Dirk Tieleman: ‘Iran de derde revolutie – Het dagelijkse leven achter het nieuws’ – Van Halewyck/Canvas – 2009. 240 pagina’s. Prijs: 19,95 euro
Een van onze bekendste journalisten is ongetwijfeld Dirk Tieleman, zeker met zijn reportages over Iran scoorde hij in het verleden hoog bij het publiek. Een tijd geleden publiceerde hij bij Van Halewyck ‘Iran de derde revolutie – Het dagelijks leven achter het nieuws’ en dat boek is zeer teleurstellend.
Wie dacht hier een stevige brok feitenmateriaal en analyses over het huidige en vroegere Iran te vinden is er aan voor zijn moeite. Het hele boek ademt gewoon een soort roddelsfeertje uit. En het roept ook vragen op over de inhoud en over de kwaliteiten van de journalist in kwestie.
Het boek bestaat uit drie delen. Het eerste betreft een reis met enkele vrienden in 1969, het tweede deel omvat dan de revolutie van 1979 en de Iraans-Iraakse oorlog terwijl het derde deel een relaas is van een bezoek aan het land met filmmaker Fabio Wuytack, zoon van de rebelse ex-priester en kunstenaar Frans Wuytack. Dit met de bedoeling voor het Tv-programma Panorama stiekem een reportage te maken over het land.
Oppervlakkige babbels
Opvallend is dat het eerste hoofdstuk over de reis in 1969 zeer in detail bespreekt wat er allemaal gezegd werd door zijn gesprekspartners, met daarbij soms zeer lange dialogen. Ook de geuren, de hitte, de beschrijving van de landschappen en andere kleine details van de reis worden ons niet onthouden. Maar wie kan 40 jaar na datum nog zulke details onthouden hebben? Blijkbaar moet Dirk Tieleman dus over een meer dan ijzersterk geheugen beschikken of uiterst gedetailleerde notities hebben bijgehouden. Of?
Het relaas dat we hier horen gaat ook niet boven dat van een klassiek verhaaltje van de ene zegt dit en de andere zegt iets anders. Praatjes aan de haard of bij de thee van de enkele mensen die hij uitvoerig citeert. De ene is voor de sjah en de andere tegen. Diepgang moeten we hier niet zoeken, integendeel alles blijft lekker op het oppervlak sudderen. Oppervlakkigheid troef dus.
Bovendien, en dat zal verder in het boek nog meer opvallen, blijken zijn gesprekspartners allen te behoren tot de betere middenklasse die ook wat Engels kunnen spreken. En als je de visie over een land alleen uit dergelijke monden laat klinken dan krijg je natuurlijk een vertekend beeld van het land. Een karikatuur dus. En dat is dit boek ten volle uit. Het schetst inderdaad een beeld van Iran maar wel een dat slechts een fractie voorstelt van hoe het land echt is. Het is een fout die we niet alleen bij Dirk Tieleman ervaren maar die typeert voor de westerse media, zeker wanneer het Iran betreft.
Praten met de betere klasse
Dirk Tieleman gaat bij zijn bezoeken aan Teheran dan ook op visite bij mensen in Noord-Teheran, niet in het broeierige arme zuiden van de stad. Het is niet toevallig trouwens dat Ayatollah Khomeini bij zijn terugkeer in 1979 zich eerst in het zuiden van de stad vestigde en niet in het rijke noorden. Ook journalist Jef Lambrechts en vele van de andere westerse perslui berichten vanuit het noorden en laten het verpauperde zuiden van de stad gewoon links liggen. Daar praat men geen of weinig Engels en luistert men niet naar de Rolling Stones of Bob Dylan. Die zijn dus niet ‘beschaafd’.
Het gevolg is dat het beeld dat de westerse media ons over het land voorschotelen vooringenomen is, overdekt met de saus van het westerse denken. In de ziel van de gewone Iraniër wordt er amper of niet gekeken. Maar dat is een algemene beschouwing die typerend is voor de meeste verslaggeving over het land. Als men al niet ronduit liegt zoals tegenwoordig met het verhaal over de Iraanse Sakineh Mohammadi Ashtiani die men er volgens het klassieke westerse mediaverhaal wegens overspel door steniging ter dood veroordeelde. Dat ze samen met haar minnaar de vader van haar twee kinderen vermoorde komt zelden of nooit ter sprake. De waarheid schrijven is nooit de grote specialiteit van onze westerse media, of voor de meeste media waar dan ook.
Wat echter schokkend aan het boek is, is het blijkbaar gebrek aan kennis over Iran dat hier getoond wordt en de lichtzinnigheid waarmee dat land in dit boek wordt beschreven. Zo heeft hij in de stad Shiraz een gesprek met een kleine industrieel die zich kritisch uitlaat over de ayatollahs. Het is zo te zien het eerste ‘diepgaande gesprek’ met een Iraniër tijdens zijn laatste reis. Waarna hij als reactie hierop op pagina 181 schrijft: “De retoriek van de Iraanse leiders wordt niet gedeeld door de bevolking.” Of hoe één kleine industrieel in Shiraz de opinie van de meer dan 72 miljoen Iraniërs kan vertegenwoordigen. Een schokkende lichtzinnigheid onwaardig voor een journalist.
De pistacheboer
Maar het gaat verder. Zo komt op zeker ogenblik Ali Akbar Hashemi Rafsanjani ter sprake als zijnde ‘een pistacheboer’ en vroeger president. En wat verder spreekt men over hem als ‘een man van de elite’. Van een vertekend beeld gesproken. Rafsanjani is de rijkste man van het land en multimiljardair, controleert inderdaad de belangrijke Iraanse pistachehandel maar bezit daarbuiten een gans industrieel imperium incluis een luchtvaartmaatschappij. Hij is in Iran ook gekend als de man die de illegale invoer van alcohol en schotelantennes controleert. Als ayatollah was hij toen hij president was een van de grootste profiteurs van het regime, een man die zich schaamteloos verrijkte tot de veruit rijkste Iraniër.
Het is de reden waarom hij ondanks zijn immense rijkdom en grote politieke invloed – hij is officieel het nummer twee van het land en voorzitter van de raad die de religieuze leider moet controleren en benoemen – niet herverkozen raakte als president. Het verpauperde zuiden van Teheran en de rest moest van hem gewoon niet meer weten. Waarna hij dan maar Seyyed Mohammed Khatami als president naar voor schoof. Ook die raakte dankzij het succes van de populist Mahmoud Ahmadinejad niet herverkozen. Waarom? Ahmadinejad beloofde gewoon de armen te verdedigen.
Waarna Rafsanjani dan maar met steun van de VS en Israël Mir Hoessein Mousavi naar voor schoof als zijn nieuwe pion voor het presidentschap. Tijdens debatten op de Iraanse TV rond die presidentsverkiezingen was die relatie tussen Rafsanjani en Mousavi dan ook een van de centrale thema. Zoals ook de bestrijding van de armoede er een was. Een onderwerp dat in praktisch geen enkel klassiek westers persbericht ter sprake is gekomen. Ook hier bij Dirk Tieleman. Het probleem wordt soms wel aangekaart maar erg fragmentarisch, zonder diepgang, zonder analyse of serieus feitenmateriaal. Zich zelfs verstikkend in zijn eigen contradicties.
Het herkauwen van Israëlische propaganda
Dat Dirk Tieleman in het boek stelt dat Ahmadinejad de Holocaust ontkent wekt dan ook geen verbazing. Ook wordt er zomaar geschreven dat Iran aan een kernbom werkt en dat Ahmadinejad letterlijk heeft gezegd dat hij Israël van de kaart gaat vegen. Verdraaiingen van de feiten die typerend zijn voor een in realiteit door Israël gecontroleerde westerse berichtgeving over het land. Zo heeft Ahmadinejad, vermoedelijk deels om Israël en de VS te provoceren, een conferentie georganiseerd om over de Holocaust te discussiëren. Waaraan trouwens joodse organisaties deelnamen. Discussie over dit onderwerp is tot heden iets anders dan ontkennen. De Iraanse TV zond de voorbije jaren trouwens een dramaserie van eigen makelij uit over een Iraanse diplomaat die op post in Parijs joden hielp ontsnappen aan de Holocaust.
Verder herhaalde Ahmadinejad op zeker ogenblik gewoon wat Khomeini in 1979 na de Iraanse revolutie over Israël stelde. En dat was dat gezien de gebeurtenissen in Iran dat de geschiedenis Israël van de kaart zal doen verdwijnen. Wat wel iets anders dan stellen dat Iran Israël met zijn leger gaat vernielen. Het is een visie over de toekomst van Israël die ook bij veel analisten in Europa en de VS trouwens te horen is. Wel steunt het land natuurlijk het verzet tegen Israël, zoals Israël poogt de Iraanse regering en ook andere te ondermijnen die haar niet goed gezind zijn. Maar is het zich verzetten tegen Israël geen even eerbare zaak als het verzet tegen het Zuid-Afrika van de apartheid?
En stellen dat Iran werkt aan een atoombom is een bewering die Israël en de VS zelfs officieel niet durven maken. Maar Tieleman citeert een van zijn gesprekspartners in die zin zonder daar enige kanttekening bij te maken. Van iemand als Dirk Tieleman zou je meer mogen verwachten. En dat gaat zo maar verder. Zo is het land volgens hem ‘virtueel failliet’ (pagina 238) maar schrijft hij zelf over de metrobouw in verscheidene steden, de aanleg van nieuwe grote spoorlijnen en de creatie van nieuwe steden.
Subsidies voor de armen
En één zaak die hij voorspelde is tot heden niet uitgekomen. Zo stelt hij dat zodra de subsidies voor alledaagse goederen worden stopgezet de islamitische republiek uit elkaar zal spatten. Nou ja, die zijn een goede maand geleden grotendeels stopgezet zonder dat er ditmaal veel protest over was. Een vorige poging rond vooral benzinesubsidies zorgde wel voor ophef en rellen. De VS, Israël en Groot-Brittannië poogden met hulp van de aanhang van Rafsanjani recent de opstand tegen de regering nieuw leven in te blazen. Tevergeefs, want de armen en de middenklasse van o.m. de bazaar blijven achter de regering staan. Het stoppen van die subsidies gaf die beweging geleid door Rafsanjani zo te zien geen enkele extra impuls.
Dat de Islamitische Republiek Iran geen eeuwig leven beschoren is, is duidelijk. Ze zal aan haar eigen contradicties ten onder gaan, het lot van vele revoluties. Het is echter twijfelachtig dat het Westen en een miljardair genre Rafsanjani hierin een grote rol zullen spelen. Beiden worden gewoon gehaat door de meeste Iraniërs. Het boek van Dirk Tieleman is dan ook een grote tegenvaller. Het ontbreekt aan veel diepgang, degelijk feitenmateriaal en analyse. Het toont ook zijn blijkbaar gebrekkige kennis van het onderwerp.
(Uitpers nr. 129, 12de jg., maart 2011)
U kunt dit boek via de link hieronder rechtstreeks bestellen bij:
en wie via Uitpers bestelt, helpt Uitpers!
De link:
http://www.groenewaterman.be/anne/index.dll?webpage=index.htm&inpartcode=909620&refsource=uitpers
