Syriza kreeg tijdens de verkiezingscampagne uit binnen- en buitenland bergen laster en verwijten over zich. Toenmalig premier Samaras van de rechtse Nieuwe Democratie beschuldigde Syriza er zelfs van dat het ‘djihadisten’ naar Griekenland zou lokken. De wrokkige man weigerde na zijn nederlaag zijn opvolger te ontvangen voor de machtsoverdracht. Syriza moet niet op goodwill rekenen.
Ook voor “Europa”, in de vorm van de EU-leiders, leek een zege van Syriza slechts groot onheil. Maar de resultaten waren nog niet helemaal geteld, of de Franse president François Hollande haastte zich om als eerste leider van de EU Alexis Tsipras, leider van Syriza, te gelukwensen. Kathleen Van Brempt, EU-parlementslid van de sp.a, zei verheugd te zijn met de overwinning van Syriza. Verscheidene EU-kopstukken zagen ineens eigen voordeel bij de keuze van de Grieken.
Failliet
Die keuze bevestigt wat zelfs het IMF al drie jaar weet: de politiek van zogenaamde soberheid en strikt begrotingsbeleid heeft gefaald, grof gefaald. Een groot deel van de bevolking armer maken (en een klein deel veel rijker) brengt geen economisch herstel, integendeel. De verantwoordelijken voor de crisis belonen, de slachtoffers ervan straffen zette een neerwaartse spiraal in gang. Griekenland is daar het sprekendste voorbeeld van. Het drama van Griekenland is het failliet van dat dogmatische verarmingsbeleid.
Nog vóór de Griekse kiezers zich uitspraken, waren er tekenen dat ook leiders van “Europa” – binnen de EU-Commissie, de Europese Centrale Bank, regeringsleiders – het roer lichtjes willen omgooien. De nood aan openbare investeringen is zeer groot, niet het minst in Duitsland. Verdere afbouw van onderwijs, gezondheidszorg, wetenschappelijk onderzoek hypotekeren economisch herstel ook op lange termijn. Vooral Parijs en Rome willen het keurslijf minder strak en werpen zich als parasieten op de zege van Syriza.
Zwarte schapen
Maar die Grieken moeten voor die leiders nu ook niet overdrijven. Het minimumloon naar 750 euro per maand optrekken, privatiseringen stopzetten, afgedankt overheidsperoneel weer aanwerven, de afbouw van het arbeidsrecht ongedaan maken, de schuldafspraken niet naleven, als eerste buitenlander de Russische ambassadeur ontvangen, bloemen neerleggen bij het monument voor de door de nazi’s terechtgestelde communisten, dit kan “Europa” blijkbaar niet slikken.
Dus blijft Syriza de zwarte schaapsstal. Tsipras wil dat de burgers van de EU maar moeten opdraaien voor de Griekse schulden? Athene wil daarover gemaakte afspraken niet nakomen? Tsipras vrijt de Russen op? Syriza regeert samen met radicale rechtse “soevereinisten”?
Partner
Dat laatste verwijt komt ook van sympathisanten van Syriza in zowel eigen land als buitenland. Hoe is het mogelijk dat radicaal-links samengaat met de rechtse populisten, de Onafhaneklijke Grieken? Nu, als Syriza de essentiële punten van zijn verkiezingsprogramma wil uitvoeren, heeft het enkele extra stemmen nodig in het parlement. Syriza is wel de grote winnaar, met 36,5 % van de stemmen is dat net niet genoeg voor een volstrekte meerderheid. Links, breed genomen, haalt in totaal 47 %, geen meerderheid dus.
Maar als eerste kreeg Syriza de bonus van 50 zetels. Wat op zichzelf ook al een eigenaardig systeem is, bedacht door de twee eertijds grote partijen, Nieuwe Democratie en de sociaaldemocratische Pasok die zo hun monopolie wilden bestendigen. Die bonus was bedoeld om kleinere concurrenten extra klein te houden. Wisten zij toen dat een kleine concurrent ten gevolge van hun corruptie en wanbeleid groot zou worden.
De keuze voor een partner was voor Syriza beperkt. De communisten van de KKE? Die partij stelt zich uiterst sectair op, ze regeerde ooit nog liever met rechts dan met de Pasok. De ‘centrumpartij’ To Potami die het economisch liberalisme verdedigt? De Pasok die het oude veroordeelde beleid draagt?
Met de Onafhankelijke Grieken zit Syriza tenminste op dezelfde lijn tegenover de trojka, wat wel prioritair is. In de begindagen bleek uit niets dat die partner gewicht in de schaal werpt. De Onafhankelijke Grieken hebben nauwe banden met de hiërarchie van de Grieks-Orthodoxe kerk, maar Tsipras maakte duidelijk waar hij staat door traditie-ontrouw de Orthodoxe aartsbisschop te negeren bij zijn eedaflegging. Die kerk, met haar enorm patrimonium, geniet enorme belastingvoordelen. Afwachten of Syriza aan die privileges raakt.
Hoe radicaal
Bovendien is de term ‘radicaal links’ tamelijk arbitrair. ‘Radicaal’ is de term die de ‘nieuwe’ linkerzijde in Europa zelf gekozen heeft om het verschil te maken tussen de sociaaldemocratie, die men blijft afwijzen, en de ‘orthodoxe’ communistische partijen die men heeft afgezworen. Syriza is radicaal in vergelijking met de sociaaldemocratie van vandaag, maar is niet zoveel ‘radicaler’ dan François Mitterrand die in 1981 na zijn verkiezing tot Frans president overging tot nationalisaties en verhoging van het minimumloon.
Syriza legt mogelijk radicale accenten op internationaal vlak. De Griekse regering kan de EU-unanimiteit rond enkele lastige kwesties doorbreken, bij voorbeeld rond de sancties tegen Rusland. Tsipras heeft alleszins harde woorden voor de Oekraïense regering. Maar de kans bestaat dat de Griekse regering zich diplomatiek soepel opstelt in ruil voor soepelheid van de partners bij de onderhandelingen over de schuldenlast. Het antwoord zal snel komen.
