Christine Lagarde, hoofd van het Internationaal Muntfonds (IMF), geeft toe dat ze als Franse minister van Economie wat slordig is geweest. Ze heeft even niet opgelet toen ze haar politieke vrienden en medewerkers de zegen gaf om zakenman-politcus Bernard Tapie 404 miljoen euro uit de staatskas te geven. Ja, als minister van een groot land als Frankrijk kijk je niet elke peulschil na. Lagarde staat nu in Parijs terecht voor een speciale rechtbank (Cour de justice de la République) omdat ze als minister “verstrooid” was, de andere beschuldigden komen later voor een gewone correctionele rechtbank.
Adidas
Dit is de zoveelste episode van een kwarteeuw oud verhaal met als hoofdfiguur Tapie, een man die zowel links als rechts hoge vrienden maakte, een vertrouweling werd van de socialistische president François Mitterrand en later een vriend werd van de rechtse president Nicolas Sarkozy.
Tapie had begin 1990 Adidas, de megaproducent van sportkleding, gekocht voor 1,6 milljard frank, ca 260 miljoen euro. Dat gebeurde met de steun van een groep geleid door een filiaal van het Crédit Lyonnais (CL), toen een staatsbank. Ondanks de enorme omzet, leed Adidas verlies. In de onmogelijkheid om zijn schulden te betalen, vroeg Tapie aan het Crédit Lyonnais eind 1992 om Adidas te verkopen voor ca 320 miljoen euro. Onder de kopers een filiaal van het CL en enkele ondernemingen gevestigd in fiscale paradijzen waarachter ook al CL schuilging.
Carrière
Op dat ogenblik was Tapie de minister van Stad in de regering van de socialist Pierre Bérégovoy. Hij had de hand gelegd op een satelliet van de PS, de MRG (Mouvement des Radicaux de gauche), een restant van de Radicale Partij die ooit, tussen de twee wereldoorlogen en ook nog erna, een belangrijke politieke rol speelde. Dit tot PRG herdoopte groupuscule zit nog altijd onder de vleugels van de PS. Eerder, in 1987, had Tapie aangeklopt bij de rechtse RPR om parlementslid te worden, maar die hadden hem afgewezen. Bij Mitterrand had hij meer succes.
In de verkiezingen voor het EU-parlement in 1994 diende Tapie een eigen lijst in om die van de PS, geleid door ex-premier Michel Rocard, concurrentie aan te doen. Met de stille steun van Mitterrand haalde Tapie 12 %, nauwelijks iets minder dan de PS. Tapie zat in het EU-parlement, waardoor hij tijdelijk immuniteit genoot tegen de vervolging in Frankrijk wegens fraude bij voetbalmatchen. Tapie had als baas van Olympic Marseille een match ‘gekocht’; OM ging failliet vloog uit de eerste afdeling van de voetbalcompetitie. Tapie werd veroordeeld wegens corruptie en zat zes maanden in de gevangenis.
Oplichtingen
Tapie vond dat Crédit Lyonnais hem bij de verkoop had bedrogen, want in feite had het Adidas voor zichzelf gekocht en volgens Tapie veel te goedkoop. Bovendien had CL een memorandum verbroken waarin was bepaald dat Tapie geleidelijk aan zijn schulden aan de bank kon afbetalen(vorig jaar oordeelde een rechtbank dat hij daartoe absoluut niet in staat was). Volgens Tapie was het een politieke afrekening: de socialisten die wraak namen voor zijn succes bij de verkiezingen van 1994.
De zakenman eiste schadevergoeding, een miljard euro. Zes jaar later beveelt een rechter bemiddeling tussen Tapie en de staat aan, maar die mislukte ondanks de tussenkomst van Sarkozy, toen minister van Financiën, ten gunste van Tapie. Klein detail, in 2009 kreeg Tapie van minister van Begroting Woerth, zeer bevriend met Sarkozy, een fiscale tegemoetkoming van 58 miljoen euro.
Na diverse rechtszaken en aankijkend tegen een lange procedureslag, beslissen de betrokken partijen in 2007 een beroep te doen op privé-arbitrage. En daar begon het volkomen fout te lopen. Die arbitrage is één grote oplichterij geworden, aldus de gerechtelijke onderzoekers die zeer scherp zijn voor Christine Lagarde die als toenmalig minister van Economische Zaken een grote rol speelde. De zaak werd toevertrouwd aan drie arbiters die tot de conclusie kwamen dat Tapie inderdaad recht had op een flinke vergoeding: 404 miljoen euro om de financiële en morele schade te vergoeden. Een van die arbiters, een gewezen magistraat, moet nu ook terechtstaan voor die arbitrage.
Lagarde
Tapie is vorig jaar in beroep veroordeeld tot het terugbetalen van 404 miljoen euro. Dat vonnis is dit jaar in Cassatie bevestigd. Hij moet nu nog voor de rechter verschijnen voor oplichting, samen met zijn advocaat, een arbiter, twee hoge ambtenaren die het overheidsbelang moeten verdedigen, en Stéphane Richard, vroeger kabinetsdirecteur van Lagarde en nu de grote baas van telecommunicatiebedrijf Orange. Zij komen na Lagarde, want die heeft recht op een zachte behandeling. Zacht, want de vertegenwoordiger van het parket, Jean-Claude Marin, vindt dat Lagarde niet moet terechtstaan. Marin maakte een bliksemcarrière onder Sarkozy.
Ondanks alle negatieve adviezen en waarschuwingen, gaf Lagarde toen haar zegen aan die arbitrage. In het rapport van de onderzoekers staat dat ze de bevoegde diensten van haar ministerie daarover niet raadpleegde. Ze had het advies van een ereprocureur die de zaak op verzoek van een rechtbank had onderzocht en van een groep experts in de wind geslagen. Haar eigen dienst voor staatsparticipaties had zich verzet tegen die arbitrage, maar ook dat deerde Lagarde niet. In juli 2008 weigerde Lagarde gebruik te maken van de mogelijkheid om beroep aan te tekenen tegen de arbitrage. Allemaal evenveel feiten die wijzen op een passieve medeplichtigheid.
Links en rechts
De zaak Tapie (en Lagarde) laat vooral zien hoe machtige en rijke mensen van alle slag aan de top elkaar beschermen, elkaars belangen vrijwaren, elkaar cadeaus toespelen, allemaal ten koste van de gemeenschap. Rechts maar ook links. Tapie heeft jaren fortuin kunnen maken met actieve steun van linkse kopstukken, onder wie een president. Hij heeft dat herhaald met rechtse kopstukken, onder wie een president.
Hij kon rekenen op de verstrooidheid van een minister van Economische Zaken die desondanks toch aan het hoofd van het IMF kwam om iemand op te volgen, Dominique Strauss-Khan, die eerder, in 1999, zijn vriend Tapie ook de hand boven het hoofd hield. En bij wie gaat Tapie ten rade voor advies: bij Claude Bartolone, de socialistische voorzitter van de Assemblée Nationale. Zijn vriend Bartolone hielp Tapie 4 jaar geleden om de controle te krijgen over een persgroep waarmee hij de grote persbaas is in het zuidoosten (Marseille-Nice) werd.
De socialisten van de PS hebben dus redenen om discreet te blijven. Een andere ex-minister van de PS, Jérôme Cahuzac die minister van Begroting was, is vorige week tot drie jaar opsluiting veroordeeld voor belastingfraude en witwasserij. Het uiterst-rechtse Front National, voor wie het allemaal één pot nat is, hoeft alleen maar toe te kijken en te hopen dat het daar in de verkiezingen van volgend jaar de vruchten van plukt.
