Taiwan, Chinese Taipei, of China

Joe Biden zal Taiwan niet laten vallen, daar zijn ze in Taipei wel gerust in. Toch maken ze zich zorgen, de houding van de Volksrepubliek wordt steeds dreigender, de druk van Peking op Hongkong voorspelt niets goed. Met Donald Trump verliezen ze een, zij het weliswaar onvoorspelbare, partner die zich minder dan zijn voorgangers iets van diplomatieke afspraken aantrok. Hij hield zich aan het principe “Èén China”, maar met mate.

Hongkong

De recente ingreep van Peking in Hongkong sterkt veel Taiwanezen in hun wantrouwen tegenover Pekings concept “één land, twee systemen”. Het Brits-Chinees akkoord over Hongkong dat in 1997 in werking trad, zegde Hongkong tot 2047 een zeer ruime autonomie toe. Maar nu heeft het parlement van de Volksrepubliek goedgekeurd dat de toegestane rechten alleen gelden voor “echte patriotten”. De Legco (parlement van Hongkong) is netjes gezuiverd.

Aanvankelijk zag het er naar uit dat de Volksrepubliek met die ruime autonomie voor Hongkong een voorbeeld voor Taiwan wilde stellen, een lokmiddel om toe te happen in hereniging. Nu steeds duidelijker blijkt dat het Peking, zeker met Xi Jinping aan het hoofd, niet menens is, wekt het lokmiddel afstootwekkend.

Stok en wortel

Peking merkt dat de lokmiddelen niet werken, de taal wordt gespierder. Peking zal, als dat moet, geweld gebruiken om tot hereniging te komen. President-partijleider Xi wil de herenging nog tijdens zijn bewind – dat nog wel een tijdje kan duren. Het blijft niet bij dreigementen, de jongste maanden komen Chinese gevechtsvliegtuigen steeds meer in de buurt van Taiwan paraderen. “Een repetitie” klonk het dreigend in de nationalistische krant ‘Global Times’.

Vorig jaar trachtte Peking tegelijk de Taiwanezen te verleiden met lofzang op de baten van een vreedzame hereniging. Er kwamen tientallen maatregelen om de Taiwanezen gunstig te stemmen, zoals culturele uitwisselingen, studiebeurzen, toegang tot de beste universiteiten en jobs in de Volksrepubliek.

Peking nam op zijn manier deel aan de campagne voor de Taiwanese presidentsverkiezingen begin dit jaar. De Volksrepubliek hoopte zo de kiezers op Taiwan te verleiden tegen presidente Tsai Ing-wen die in 2016 was verkozen als kandidate van de DPP (Democratische Progressieve partij), voorstandster van onafhankelijkheid, tegen hereniging.

Tsai werd gemakkelijk herkozen, tot spijt van Peking. Zij erkent de “consensus” van 1992 niet: Peking en Taipei beklemtoonden het eens te zijn dat er slechts één China is, zonder uit te spreken wie van de twee dat vertegenwoordigt. Die “consensus” zette de deur open voor verregaande relaties, al waren die er al vroeger. Bij een reis eind 1989, enkele maanden na “Tiananmen”, waren de meeste reizigers in de Chinese hotels Taiwanese zakenlieden die zich nets aantrokken van een boycot.

Identiteit

De DPP heeft de wind in de zeilen als men de peilingen over “identiteit” mag geloven. Minder en minder Taiwanezen zien zichzelf als burgers van het grote China, maar veeleer als Taiwanezen. De groep “Taiwan Thinktank” zegt dat bij een recente peiling 62,6 % van de ondervraagden verklaarde zich als Taiwanees te zien, slechts 3 % beschouwde zich als uitsluitend Chinees en 32,6 % hield het bij Sino-Taiwanees. Bij de keuze Taiwanees of Chinees zei 86 % het eerste, 6,2% Chinees.

Dat betekent nog niet dat er een meerderheid is voor formele onafhankelijkheid, de meesten willen liefst dat alles blijft zoals het nu is. Nu, dat is een uitgebreid handels- en personenverkeer tussen Volksrepubliek en Taiwan, met erg ineengevlochten zakelijke belangen.

Taipei zit wel met een grote handicap inzake internationale vertegenwoordiging. Het heeft wereldwijd missies met een apart diplomatieke statuut zodat bilaterale relaties kunnen onderhouden worden. In Brussel is dat bijv. de ‘Taipei Representative Office in the EU and Belgium’. Taipei heeft in 57 landen dergelijke missies.

Uitgestoten

Peking heeft de voorbije jaren wel met succes Taiwan verder diplomatiek geïsoleerd. Taiwan, dat succesrijk Covid-19 bestreed, is in 2017 onder druk van Peking uit de WHO, Wereldgezondheidsorganisatie, gezet als observator. Vliegtuigmaatschappijen werden verplicht op hun sites Taiwan als een deel van China te vermelden. Er zijn nog nauwelijks 15 landen, enkele in Centraal-Amerika en enkele mini-staten plus het Vaticaan, die volle diplomatieke betrekkingen met Taipei hebben.

Taipei kan zich optrekken aan de militaire bescherming die de VS bieden. Maar hoe betrouwbaar is dat op lange termijn. Donald Trump koesterde Taiwan om Peking uit te dagen, maar tegelijk zette hij Zuid-Korea onder druk met het dreigement de VS-troepen daar weg te halen. Taipei heeft nood aan voorspelbaarheid, en met Trump was die er niet.

Een in 1979 aangenomen VS-wet voorziet in de levering van defensieve wapens aan Taiwan, met ook de vage vermelding dat de VS zullen optreden in geval van niet-vreedzame pogingen om het statuut van Taiwan te veranderen. Indien Taiwan toch de onafhankelijkheid zou uitroepen, zal Peking dat als een oorlogsdaad zien en is de kans op oorlog groot. Riskeert Washington in dat geval een oorlog met China? Het rekent er vooral op dat het nooit zo ver komt.

Entiteit

Behalve Peking, heeft iedereen er belang bij de toestand te laten zoals hij is. Taiwan heeft dan wel weinig volle diplomatieke relaties, het heeft de jongste tijd naast de ‘defensieve’ bescherming van de VS, ook politieke steun gekregen voor een of andere vorm van internationale vertegenwoordiging. ‘De EU moet Taiwan steunen’ luidde de oproep half september van een groep Europese politici en experten, onder wie de Fransen Raphaël Glucksmann (Socialistische fractie) en Nathalie Loiseau (lijsttrekster van de macronisten). Het bezoek van de Tsjechische senaatsvoorzitter Milos Vystrcil aan Taipei, zette kwaad bloed in Peking dat op goodwill rekende in ruil voor zijn (beloften van ) investeringen. Dergelijke bijval voor Taipei blijft zeldzaam, maar het taboe, of de consensus, wordt daarmee wel doorbroken.

“Taiwan heeft met succes Covid-19 afgehouden omdat we zo snel reageerden”, aldus de Taiwanese minister van Buitenlandse Zaken
Jaushieh Joseph Wu in verscheidene interviews. Taiwan heeft aan meer dan 80 landen snel mondneusmaskers en medisch materiaal geleverd en is toch uit de WHO gezet en uitgesloten uit alle internationale instellingen. In de sportwereld kan het wel, daar is Taiwan dan “Chinees Taipei”, waar zowel Peking als Taipei blijkbaar kunnen mee leven.

In de sportwereld kan Taiwan dus een identifieerbare entiteit zijn. In het Olympisch Comité is er dus blijkbaar genoeg diplomatieke vindingrijkheid om een mouw te passen aan de vertegenwoordiging van Taiwan. Kan Peking in de VN niet even soepel zijn als in het Olympisch Comité.