Amerikaanse plutocratie
Stemmingmakerij is de achilleshiel van wat in de VS doorgaat voor democratie. Je mag dat best letterlijk nemen. De stemming voor het Congres en de gouverneurs heeft amper iets vandoen met de wens van de kiezer. Stemmingen worden gemaakt en gebroken door verschillende factoren: complottheorieën, uitslagbetwisting, het kiessysteem zelf, en de eigenlijke grond van de kandidaatstelling: geld. Hopen geld.
Macht van geld
De zogenaamde Amerikaanse democratie is platte plutocratie geworden, het zijn de rijken en alleen de rijken die zich van zitjes kunnen verzekeren. Een typisch voorbeeld na de tussentijdse vernieuwing van het Huis van Afgevaardigden en de Senaat gaf Lauren Boebert, Republikeins kandidate in Colorado, en vurig verdedigster van Trumps verdachtmakingen. “Natuurlijk ga ik winnen”, zei ze. De peilingen hadden haar een straat voorsprong gegeven. Maar met 98,8 % van de stemmen geteld was die straat geslonken tot welgeteld 1.122 stemmen. Een verschil van geen half procent. Wat automatisch leidt tot een hertelling. En dus riep ze meteen op nog meer geld te schenken. Anders moet ze gaan klussen.
Trumps grootste rivaal in de Grand Old Party, Ron DeSantis, pakte Florida zonder tegenspraak, wat bij de voormalige president zure oprispingen opleverde. “Ik sta op 71 % als Republikeins genomineerde voor de volgende presidentsverkiezingen, die schijnheiligaard van een De Santis op 10 %”. Hij noemde hem een middelmatig mannetje dat woordbreuk pleegde. Maar DeSantis– netjes geprezen in de New YorkPost als “DeFuture” – was wijs genoeg om de hete hangijzers te vermijden. Hij profileerde zich als kampioen van de anti-woke-beweging. Hij schraapte een giftenrecord bij elkaar van 180 miljoen dollar, bijna 7 keer meer dan de democraat Charlie Crist. Uitslag: 60 % tegen 40 %.
Omgekeerd helpt het zeer dat je al miljardair bent, zoals de Democraat J.B. Pritzker in Illinois. Hij gooide er flink wat geld tegenaan in 2019 om gouverneur te worden, en haalde het ook. Met de vingers in de neus – én 132 miljoen dollar eigen geld dat hij in zijn campagne (de duurste ooit) stak – liet hij nu zijn Republikeinse tegenkandidaat Darren Bailey met goed tien procent achter zich. Poen brengt op, als je maar de juiste inschatting maakt.
Adverteren
The Economist (5 november 2022) wijdde er een boeiend stuk aan, ‘Following the Money’. “Today ‘merchandising candidates’ is called campaigning and political advertising a massive business”. De cijfers zijn onthutsend: 9,7 miljard werd er tegenaan gegooid, liefst 144% meer dan in het rec ordjaar 2018. De oorzaken zijn duidelijk: het aantal swingstaten is toegenomen, de staatsverkiezingen worden meer en meer ingezet als aanloop naar de federale kiesstrijd, en de sociale media moeten het afleggen tegen streaming (dat tien keer meer reclame aantrok dan twitter en facebook).
etende dat in dit verkiezingsjaar de publiciteit goed is voor 4 % van alle media-inkomsten, is het tekenend dat de aangroei mede te wijten is aan de strengere normen die facebook en youtube opleggen aan de politieke informatie, vooral tegen valse beschuldigingen en uit de duim gezogen desinformatie. De standaard is veel lakser bij de streamingbedrijven.
De essentie van deze stembusgang zit hem in twee bijkomende gevolgen: als het land al diep verdeeld is in twee kampen, ontstaan nu ook duidelijk barsten in de Trumpverering; en niet alleen de politici zijn de doodgravers van de democratie, ook de stemmingmakerij vooraf, door journalisten, door deskundigen en door peilingagentschappen.
De verliezer
Dat Trump jarenlang zijn voeten kon vegen aan de scheiding tussen kerk en staat, tussen lobbying en politiek beleid, tussen leugen en recht is al erg genoeg. Als er één president verdiende uit zijn ambt te worden gezet, meer nog dan “tricky Dickie”, Richard Nixon, dan is het wel Trump. “TrumptyDumpty”, zoals de New York Post kopte – een onderdeel van het Murdochconcern. Die andere Murdochkrant, de Wall Street Journal, haalde uit “naar de echte, grootste verliezer”.Als Murdoch Trump dumpt, zoals eerder al op Fox te horen viel, gaat het er benard uitzien. Hij kreeg nu ondanks zijn grootsprakerige ambities al meer dan eens het deksel op de neus: zijn trouwste paladijnen zijn geregeld op een gasbek gestoten, zijn rivalen scoorden, de kiezer moet zijn gehannes niet langer.
Zo verging het ook Kari Lake in Arizona, zijn hondstrouwe volgelinge die alle insinuaties over vervalste tellingen en de rol van de fake media(zij bedoelde, de ordentelijke pers) klakkeloos overnam van Trump en nog voor de kiesburo’s opengingen de organisatie al hekelde omdat niet alle elektronica functioneerde. Helaas voor haar, Democrate Katie Hobbs wordt gouverneur.
Maar dat een kiesverrichting helemaal verkleurd en dus gemanipuleerd wordt door speculatie en omhulde propaganda in pers, asociale media en barnumreklame zet aan tot bezinning. Er is geen terughoudendheid meer. Politici worden gemaakt of gekraakt door sponsors en mediatycoons. Journalisten worden al te vaak gereduceerd tot nuttige idioten. Niet langer tellen de verifieerbare feiten, maar de meningen. Het ene doe je achteraf, het andere als het je uitkomt. Maar dat is intussen door elkaar gehusseld.
En met twee oude knarren aan het roer, Biden(79) en Trump (76), merkt Der Spiegel meesmuilend op, is het vertrouwen in het hoogste gezag danig verwaterd. Biden mag nog zo’n degelijk rapport kunnen voorleggen (wapenbeteugeling, klimaat- en covidmaatregelen, onverzettelijkheid tegen China en Rusland, infrastructuurwet, hogere bedrijfsbelasting), zijn gezondheid en zijn flaters hebben zijn geloofwaardigheid ondermijnd. Trumps fratsen, loze beschuldigingen en woedeaanvallen ondermijnen dan weer de sérieux van de Republikeinen.
Kiesthema’s
Het is dus kiezen tussen de pest en de cholera, en zelfs in het simplisme van de meeste Amerikanen, die niet eens weten wat er buiten hun corral of buitengaats gebeurt, begint de idee te rijpen dat Trump niet bepaald een fatsoenlijk man is. En hen allicht de machtswissel kan kosten in 2024. Dan wordt de krappe meerderheid in het Huis van Afgevaardigden nu een Pyrrhusoverwinning.De Senaat kan bovendien alles blokkeren, nu de Democraten de meerderheid behouden (op zijn minst dankzij de vicepresident, de tweede ronde in Georgia is overbodig geworden).
De stemmingmakerij van de auguren heeft zich andermaal mispakt. Niet de benzineprijs, niet de inwijking, niet de inflatie gaf de doorslag, maar het ultraconservatisme geïnspireerd door christelijke sektes en het Hooggerechtshof. Met name de opheffing van het algemene recht op abortus (Roe vs. Wade, 1973) joeg de kiezersaantallen omhoog, vooral bij jongeren, minderheden en vrouwen. De verontwaardiging daarover was groter dan de povere populariteit van Biden (41 %). In Michigan kon Tudor Dixon het schudden als gouverneur, ze had ook bij verkrachting vruchtafdrijving verketterd.
Maar het meest venijnige verschil dat het mogelijk (uitzonderlijke) behoud van een Democratische meerderheid in het Huis torpedeerde was de starheid van de kandidaatslijsten gekoppeld aan bewuste, soms acrobatische wijzigingen van de kiesdistricten. Een euvel dat autoritaire regeringen in Europa maar al te goed kennen, Turkije en Hongarije indachtig. Je kunt je zelfs afvragen of individuele kandidaturen (zonder partijen) zoals in Iran niet even democratisch zijn als het first-past-the-post systeem van de VS. In Teheran beslist de Religieuze Raad over de zedelijke toelaatbaarheid van de kandidaten, in Washington de onzedelijke oligarchen. Nevada wil in elk geval de voorverkiezingen opener maken: uit een lijst van de vijf beste kandidaten mogen alle ingeschreven kiezers hun voorkeur aanduiden, niet alleen partijgangers. Dat zal de extremen afremmen, zo denkt The Economist(12 november 2022).
Perceptie
In elk geval vergroot bij elke verkiezingsronde de indruk dat “politiek, zeker in de VS, een spel van perceptie is”, zoals Steven De Foer schreef in De Standaard(5 november 2022). De enige factor die corrigerend kan werken is de “split vote”, die nu wel duidelijk aanwezig was: heel wat kiezers die Democratisch stemden voor de gouverneur, gaven toch ook hun stem aan een Republikeins senator, of omgekeerd. Het kan de ongelijkheden van een tweepartijensysteem niet ongedaan maken, maar het verhindert ten minste absolute neigingen.
Al sluit het kleinzielige wraakacties niet uit. Voormalig kandidate voor het vicepresidentschap (2008) Sarah Palin“has gone nuclear on the Republican Party”, noteerde Bevan Hurley (The Independent). Ze roept haar kiezers op geen geld en steun meer te geven aan de GOP. Ze beschuldigt de partij dat ze haar kansen op verkiezing in Alaska gesaboteerd heeft. De kans is inderdaad klein dat na verrekening van de 2e voorkeurstem ze uittredend parlementslid Mary Peltola (de eerste inuït) nog kan verdringen. De veelgeplaagde Lauren Boebert aast dan weer op de uitschakeling van Nancy Pelosi als voorzitster van het Huis. Alleen Taiwan ligt daar wakker van.
