“De Navo is in een toestand van hersendood.” Dit zijn niet de woorden van een of andere vredesmilitant maar die van de Franse president Emmanuel Macron. In het Engels weekblad “The Economist” van 9 november schetste hij de situatie behoorlijk scherp. “Door de Brexit zitten we in een slijtageproces, we zien een Europa dat maar niet verder kan, we zien een Amerika dat ons met strakke snelheid de rug toekeert op strategische onderwerpen. Europa staat aan de rand van de afgrond.”
Volgens president Macron heeft Europa sedert de jaren 1990 progressief haar politiek elan verloren. De focus op marktuitbreiding en regulering, die kon rekenen op de Amerikaanse defensie-garantie, spiegelde Europa een illusie voor van eeuwig stabiliteit. De graduele terugtrekking van de Washington uit Europa en het Midden-Oosten, die al van voor Trump aan de gang is maar nu gecombineerd wordt met een nieuw Amerikaans protectionisme, maakt duidelijk hoe kwetsbaar Europa is. Vandaag hebben voor we het eerst een Amerikaanse president die ons idee van het Europees project niet deelt. De reacties van president Trump hebben maar een boodschap voor ons: “wake up!”.
De situatie in Syrië waarbij de VS zich terugtrekt en andere NAVO bondgenoot een ongecoördineerde agressie operatie uitvoert in een regio waar wij belangen op het spel hebben staan, maakt dat de NAVO op zijn minst strategisch en politiek een groot probleem heeft. Macron twijfelt eraan of de solidariteitsclausule vandaag nog van toepassing is. Hij gebruikte in deze context het woord “brain death”, hersendood. De Franse president roept Europa op om zich bewust te zijn van de NAVO realiteit in het licht van het engagement van de Verenigde Staten”.
Macron ziet de Europese Unie een bemiddelingsrol spelen in de groeiende vijandschap tussen de USA en China. Maar, zegt de Franse president, Europa zou moeten beginnen met de heropbouw van de relaties met Rusland. Maar hij benadrukt vooral de aspecten van defensie. Hij meent dat Europa z’n eigen defensiemacht moet ontwikkelen. Vorig jaar lanceerde Macron het Europees Intervenite Initiatief: een samenwerking van intussen 14 Europese landen (België, Denemarken, Duitsland, Estland, Finland, Frankrijk, Italië, Nederland, Noorwegen, Portugal, Roemenië, Spanje, UK, Zweden). Dit Initiatief streeft naar een duidelijk operationeel karakter.
The economist meent inderdaad dat dit EII en de PESC (Permanent Structured Co-operation) samen ondersteund door het Europees Defensie Fonds, militaire operaties zouden kunnen integreren, en een basis zouden kunnen vormen voor een post-NAVO defensie in Europa. Maar het vertrek van de Amerikanen zou toch een aantal leegtes achter laten, zoals lucht en raketdefensie, inlichtingen, en bijtanken in de lucht. Deze lijn zou van de Europeanen ook grotere defensiebudgetten vereisen. Is het dan niet eenvoudiger om de NAVO te hervormen?
Dat is ongeveer de lijn die secretaris-generaal Jens Stoltenberg verdedigt: zonder de Amerikanen is de defensie van Europa slechter af. En hoewel Merkel een Europese uitbouw gunstig gezind lijkt, blijft ze toch ook zweren bij de trans-Atlantische band. Dat deed ook de Amerikaanse ambassadrice bij de NAVO. Stoltenberg tracht de analyse van Macron enigszins te ontkrachten en ging in Washington nu half november tegengas geven door president Trump te gaan danken voor z’n sterk leiderschap en z’n engagement met de NAVO. Jens Stoltenberg onderstreepte de groeiende defensie investeringen onder de Europese bondgenoten die tot meer dan 100 miljard dollar extra stegen de afgelopen tijd.
Op 3 en 4 december 2019 wordt de 70ste verjaardag van de NAVO gevierd op een top in Watford nabij Londen. De keuze om deze top in Het Verenigd Koninkrijk te houden heeft alles van doen met de Brexit. De boodschap hierbij moet klaarblijkelijk de aanhoudende solidariteit tussen de lidstaten onderstrepen, nu het VK op het punt staat de Europese Unie te verlaten. Tijdens een voorbereidende ministeriële vergadering van 20 november werd een piste gezocht om een en ander te ontmijnen. Na de steen in de kikkerpoel is het kennelijk tijd om een helingsproces aan te vatten. De Duitse minister van buitenlandse zaken, Heiko Maas, stelde er voor om een expertengroep samen te stellen onder leiding van de secretaris generaal die zich moeten buigen over de wijze waarop het bondgenootschap versterkt kan worden.
Wordt vervolgd.
