Lastige keuze voor Trumps ‘geestesgenoten’
‘Europa’ heeft de voorbije jaren uitgeblonken in volgzaamheid tegenover de VS. Kan dat zo verder met Trump II? Trump II wordt immers geen kopie van Trump I. Dit keer zit er een ongeremde fascist in het Witte Huis met alle touwtjes in handen. Het Europa van de EU is sinds Trump I ook niet meer hetzelfde, het is zwakker en verdeelder dan acht jaar geleden, met een economie die naar adem snakt.
De EU en haar 27 lidstaten hebben nog twee maanden om zich te beraden. Maar ze kunnen alleen vermoeden welke handelsoorlog hen te wachten staat. En wat met Oekraïne en de Europese defensie? In 2025 rijzen weer dezelfde vragen als in 2017, maar intussen is de wereld sterk veranderd, terwijl ‘Europa’ in die acht jaar niets heeft bijgeleerd.
Hallo
Het telefoontje van de Duitse kanselier Olaf Scholz met de Russische president Vladimir Poetin en de diverse verveelde reacties bij de partners, illustreerden in alle eenvoud hoe ijl de uitspraken over eensgezindheid en ‘strategische autonomie’ van Europa wel zijn. Scholz belde niet uit naam van de Unie, maar als Duits kanselier. De Hongaarse premier was Poetin wel gaan bezoeken, waarom kan een ander dan niet bellen. Terwijl Scholz belde, gaf VS-president Joe Biden Kiev toestemming om Amerikaanse langeafstandsraketten in te zetten op Russisch grondgebied; waarop de lidstaten van de EU alweer erg verdeeld reageerden.
Dat voorspelt een nog grotere verdeeldheid dan bij de komst van Trump I. Toen viel ‘Europa’ (dat van de EU) uiteen in een super-Atlantisch kamp, Polen en Balten voorop. Zij verhoogden snel, zoals door Trump gevraagd, hun militaire uitgaven en kochten zoveel mogelijk dure wapensystemen in de VS. Datzelfde kamp leverde in 2003 manschappen voor de Brits-Amerikaanse invasie van Irak. Daartegen stonden toen Duitsland en Frankrijk die de invasie veroordeelden. Met Trump I was het vooral Parijs dat tegen de Super-Atlantisten in, pleitte voor een ‘strategische autonomie’ omdat er niet onvoorwaardelijk op de VS kon worden gerekend. Bij het begin van de oorlog in Oekraïne pleitte Macron nog voor respect voorr Poetin.
Ze staan wel eensgezind achter het Navo-order dat de militaire uitgaven fors moeten stijgen. Men haalt daarbij wel de genres door elkaar, niet alle lidstaten van de EU zitten bij de Navo (Ierland, Oostenrijk niet, Zweden en Finland na Oekraïne intussen wel), terwijl anderen wel bij de Navo maar niet bij de EU zitten (daaronder Noorwegen, IJsland, Albanië, Turkije). De EU is geen onderdeel van de Navo, al lijkt dat soms zo.
Oekraïne als test
De Russische invasie van Oekraïne in februari 2022 kwam de Atlantische trouw (= volgzaamheid tegenover Washington) op de proef stellen. Op uitzondering van Viktor Orban na, haastten de EU-leden zich om Washington te volgen met een reeks sancties. Dat ze daarmee in eigen voet schoten, namen ze er maar bij.
Dat de economie in de EU nu in stormweer komt, is daar deels aan te wijten. Telkens weer staan de te dure energiekosten voor de industrie op kop als reden voor het slabakken van de Duitse industrie, die toch de faam heeft de motor van de Europese economie te zijn. Een motor die draaide op goedkoop Russisch gas. Onder Amerikaanse druk werd nog vóór de Russische invasie, de kraan van NordStream 2 niet geopend, een Oekraïens-Amerikaans commando blies nadien die pijpleidingen dan maar voor alle zekerheid op.
Resultaat: ‘Europa’ schrikt bruusk wakker en beseft dat het redelijk weerloos staat tegen het verwachte tarievenoffensief. Zoals het ook weerloos staat tegenover de oorlog in Oekraïne. Verdere militaire hulp zonder diplomatiek luik, rekt de oorlog alleen maar, niemand gelooft dat Oekraïne nog kan winnen. Biden gooit nog rap wat olie op het vuur in afwachting van wat Trump gaat doen of niet gaat doen. De oorlogsmoeheid neemt intussen in beide oorlogskampen toe, maar de aanvallers kunnen het waarschijnlijk langer volhouden.
‘Europa’ kijkt toe, het is een beetje laat voor diplomatieke initiatieven – waarover trouwens geen enkele overeenstemming zou bestaan. Kiev kan op ons blijven rekenen , luidt het bij de EU, maar niet bij alle 27. Hongarije en Slovakije zijn duidelijk, maar in Italië en zelfs Duitsland neemt de twijfel toe. Terwijl Polen en Balten nog harder te wapen roepen tegen de dreigende Russische invasie. Intussen moet dat gevaarlijk bedreigende Rusland een beroep doen op Noord-Koreaanse soldaten om het eigen grondgebied te heroveren, tot nog toe zonder succes.
De EU van 2024 is inzake Atlantisme dus niet zo erg verschillend van die van 2017. Maar wat in 2025 met Trump II? Wat wordt het na de Duitse verkiezingen van februari met als waarschijnlijke kanselier de zeer rechtse CDU-kandidaat-kanselier Friedrich Merz? De nu ‘dissidente’ Orban heeft champagne gedronken na de zege van zijn vriend Trump, dat wordt geen volgzaamheid maar ideologische verwantschap.
Euro-patriotten
Deze Orban is de architect van de groep “Patriotten voor Europa”, de derde grootste fractie in het EU-parlement – een van de drie uiterst-rechtse groepen. Trump II kan zich in 2025 dus verheugen in de toegenomen invloed van zijn uiterst-rechtse geestesgenoten in Europa.
Toen TrumpI er in 2017 aan kwam, was het politieke gewicht van uiterst-rechts in de EU beduidend zwakker dan nu. Er was wel Orban, maar die zat toen nog bij de EVP, hij was nog niet het grote boegbeeld van uiterst-rechts. Naast zijn ‘Patriotten’ is er ook nog de vierde grootste fractie, die van de uiterst-rechtse premier van Italië, Giorgia Meloni. Er is verder de regering in Nederland waar uiterst-rechts van Geert Wilders de eerste viool speelt, met als tweede viool de liberale VVD van huidig Navo-secretaris-generaal Marc Rutte.
De uiterst-rechtse groepen in de EU mogen dan niet aan hetzelfde zeel trekken, met Trump in het Witte Huis wordt hun gewicht binnen de EU nog zwaarder. Het wordt voor hen wel moeilijk als Trump zijn handelsoorlog ontketent en ‘Europa’ wel moet kiezen tussen lijdzaam ondergaan of in het tegenoffensief gaan. Uiterst-rechtse partijen kunnen zich moeilijk permitteren om als “Patriot voor Europa” al te medeplichtig te zijn aan de verdere economische afgang in eigen continent. Indien Trump Europa, Hongarije en Italië incluis, gaat bestoken met zware tarieven en zo winsten en jobs bedreigt, zitten die Europese neo-, post- en pure fascisten wil in een lastig parket. Misschien daarom dat Marine Le Pen in haar reactie op Trumps zege iets lauwer was dan Orban.
Trump zou natuurlijk wel kunnen kiezen voor tarieven op producten uit ‘vijandige’ landen, wijn bv uit Frankrijk, of auto’s uit Duitsland, en niet voor de producten uit Hongarije, dat is perfect mogelijk en zou de cohesie/solidariteit binnen de EU zeer zwaar op de proef stellen.
Maar er zijn andere terreinen waar de fascisten Transatlantisch kunnen samenspannen. We kregen vorige week al een voorproefje hoe uiterst-rechts samen met de EVP de “Europese agenda” gaat mee bepalen. Niet toevallig een voorproefje dat met milieu heeft te maken – bosbouw.
Voor Trump is al die drukte rond klimaatopwarming een farce, hij zal nog veel meer dan in zijn eerste ambtstermijn alle internationale maatregelen en afspraken helpen opblazen. En hij zal daarvoor binnen de EU dus zeer ruime steun vinden. Klimaatscepticisme is een kernpunt van de hedendaagse fascisten. Al die vreselijke orkanen die ook de VS treffen, hebben niets mee te maken met klimaatopwarming. Voor de evangelistische volgelingen van Trump is dat de wil van God die aldus een eind maakt aan de scheiding van kerk en staat, een ander strijdpunt van uiterst-rechts.
Links?
We zouden het bijna vergeten, maar waar staat links vandaag? Dat gaat van linkse marginalen die vinden dat er tussen Trump en Harris nauwelijks verschil is, tot sociaaldemocraten die niet van zich laten horen. Groen? Dat kunnen we onder meer beoordelen op Groenen die regeren, zoals de Duitse Groenen voorop: die vallen buiten links, dat is een oorlogspartij die zich klaar maakt om volgend jaar met de CDU te regeren.
Een belangrijk deel van links, en daar kunnen we sommige sociaaldemocraten van bij ons en enkele Groenen bij rekenen, kiezen resoluut partij voor de Palestijnen, tegen de Israëlische genocide. Maar over de Atlantische relaties en over de wapenescalatie in Oekraïne, horen we ze weinig. Alsof dit voor links ofwel niet zo belangrijk wordt geacht – of te netelig is?
