(Geactualiseerde versie, 24/11)
Het wordt een koude superdure winter, zeker voor ieder die met gas die winter wil doorkomen. Waarom die prijzen voor de verbruikers zo hoog liggen, blijft raadselachtig. Nog steeds de wet van vraag en aanbod na 25 jaar deregularisatie? Van aanbod gesproken: de Russische president Vladimir Poetin en Gazprom staan te popelen om de gaskraan van Nord Stream2 open te draaien, maar het Bundesnetzagentur heeft daar op 16 november een stokje voor gestoken. Bovenop kondigde VS-minister van Buitenlandse Zaken Anthony Blinken maandag nieuwe sancties aan tegen twee ondernemingen die aan Nord Stream2 meewerken. Dat joeg onmiddellijk de gasprijzen weer de hoogte in.
Nord Stream2
De beslissing van de Duitse netwerkagentschap zet het gasaanbod zwaar onder druk. Dit kan Moskou er enkel toe aansporen de druk op te voeren door de andere gaskranen naar West-Europa niet volledig open te zetten. Wat inderdaad het geval is.
Het Bundesnetzagentur voert juridische bezwaren aan, Gazprom moet zich plooien naar de regel dat de maatschappij die de pijpleiding uitbaat, met zetel in het Zwitserse belastingparadijskanton Zug, zich naar het Duitse recht plooit. Het moet dus een deel van zijn actief in een Duits filiaal stoppen. Dat wordt meegedeeld aan het begin van een winter waarin volgens deskundigen in West-Europa stroomonderbrekingen te verwachten zijn.
Die beslissing komt er ook terwijl in Berlijn de sociaaldemocratische SPD, de Groenen en de liberale FDP een regering aan het samenstellen zijn. De Groenen juichen, zij zijn altijd al felle tegenstanders geweest van Nord Stream2, daarin bijgevallen door de rechtervleugel van de CDU.
Chantage?
Die Duitse tegenstanders riepen samen met toenmalig VS-president Donald Trump dat Europa zich blootstelt aan Russische chantage. Voor Trump kwam het erop aan Europa meer gas van zijn schalieboeren, zijn kiezers, te kunnen leveren. Washington vaardigde zeer verregaande sancties uit tegen elke maatschappij die aan Nord Stream2 meewerkt, tot en met de leveranciers van broodjes.
Trumps opvolger Joe Biden stond ook vijandig tegenover Nord Stream2, maar in juni liet hij plots de VS-bezwaren vallen, in ruil voor de Duitse belofte dat Oekraïne onder de nieuwe pijpleiding niet mag lijden. Kiev voelde zich verraden. De Oekraïense regering heeft zwaar gelobbyd tegen Nord Stream2. In de EU daarin gesteund door de rabiate anti-Russische Poolse regering en door de Baltische staten. Met de jongste sancties wil Blinken duidelijk maken dat Washington tegen de pijpleiding gekant blijft. “Maar we blijven samenwerken met Duitsland en andere landen om de aan de pijpleiding verbonden risico’s voor Oekraïne, de frontlijnstaten van de Navo en sommige EU-landen te beperken”.
Ursula von der Leyen, voorzitster van de EU-Commissie, treedt dat niet bij. Zij verklaarde onlangs dat Moskou alle verbintenissen naleeft. Maar waar het vroeger wat extra gas zou hebben geleverd via de zogenaamde ‘Broederschapslijn’ die door Oekraïne loopt, wordt er nu niet extra getapt. Daardoor derft Oekraïne 1,5 miljard euro aan extra inkomsten.
Ontregeld
Poetin heeft gelijk als hij zegt dat de landen van de EU veel miserie aan zichzelf hebben te danken. “Hun beleid bestond erin langlopende contracten te ontwijken, en dat is een vergissing gebleken”, aldus Poetin.
De EU besliste eind 1996, dus precies 25 jaar geleden, om elektriciteit en gasvoorziening te ontregelen en privatiseren, de heilige markt zou dat allemaal goedkoper maken. Edoch, veel “spelers” op de markt zoeken de snelste manier om winsten te maken en bekommeren zich minder om investeringen op lange termijn. Langlopende contracten met vaste prijzen komen dergelijke spelers niet goed uit.
De overheden verliezen intussen middelen om in te grijpen en storingen weg te werken. Nu er een periode te weinig wind is geweest voor de windmolens en de zon ’s winters zoals verwacht weinig schijnt, is de nood groot. Maar daar ze weinig hefbomen hebben, bieden ze Poetin en Gazprom gewoon de kans om met de gaskraan te spelen.
Poetin had immers eerder grotere leveringen gekoppeld aan het in werking stellen van Nord Stream2. Maar dat gebeurt dus niet. Die leiding is voorzien voor de levering jaarlijks van 55 miljard m³. Die komt er ten vroegste na de winter. Als het aan de tegenstanders ligt: nooit.
Spanning
Intussen drijven Navo en sommige EU-kringen de spanning met Moskou op. De Russen zouden klaar staan voor troepenconcentraties langs de grens met Oekraïne en snode plannen smeden, aldus de beschuldiging, om Oekraïne aan te vallen. Er wordt zelfs geopperd dat Poetin vóór het einde an zijn huidige ambtstermijn, in 2024, definitief de “Oekraïense kwestie” wil oplossen.
Maar het is de Navo zelf die de spanning opdrijft met o.m. wapenleveringen aan Oekraïne, onder meer Turkse drones die vorige week zijn ingezet. Bovenop zijn er al maandenlang allerlei manoeuvres in de Zwarte Zee die Moskou als provocatie beschouwt.
Klanten
Gazprom zit niet verlegen om klanten. De pijpleidingen richting Azië kennen een vlot verloop, daar kennen ze wel het voordeel van serieuze contracten. Waarom zou Moskou dan in deze context van opgedreven spanningen, pesterijen en gulzige vraag naar gas, de kranen voor Europa ver open zetten. Als ze meer gas willen, kunnen ze die via Nord Stream2 krijgen.
Intussen heeft Algerije voor een bijkomend gasprobleem gezorgd. In het conflict met Marokko over onder meer de westelijke Sahara, heeft Algerije het contract voor gasleveringen aan Spanje en Portugal via ene pijpleiding door Marokko, niet verlengd. Zo verliest Marokko inkomsten en zitten ze in Spanje en Portugal zonder Algerijns gas.
