Een brutale oorlog, zoals door westerse leiders voorspeld, en die we toch onwaarschijnlijk achtten. Het was dus een vergissing de krijgslust van Vladimir Poetin te onderschatten. Was zijn geduld op, of was hij dat hoe dan ook van plan? Misschien heeft zijn eigen omgeving daar geen klaar antwoord op. Laat staan op de vraag wat de dader daarmee wil bereiken en hoever hij wil gaan met het ontwrichten van Oekraïne en van de internationale verhoudingen. Enkele van zijn dreigementen zijn alvast bloe.dstollend, we hebben nu geleerd die ernstig te nemen.
Roversbenden
Poetin en de Russische elites hebben zeer materiële belangen te verdedigen: de enorme buit van de grootste plundering van de 20ste eeuw (dixit Alexander Solzjenitsyn). De eerste generatie oligarchen verrees onmiddellijk na de implosie van zowel de Sovjet-Unie als het Sovjetsysteem.
Ze roofden een groot deel van de rijkdommen via ‘privatiseringen’, waarbij het Westen een handje kwam toesteken, onder meer in de vorm van expertise. Grote geesten van het neoliberalisme kwamen president Boris Jeltsin en een schare gewezen Sovjetbureaucraten en hun kroost bijstaan. Gewezen “waakhonden van de ideologie” werden bankiers.
Toen Jeltsin door zijn onpopulaire oorlog in Tsjetsjenië – de vele zakken met lichamen van gesneuveld soldaten droegen daartoe bij – de verkiezingen van 1994 dreigde te verliezen, stuurde VS-president Bill Clinton experts kiescampagne naar Moskou, anderen zorgden voor krediet. Met het gewenste resultaat, Jeltsin versloeg de communistische favoriet Zjoeganov. De oligarchen konden gerust zijn.
Nadat Poetin in 1999 Jeltsins hachje had gered en diens opvolger werd, kwam er een schare rovers bij: de siloviki, figuren die in de geheime dienst FSB met Poetin hadden samengewerkt. Poetin wees de gevestigde oligarchen er al snel op dat ze hun fortuinen verder mochten aanvullen, op voorwaarde dat ze zich buiten de politiek hielden.
Zwijgen
Al die lieden hebben dus veel te verliezen. Ze zijn Poetin dankbaar dat hij lastigaards als Alexei Navalny en zijn groep het zwijgen oplegt, onthullingen over die fortuinen en over corruptie vallen erg slecht nu de populariteit van de leider slijt.
Wat heeft dat te maken met een oorlog in Oekraïne waar de collega-oligarchen ook al snel de buit verdeelden? Aan die oorlog gaat al jaren een steeds intensere “patriottische” hersenspoeling vooraf. Oekraïne, dat is een stuk Rusland dat moet bevrijd worden, zo heeft Poetin het gezegd. Kiev was toch de stad waar in de 10e eeuw het “eerste Rus” ontstond? Dat was dan wel het werk van Vikings, die later ‘geslaviseerd’ raakten, Helga werd Olga, Helgi werd Oleg. In 1203 echter hadden de Polovtsy Kiev met de grond gelijkgemaakt, enkele jaren later ruimden de Mongolen de laatste restjes van dat eerste ‘Rus’ op. Het Rusland dat later vanuit Moskou ontstond had daar niet veel mee te maken, maar voor veel Russen blijft Kiev de bakermat van Rusland.
De Russische leiders voelen zich onzeker, hun partij ”Rusland Eén” kon alleen de verkiezingen winnen door fraude en door het uitschakelen van echte oppositie. Ze zijn als de dood voor een kleurenrevolutie’ zoals eerder in o.m. Oekraïne. Een patriottische bevrijdingsoorlog, zoals de agressie tegen Oekraïne wordt genoemd, moet de gelederen doen sluiten. En vooral: in oorlogstijd is er geen ruimte voor verraad: in naam van de nationale veiligheid moet elke kritiek krachtig, brutaal in de kiem worden gesmoord. De repressie zal in Rusland dus nog veel erger worden.
Slavische Unie
Dat “patriottisme” moet de bevolking niet alleen inde pas doen lopen. De Russische leiders geloven het zelf dat ze een missie hebben: een Slavische Unie van Russen en naaste verwanten.
Een Slavische Unie, dat is wat Jeltsin in 1991 ook in gedachte had bij het verbrokkelen van de Sovjet-Unie. Het verlies van de republieken van Centraal-Azië, van Transkaukasië en de Baltische staten, was verteerbaar. Maar een Slavische Unie van Rusland, Wit-Rusland en Oekraïne moest toch mogelijk zijn. De Oekraïeners hadden er echter geen oren naar.
Het Kremlin heeft dat nooit opgegeven. Poetin en co koesterden al lang het idee van een Slavische, in feite Russische, unie met één Orthodoxe kerk en patriarch. De splitsing van de Orthodoxie in Oekraïne tussen een Oekraïense en een Russische kerk, was in hun ogen een daad van verraad. In hun optiek kunnen Oekraïne en Wit-Rusland geen echte natie-staat zijn, ze zijn vergissingen van de geschiedenis. Poetin ziet het als zijn taak die vergissingen recht te zetten. Het objectief is dus een quasi-annexatie van Oekraïne.
Georgisch scenario?
Of zou Poetin al tevreden zijn met wat talrijke media en waarnemers een Georgisch scenario noemen? Naar de Russisch-Georgische oorlog van 2008.
Het wordt meestal voorgesteld alsof Rusland toen Georgië heeft aangevallen, terwijl het net het omgekeerde was. Toenmalig president Micheil Saakasjvili, die later in Oekraïne is opgedoken, opende de vijandelijkheden tegen de regio Zuid-Ossetië die zich onmiddellijk na de onafhankelijkheid had afgescheurd. De Osseten hadden nooit gevraagd bij Georgië te zijn, ze wilden evenals de Osseten van Noord-Ossetië bij Rusland.
Media die toch vermelden dat Georgië was begonnen, voegen daar vaak aan toe dat Saakasjvili in een val was getrapt, dat hij zich had laten provoceren. Resultaat was hoe dan ook dat Rusland als ‘beschermer’ van Zuid-Ossetië, snel in de richting van de Georgische hoofdstad Tbilisi oprukte, maar halt hield. Zuid-Ossetië bleef los van Georgië, samen met de regio Abchazië. Beide gebieden hebben zich onafhankelijk verklaard, wat alleen door Moskou wordt erkend.
De afscheiding van die twee gebieden is niet hetzelfde als Donbass en Lougansk in Oekraïne. Toen Georgië in april 1991 al onafhankelijk werd en de nationalist Zviad Gamsachoerdia met grote meerderheid tot president koos, vond die laatste dat hij gemachtigd was de al lang gevestigde autonomie van drie gebieden op te heffen. Waarop die drie zich losmaakten van Georgië. Het derde, Adzjarië, hield niet vol, de twee andere wel.
Georgië is Oekraïne niet. Dat zijn geen Russen of verwanten, wel een apart volk dat historisch cultureel enz. veel minder te maken heeft met Rusland. Dat Stalin, die zich ontpopte tot een Grootrussisch chauvinist, uit Georgië kwam en weer hoog staat aangeschreven in het Kremlin, speelde geen rol.
Moskou zal zich, zoals in het geval Georgië 2008, deze keer niet tevreden stellen met Donbass en Loegansk. Moskou wil de volledige onderwerping van Oekraïne in welke vorm dan ook, met alle middelen.
Het Kremlin, Poetin is bereid daarvoor de prijs van de sancties te betalen. Het heeft zich daar trouwens goed op voorbereid. Een groot deel van de handelsverrichtingen zijn al onttrokken aan de internationale systemen, aan de dollar. Er is een reserve van 620 miljard dollar terwijl er nauwelijks schulden zijn. Met veel sancties snijdt de buitenwereld in eigen vlees. En Moskou heeft partners, zoals China, die het woord agressie of zelfs invasie niet over de lippen krijgen. Intussen blijft de Russische gas door de pijpleidingen dwars door Oekraïne stromen.
Het effect van sancties wordt dus best niet overschat. Diplomatie heeft helemaal geen effect gehad. Het zal vooral van de Oekraïense weerstand én zeker van het verzet tegen de oorlog in Rusland zelf afhangen om P te stoppen. En wij dan? Internationale solidariteit tegen de agressie, van partijen, vakbonden, vredesbewegingen, burgerbewegingen die dat verzet in Oekraïne en Rusland steunen. Een actieve solidariteitsbeweging waar links het voortouw moet nemen om P en diens roversbende te stoppen.
