INTERNATIONALE POLITIEK

Staatskerken, ook in de EU

Aan bewegingen met islamitische achtergrond wordt terecht verduidelijking gevraagd over hun houding tegenover scheiding van kerk en staat. Maar de jongste tijd worden we er voortdurend aan herinnerd dat het in de ‘westerse democratieën’ niet alleen generaties heeft geduurd eer we tot die scheiding kwamen, maar dat die scheiding er in veel gevallen nog altijd niet is.

De toestand in de VS is daar het duidelijkste bewijs van, ook de oorlogen gebeuren er in naam van God. In Israël blijft het voor joden nog altijd onmogelijk in eigen land een niet-religieus huwelijk aan te gaan. De beelden van onze federale regeringsleden op het Te Deum van 21 juli spraken alweer duidelijke taal over België. Om nog te zwijgen over enkele andere lidstaten van de Europese Unie.

De felle door het Vaticaan aangewakkerde discussie over de proloog van een Europese ‘Constitutie’ is nog altijd niet afgerond, paus Johannes Paulus II blijft hemel en aarde bewegen om de christelijke grondslagen van de Europese waarden uitdrukkelijk in de tekst te krijgen, daarin bijgestaan door de nieuwe barones Mia Doornaert.

Het is zeker niet alleen een kwestie die leeft in katholieke kringen. In het Verenigd Koninkrijk rijzen af en toe vragen over de wenselijkheid dat de monarch hoofd blijft van de Anglicaanse kerk, meestal naar aanleiding van roddels over de zeden van kroonprins Charles. In Denemarken was er deze zomer felle commotie omdat een Lutheraanse priester, Thorkild Grosboell, in een interview verklaard had niet in God of de menswording van Christus te geloven. Niet zozeer die discussie was interessant, wel het feit dat daardoor weer de aandacht werd gevestigd op het feit dat de Lutheraanse kerk in Denemarken staatskerk is.

In het orthodoxe Griekenland zijn de pogingen mislukt om een normaal burgerlijk huwelijk in te voeren, de scheiding tussen kerk en staat blijft er een wensdroom.

In sommige landen met katholieke traditie wordt de scheiding van kerk en staat voor zover ze bestaat, afgebroken of pogingen daartoe ondernomen. In Italië tracht vooral de meeregerende Lega Nord in haar hysterische campagne tegen de islam een katholieke dam op te werpen, onder meer via het onderwijs. In datzelfde hoofdstuk is er ook de promotie van kruisbeelden in officiële gebouwen, ook rechtszalen.

De racistische Lega kan inspiratie putten uit wat er in Spanje gebeurt. Daar wordt het onderrichten van de katholieke godsdienst vanaf volgend schooljaar verplicht in zowel lager als middelbaar onderwijs. Er is wel een keuzemogelijkheid opengehouden door de optie om in een "niet-confessionele" les over religie onderwezen te worden. De leerkrachten worden betaald door de staat, maar aangesteld (en eventueel ontslagen) door de bisschoppen. Nochtans had de grondwet van 1978 uitdrukkelijk elke staatsgodsdienst uitgesloten. Maar kardinaal Rouco oordeelde dat een akkoord van 1976 tussen het Vaticaan en de Spaanse staat voorrang heeft op de grondwet – en hij kreeg nu ook nog gelijk. Alle politieke partijen hadden zich daar tot voor kort tegen verzet, ook de conservatieve PP van premier Aznar. Maar die schaart zich nu achter de campagne van het Vaticaan om te bekomen dat de EU-constitutie naar het christendom verwijst.

Ook in enkele toekomstige lidstaten van de EU staat het beginsel van scheiding tussen kerk en staat zwaar onder druk. Dat is onder meer het geval in Polen en in Roemenië, twee landen waar ex-communistische partijbonzen zonder blikken of blozen de kaart van de clerus trekken.

Ze zitten daarmee op dezelfde golflengte als president Poetin van Rusland en diens voorganger Jeltsin die beiden de top van de Russisch-orthodoxe kerk opvrijen als een bestanddeel van hun "patriottisme". Jeltsin is ermee begonnen die kerkelijke hiërarchie nauw te betrekken bij alle officiële gebeurtenissen, tot en met zijn "kroning". Zowel Poetin als Jeltsin geven die kerk bij wet allerlei voorrechten die het beginsel van de scheiding tussen kerk en staat zwaar aantast.

Dat beginsel staat onder nog zwaardere druk in de VS waar het trouwens de vraag is of het beginsel er nog wel bestaat. De religieuze waanzin neemt hysterische vormen aan. Zo verzocht president Bush de Amerikaanse soldaten tijdens het begin van de oorlog tegen Irak voor hem te bidden opdat hij goddelijke inspiratie zou krijgen. En dat volgens schema: op zondag bidden om de president en zijn adviseurs hun wijsheid bij God te laten zoeken, op maandag voor Bush en zijn omgeving. Die goddelijke inspiratie leidde er alvast toe dat alle informatie over efficiënt condoomgebruik weggehaald is uit de websites van de overheid inzake volksgezondheid en dat de president vrouwen met menstruatiestoornissen de raad geeft de bijbel te lezen.

Het gaat in al die Europese en Noord-Amerikaanse landen niét om randverschijnselen, het beginsel van scheiding tussen kerk en staat komt onder zware druk. Aan moslimbewegingen als AEL wordt terecht een duidelijk standpunt gevraagd inzake dit democratisch beginsel, maar het zijn niet de leiders met religieuze boter op het hoofd die daar recht van spreken hebben. Overheden die, zoals in ons land, bouwovertredingen als het klooster in Opgrimbie dulden, kunnen op dat vlak beter hun mond houden.

(Uitpers, nr. 45, 5de jg., september 2003)

Relevant

De nieuwe EU-lijst van belastingparadijzen: een maat voor niets

Recent hebben de Europese ministers van Financiën de Europese lijst van belastingparadijzen herzien. Ze voegen Antigua, Barbuda, Belize en de Seychellen aan de zwarte lijst toe en schrapten de…

Gaza: de ondergang van het internationaal rechtssysteem?

Zijn we getuige van een trieste primeur in de geschiedenis en de definitieve teloorgang van het internationaal rechtssysteem? Voor de ogen van de camera’s rollen de beelden van oorlogsmisdaden…

De dwaalsporen van de Europese Unie

Dat de oorlog in Oekraïne ook een geopolitiek mijnenveld is geworden, wie kan het nog ontkennen? Naar wat voor wereld zijn we nu op weg? Hoe kunnen de risico’s…

Laatste bijdrages

De dynastie Alijev

De gastheer van COP 29, Ilham Alijev, is een belangrijk figuur in de overzichten van Amnesty International en Human Rights Watch. Azerbeidzjan mag dan formeel een “democratie” zijn, dan…

Genocide in Gaza heeft weinig impact op wapenleveringen naar Israël

Hoewel Israël beschuldigd wordt van genocide en er vanuit de VN geregeld wordt opgeroepen om geen wapens te leveren aan het land, lijkt dat weinig indruk te maken op…

Waarom Turkije (geen) lid wordt van BRICS

Kort voor de BRICS-top in het Russische Kazan (22-24 oktober 2024) diende Turkije zijn kandidatuur tot lidmaatschap in. Voor we dieper ingaan op de Turkse motieven, bekijken we eerst…

Tijd van illusies en toch een beetje hoop

You May Also Like

×