Het gekissebis tussen wetenschappers die zinnige dingen kunnen vertellen over vaccins en antivaxers loopt soms de spuigaten uit. Dat bleek eens te meer tijdens een recent debat in De Zevende Dag. Opnieuw was duidelijk dat wetenschappers helemaal niet gewend zijn om een discussie aan te gaan met mensen die geen argumenten hebben. Wetenschappers horen niet thuis in die biotoop.
Ook in de wetenschappelijke wereld zijn natuurlijk meningsverschillen en bestaan verschillende opinies. Die komen elkaar tegen op congressen en in wetenschappelijke tijdschriften. En ja, het gebeurt geregeld dat een wetenschapper ruiterlijk moet toegeven dat de theorie van een collega nieuwer en ook beter is. Voortschrijdend inzicht heet dat tegenwoordig.
Maar antivaxers maken ook steeds weer gebruik van linke trucs om de kern van het debat uit de weg te gaan. Zij stellen de essentie van de wetenschap in vraag of de gebruikte technieken. Zelfs betrouwbare factcheck wordt weggewuifd en verdacht gemaakt. Desnoods wordt het licht van de zon ontkend.
Daarom was het geen goed idee om op pakweg een kwartier tijd een televisiedebat te organiseren over de voor- en tegen’s van een vaccin tegen corona. In die tijdspanne kon de viroloog met dienst onvoldoende weerwerk bieden tegen de onzin die werd verteld. Zelfs naakte en bekende cijfers werden verdraaid. Zeker als het debat verzandt in techniciteit wordt het voor de kijker helemaal moeilijk om te volgen. “Liegen, liegen, er blijft altijd wat van over“ luidt het gezegde. (Vrij naar Bacon of was het Voltaire?).
Alhoewel antivaxers een kleine minderheid zijn, kunnen zij heel wat invloed uitoefenen op de vrij grote groep twijfelaars. ‘Confirmation bias’ heet dat fenomeen: de gedachtegang van de twijfelaars wordt versterkt door de uitspraken van de antivaxers. Dat fenomeen speelt ook bij Facebook, de uitvinder van ‘confirmation bias’ als het ware, dat aangeboden nieuws selecteert in functie van de voorkeuren van de gebruiker. Wanneer dan nog een forum wordt geboden op een betrouwbaar medium, zoals bijvoorbeeld de openbare omroep, wordt automatisch het aureool van de antivaxers versterkt.
Moet de openbare omroep in het kader van de vrije meningsuiting ook een forum bieden aan de antivaxers? Niet dus, zeker niet wanneer dat gebeurt in een kort en mank debat dat de twijfelaars in de richting van weigeraars duwt. En de groepsimmuniteit die al precair zal zijn in gevaar brengt.
Een ander fenomeen is de penetratie op internet en de folders die worden verspreid. Zelfs de hesjes zijn al verkrijgbaar. Sommigen deinzen er niet voor terug feiten en cijfers te vervalsen, citaten uit hun verband te rukken en zelfs vervalst beeldmateriaal te plaatsen. Angst voor het vaccin verspreiden en in stand houden is een ander beproefd en zeer effectief middel.
Wie zijn eigenlijk die antivaxers? Sommigen hebben een religieuze achtergrond die eerder aan sektevorming doet denken. Merkwaardig genoeg zijn er ook hoogopgeleiden bij, van wie men zou denken dat zij een logisch en kritisch denkvermogen hebben.
Waarom blijven zij dan zo overtuigd van de soms bizarre ideeën? Wellicht zijn ze zo verankerd in het milieu en in de ideeën dat ze gewoonweg niet terug kunnen zonder gezichtsverlies.
Waarom maken antivaxers er zo een halszaak van hun fake nieuws en angst te verspreiden? Bij alle nieuws dat wordt verspreid heb ik nogal eens de neiging mij af te vragen: wie zegt wat en waarom? Wat is de inzet van de strijd om het gelijk?
Wie financiert bijvoorbeeld een zeer duur krantje (120 g, matglanzend, vierkleurendruk) dat ik in de bus kreeg? Wie betaalt de professionele studio waarin een langdurige film tegen het vaccin werd opgenomen? Te zien op internet.
Moet men dan een complot zoeken achter de complotdenkers? Foei, om zoiets te durven denken.
Dr. Karel DE KOKER (Editoriaal Wetenschappelijke Tijdingen, maart 2021)
