dat ze haar onder druk zetten om een schikking te treffen in een zaak tegen het bedrijf SNC-Lavalin. Dat bedrijf zou Libische contacten tussen 2001 en 2011 tot 36 miljoen smeergeld hebben betaald om contracten binnen te halen. Het bedrijf riskeert bij veroordeling tien jaar lang niet meer te mogen bieden op overheidsbestedingen. Dat zou Québec, waar de Liberalen veel zetels halen, veel jobs kosten.
Begin deze week nam Jane Philpott ontslag als hoofd van de ‘Treasury Board’. Eerder was ze al uit de Liberale Partij gestapt. Ze zei het vertrouwen in de regering in deze affaire te hebben verloren.
Trudeau had net al een “zwarte week” achter de rug door de publicatie van beelden van hem uit 2001 met “blackface”, een zwartgemaakt gezicht. Hij had zich uitgedost als Aladin in het sprookje van 1001 Nacht. Er is niets anders, zei hij. Daarop verscheen een video waarin hij met blackface een liedje van Harry Belafonte brengt. Leugenaar, zei Conservatieve leider Scheer.
Diversiteit
De Liberalen vinden de verwijten overtrokken, tenslotte kan Trudeau’s regering bogen op een consequente strijd tegen racisme, homofobie en sexisme. De onderdrukking van de First Nation (de Indianen) en van de Inuits is de voorbije jaren grondig onderzoek. Evenals de jarenlange moorden op Indiaanse vrouwen en de roof van Indiaanse kinderen.
Precies omdat dit zo bespreekbaar is geworden, ligt de affaire rond de blackface zo gevoelig bij Canadezen die prat gaan op hun redelijk geslaagd diversiteitbeleid. Toronto lijkt me alleszins op eerste zicht een geslaagde multidiverse samenleving uit te bouwen. “Geen spoor van racistisch gedrag gemerkt”, aldus mijn Marokkaanse gezel.
Wet 21
In Quebec ligt het anders. De sinds vorig jaar regerende Coalition Avenir Quebec van zakenman François Legault heeft met wet 21, in voege sinds mei, in gans Canada voor felle controverse gezorgd. Deze voor ons herkenbare wet verbiedt het vertonen van religieuze kentekens voor personen in overheidsdienst. Concreet gaat het vooral over vrouwelijke moslima leerkrachten die nu geen les meer kunnen geven in openbare scholen.
In Quebec draait de campagne grotendeels rond deze wet, al neemt de Alliance niet deel aan nationale verkiezingen. Op de NPD/PND na is er echter geen enkele partij die wet 21 wil herroepen, want de wet blijkt ontzettend populair. De meeste partijen zeggen wel zoiets nooit federaal te zullen invoeren, maar willen niet aan die van Quebec raken. Zou een Liberale regering zich achter de juridische klacht tegen deze wet scharen? Dat zou contraproductief zijn, aldus Trudeau. Contraproductief voor zijn partij vooral, wan t het is in Quebec dat ze haar zetels voor een meerderheid moet halen.
De leider van de NDP/NPD, Jagmeet Singh, voelt zich wel geraakt. Als sikh legt hij zijn tulband niet af en zou hij in Quebec dus geen openbare functie kunnen uitoefenen.
Bij de meeste Quebecois, vooral die van de Franstalige meerderheid, is dat een onderdeel van de verdediging van de eigen identiteit. Premier Legault legt graag uit dat de Quebecois demografisch angst hebben; zij zijn gesteld op hun autonomie, sommigen willen een onafhankelijk Quebec. Maar met elke migrant die binnenkomt, vermindert het gewicht van de “autochtonen”. Hoe meer migranten, des te minder voorstanders van grotere autonomie of onafhankelijkheid.
Radicaal rechts
We hadden totnogtoe weinig te maken met rechts populisme, aldus Pat, lang NDP-militante die net is overgestapt naar de Groenen. Maar dat zou kunnen veranderen. De rechtse populist Maxime Bernier was vorig jaar ei zo na voorzitter geworden van de Conservatieve Partij. Hij treedt nu aan met een eigen ‘People’s Party/Parti Populaire’, duidelijk uiterst-rechts. Die partij krijgt in tv-debatten wel een plaats, tot ontzetting van veel Canadezen die het ongehoord vinden een podium te geven aan xenofobie.
Ze vrezen vooral de weerslag er van op de achterban van de Conservatieven. Bernier verloor de strijd om het leiderschap van die partij met slechts één percent.
Naast deze nationale partijen is er in Quebec nog het Bloc Québecois – niets te zien met de regerende Alliance. Een merkwaardigheid van het Canadese landschap is dat provinciale en nationale partijen een apart bestaan kennen. In Ontario, de volkrijkste provincie, tracht de Conservatieve partij zich te onderscheiden van de provinciale, want de Conservatieve gouverneur Doug Ford is er door zijn drastische besnoeiingen in o.m. onderwijs erg onpopulair.
Groen en NDP
De NDP/NPD hoopt vooral wat meubelen te kunnen redden. De partij heeft betere dagen gekend, in 2011 werd ze de tweede grootste partij; maar in 2015 verloor ze 59 zetels en werd derde. Ze bestuurde ooit zes van de tien provincies, nu nog één.
NDP hoopt derde te blijven, maar heeft sterke concurrentie van de Groenen. Die zouden volgens peilingen meer dan 10 % halen en zo in de buurt van de NDP komen. Er is interne onenigheid rond onder meer de ontginning van de oliezanden in Alberta, de westelijke olieprovincie. Partijleidster Elizabeth May is voorstander van de ontginning ervan om zo de invoer van olie in oostelijk Canada te doen stoppen – in afwachting van een ingrijpende energietransitie. Vert, de groenen van Quebec , ziet dat transport vanuit de andere kant van het land niet zitten.
(In 2015 wonnen de Liberalen 148 zetels, de Conservatieven 99, NDP 44, Bloc Québecois 10 en Groen 1).
