Het was een niet zo alledaagse uitspraak: "De analyse van Washington is volgens ons simplistisch". Dit was letterlijk de reactie van de Franse minister van buitenlandse zaken, Vedrine, op de æstate of the unionÆ-toespraak van de president George Bush. Gelijkaardige geluiden kwamen uit andere Europese hoofdsteden, en zelfs uit Londen. Was de grote eensgezindheid die zich na 11 september had gemanifesteerd daarmee plots verbroken?
As van het kwaad
Het gaat æm natuurlijk om een mooi staaltje arrogantie vanwege de leiders van de Verenigde Staten. Kijken we even naar wat de Amerikaanse president gezegd heeft.
"Our second goal is to prevent regimes that sponsor terror from threatening America or our friends and allies with weapons of mass destruction. Some of these regimes have been pretty quiet since September the 11th. But we know their true nature. North Korea is a regime arming with missiles and weapons of mass destruction, while starving its citizens.
Iran aggressively pursues these weapons and exports terror, while an unelected few repress the Iranian people’s hope for freedom.
Iraq continues to flaunt its hostility toward America and to support terror. The Iraqi regime has plotted to develop anthrax, and nerve gas, and nuclear weapons for over a decade. This is a regime that has already used poison gas to murder thousands of its own citizens — leaving the bodies of mothers huddled over their dead children. This is a regime that agreed to international inspections — then kicked out the inspectors. This is a regime that has something to hide from the civilized world.
States like these, and their terrorist allies, constitute an axis of evil, arming to threaten the peace of the world. By seeking weapons of mass destruction, these regimes pose a grave and growing danger. They could provide these arms to terrorists, giving them the means to match their hatred. They could attack our allies or attempt to blackmail the United States. In any of these cases, the price of indifference would be catastrophic."*
Vooral de uitspraak van de "as van het kwaad", deed heel wat stof opwaaien. En bovendien leek het bijzonder sterk op een voorbereiding van een nieuwe oorlog tegen Irak. Kennelijk is niet iedereen daar voor te vinden. Ook de vermelding van Iran als lid van BushÆ æaxis of evilÆ kon in West-Europa op weinig steun rekenen. Bijzonder opvallend was de uitgesproken en herhaaldelijk geventileerde afkeuring van de Britse conservatieve EU-commissaris Patten.
Maar na enkele weken blijft er niet zoveel meer over van deze negatieve reacties. Solana was er als de kippen bij om de plooien glad te gaan strijken in Washington. Zijn stelling "deze onenigheid mag de fundamentele transatlantische vriendschap niet in de weg staan" was een goede introductie voor het verzachten van de kritiek. Menig waarnemer heeft dan ook sterk de indruk dat de politieke top in de EU zich intussen neerlegt bij het diktat van Washington. Bijzonder opvallend was, dat het voorstel van de Belgische minister van buitenlandse zaken, Louis Michel, op de informele EU-top van Barcelona, geen gehoor vond. Louis Michel stelde met name voor dat de EU zelf na zou gaan in welke mate Bagdad voor echte problemen aan het zorgen is. Hoe ver België bereid is hierin rechtlijnig verder te gaan is niet zo duidelijk. Alvast hoorden we Peter Van Houtte van Agalev** mededelen dat het voor zijn partij een breekpunt is mocht België zich op enige wijze engageren in een oorlog tegen Irak: "Agalev stapt dan uit de regering".
Nucleaire keuzes
Intussen zorgde Washington nog voor nieuw koren op de molen van diegenen die menen dat de VS arrogant hun eigen weg gaan zonder rekening te houden met internationale verdragen, met gedane beloftes, of met de mening van bondgenoten. Het betreft het uitlekken van de Nuclear Posture Review, zeg maar een herziening van de nucleaire politiek van de VS. In het vorig nummer van Uitpers had ik het al over de plannen om de nucleaire wapens te vernieuwen en om voorbereidselen te treffen voor nieuwe kernproefnemingen. Nu zijn we ook meer te weten gekomen over de nucleaire scenarioÆs die de ploeg Bush en het Pentagon voor ogen hebben.
In de Nuclear Posture Review plant men mogelijke nucleaire aanvallen tegen minstens zeven landen, waarbij niet alleen Rusland genoemd wordt en de "as van het kwaad"-landen, Irak, Iran en Noord-Korea, maar ook China, Libië en Syrië. Daarbij komt dat het Ministerie van Landsverdediging zich moet voorbereiden om eventueel atoomwapens in te zetten in een toekomstig Arabisch-Israëlische crisis. Alsook plannen te ontwikkelen voor een nucleaire vergelding tegen een aanval met chemische of biologische wapens, én tegen "verrassende militaire ontwikkelingen" van niet nader omschreven aard. Met andere woorden, de drempel voor het gebruik van atoomwapens wordt sterk verlaagd. En blijkbaar is er niemand in de regeringsploeg Bush die zich nog herinnert dat de VS belooft heeft bij de herziening van het Non-proliferatieverdrag, nooit een niet-atoomwapenstaat met nucleaire wapens aan te vallen.
Een en ander lijkt ook hier van aard om Belgische regeringspartijen tot duidelijkheid te nopen. Voor de SP-A moet België zich ontdoen van haar nucleaire opdracht binnen de NAVO, aangezien Washington eenzijdig besliste andere kaarten te gebruiken in het spel.
Het feit zelf dat dit vertrouwelijke document is uitgelekt in de Washington Post, heeft misschien wel precies te maken met de huidige spanning tussen Washington en Brussel. Je kan het waarschijnlijk beschouwen als het oplaten van het spreekwoordelijke ballonnetje om te zien hoe er verder gereageerd wordt. Kwestie van bepaalde kritieken tijdig te kunnen pareren of kanaliseren. Maar zoals gezegd zijn de regeringsleiders van de grote EU-lidstaten niet bereid zich echt af te zetten tegen de Verenigde Staten. Men heeft al genoeg kopzorgen met de economische dossiers, lijkt het wel. Zowel de staatshoofden als de EU-commissie zijn zich het hoofd aan het breken hoe ze de aangekondigde taksen û tot 30% – op de invoer van buitenlands staal in de Verenigde Staten zullen beantwoorden.
NAVO
Je leest wel regelmatig een commentaarstuk waarbij gesteld wordt dat deze tegenstellingen ook een invloed hebben op de relaties binnen de NAVO. Maar ook hier is Washington duidelijk in het offensief. In het najaar 2002 zal in Praag beslist worden welke nieuwe landen toegelaten zullen worden tot de NAVO. In hun zoektocht om deelgenoot te worden van de gemondialiseerde economie zetten vele ex-Oostbloklanden alles op alles om tot de Westerse economische sfeer te behoren. De nieuwe politieke leiders daar distantiëren zich assertief van Moskou door volledig de lijn van Washington te volgen. Ze zijn dan ook gedroomde pionnen om binnen de NAVO een zelfstandige Europese politiek te bemoeilijken, en de groep van actieve transatlantisten (zeker Engeland en Nederland) te vervoegen.
Washington verovert daarbij nog een andere troefkaart. Alle kandidaat-lidstaten van de Europese Unie zullen al lid zijn van de NAVO. Bij de vorige uitbreiding van de Europese Unie kwamen de neutrale staten Zweden, Finland en Oostenrijk erbij. Deze landen zouden wellicht meer geneigd kunnen zijn een eigen Europese politiek te verkiezen boven een te sterk transatlantisme. Dat risico is nu door de uitbreidingsdrift van de NAVO wel behoorlijk geslonken. Alle Centraal-Europese kandidaten voor de EU zijn al vooraf aan de VS-invloed geklonken.
Toch lijkt het me dat de tegenstellingen tussen de Verenigde Staten en de lidstaten van de Europese Unie blijven groeien. Economisch stapelen de crisissen zich op. Maar het is niet zeker dat staats- en regeringsleiders onvoorwaardelijk zullen kunnen blijven vasthouden aan die transatlantische vriendschap. Na 11 september was de solidariteit grenzeloos. De militaire solidariteit tegen het terrorisme werd onmiddellijk afgekondigd op basis van artikel 5 van het NAVO-verdrag. Maar wat blijkt achteraf? Het Pentagon wilde helemaal geen beroep doen op de militaire samenwerking. En zoals Dirk Van Der Maelen van de SP-A*** het stelde: "Geeft Washington aldus niet de boodschap dat de NAVO overbodig is?".
(Uitpers, april 2002)
Noten:
* www.whitehouse.gov
** tijdens een debat over kernwapens dat Forum voor Vredesactie organiseerde in voorbereiding op de volgende bomspotting in Kleine Brogel van 5 oktober.
*** Nieuwe kernwapens voor de V.S., uitpers maart 2002
