Noord-Korea heeft al herhaaldelijk zelf verklaard dat het over atoomwapens beschikt. Zuid-Korea heeft in het recente verleden een begin van een uraniumverrijkingprogramma gehad. De VS en Noord-Korea hebben nog altijd geen vredesakkoord getekend. Het zeslandenoverleg poogt een onderhandelde uitweg te vinden uit dit conflict dat Washington in rechtstreekse oppositie met Pyonyang zet. Zopas is de vierde ronde afgesloten in Peking. In november 2005 moet er een vijfde ronde volgen.
Het ziet er misschien wel naar uit dat de gesprekken onder Chinees impuls wellicht toch tot een bepaalde oplossing zouden kunnen leiden. Peking heeft al langer te kennen gegeven dat ze rust en stabiliteit wil in haar directe omgeving. Daarbij is ook aan Washington de boodschap gegeven dat unilateraal optreden niet zal aanvaard worden. Het is een dossier dat de Chinese diplomatieke vaardigheden moet tonen, en de krachtsverhoudingen ook netjes rangschikken.
Noord- en Zuid-Korea, China, Japan, Rusland en de Verenigde Staten voeren nu inderdaad al een tijdje onderhandelingen. De inzet is de denuclearisering van het Koreaanse schiereiland, en alle deelnemende landen stellen klaar en duidelijk dat ze dit op een vreedzame manier willen bereiken. In een gemeenschappelijke verklaring van 19 september 2005 zegt Noord-Korea dat het land bereid is al zijn kernwapens te elimineren, alsook de bestaande nucleaire programma’s en dat het op korte termijn terug lid wil worden van het Non Proliferatie Verdrag en zich houden aan de IAEA veiligheidsvoorschriften. Wel verklaart het uitdrukkelijk recht te hebben op vreedzaam gebruik van nucleaire energie. Washington van zijn kant zegt dat het geen nucleaire wapens heeft op het Koreaanse schiereiland en dat het niet de intentie heeft om Noord-Korea aan te vallen of te bedreigen met nucleaire noch met conventionele wapens. Zuid Korea heeft op dit ogenblik geen kernwapens op haar grondgebied en zal er in de toekomst ook geen (laten) ontplooien.
Alle betrokkenen zeggen respect te hebben voor de vraag van Pyongyang naar een lichtwaterreactor. Ze gaan akkoord dit ten gepaste tijde te bediscussiëren, aldus nog de gemeenschappelijke verklaring.
Je krijgt zo de indruk dat een akkoord wel mogelijk zou moeten zijn. Alleen wordt er nu nog behoorlijk op de vroegere posities gestaan, en lijkt elk van de partijen schrik te hebben de eerste stap te moeten zetten. Zeker wat het dossier betreft over de levering van een reactor.
De VS vertegenwoordiger meent bijvoorbeeld in dit verband dat Noord-Korea eigenlijk steeds nieuwe voorwaarden zit te bedenken. Noord-Korea stelt daar dan tegenover dat ze al altijd het recht op civiele kernenergie heeft opgeëist en dat de levering van een lichtwaterreactor daar slechts een concretisering van is. Het excuus waar de VS zich achter verstopt, aldus een Noord-Koreaanse woordvoerder, met name dat Pyongyang geen lid meer is van de IAEA, is de zaak omkeren. “Wij zijn er precies uitgestapt omdat ze ons geen reactor wilden geven, waardoor ons energieprobleem steeds maar groter werd.” Voor Noord-Korea is die levering wel een absolute voorwaarde om haar engagementen van de gemeenschappelijke verklaring na te komen. “De Verenigde Staten moeten er nog niet van dromen dat we onze kernwapens ontmantelen alvorens we een reactor ter beschikking worden gesteld.”
Japan staat duidelijk aan de zijde van de Verenigde Staten, en meent dat het verleden bewijst dat Noord-Korea niet te vertrouwen is. China, Rusland en Zuid-Korea ondersteunen principieel het recht van het Noorden op een civiel kernprogramma als het de internationale normen respecteert.
Maar er wordt ook aan vertrouwenwekkende maatregelen gewerkt. In de gemeenschappelijke verklaring lezen we toch enkele elementen die in deze richting wijzen. Vooreerst is er de uitdrukkelijke verklaring dat Noord-Korea en de VS besloten om mekaars soevereiniteit te erkennen, vreedzaam samen te leven, en stappen te ondernemen om hun relaties te normaliseren in het kader van hun respectief bilateraal beleid.
Concretere punten staan nog opgesomd in een economisch hoofdstukje. De zes betrokken partijen zullen hun economische betrekkingen verbeteren op het vlak van energie, handel en investeringen, hetzij op bilateraal hetzij op multilateraal niveau. China, Japan, Zuid-Korea, Rusland en de VS hebben verklaard bereid te zijn om energiehulp te bieden aan Noord-Korea. Zuid-Korea herbevestigde haar voorstel om 2 miljoen kilowatt elektrische stroom te leveren aan het Noorden.
Mocht het tot een oplossing komen dan verliezen de Verenigde Staten natuurlijk een belangrijk argument om hun troepenaanwezigheid in die regio te verantwoorden. Die is eigenlijk meer en meer een onderdeel van een militaire omcirkeling van de economische concurrent China, maar dat wordt in politieke kringen nooit met zoveel woorden gezegd.
Afwachten maar of de onderhandelingsronde van november een doorbraak zou kunnen inhouden.
(Uitpers, nr. 69, 7de jg., november 2005)
