De 17,8 miljoen Spaanse stemmen voor de Europese verkiezingen veroorzaakten voorbije zondag geen aardverschuivingen. Dat werd, na de verschillende nationale, regionale en lokale verkiezingen die in Spanje plaatsvonden het voorbije jaar, ook niet verwacht. De uitslagen tekenden toen al de lijnen uit van een samenleving in een progressief en conservatief blok, wat evenmin nieuw is in Spanje. De centrumlinkse socialisten (PSOE) hielden onder leiding van premier Pedro Sánchez de radicalere linker coalitievleugel handig in de buurt van dat centrum. Dat die vleugel gekweld werd door interne twisten en het verlies van ideologische scherpte op het sociale terrein, hielp daarbij. Bij de rechtse oppositie vond een andere beweging plaats. Daar schoof de centrumrechtse Partido Popular, zeer misnoegd over de opeenvolgende premieloze verkiezingsoverwinningen, op naar de extreemrechtse concurrent Vox. Conservatief werd reactionair, de toon werd giftiger, er werd ingezet op een vervolgings- en blamagestrategie en veel onder de gordel gemikt. De Baskische en vooral Catalaanse eeuwige nationalistische dwarsliggers, zelf verdeeld in progressief en conservatief maar verenigd voor de natiezaak, schaarden zich -niet zonder eisen- aan Sánchez zijde, wat de tongen bij het rechtse blok nog meer deed branden. De amnestiewet voor de leiders van de Catalaanse onafhankelijkheidsbeweging blijft een pil die ze niet geslikt krijgen. Desalniettemin bleef het kwik in de Spaanse barometer, in tegenstelling tot in de Franse en Duitse, voorbije zondag vrij stabiel. 22 van de 61 Spaanse Europese zitjes gaan naar de Partido Popular, 21 naar de PSOE, 6 naar VOX, 8 naar linkse coalitiepartners. De rest verspreidt zich over de politieke waaier, met daarbij één grote verrassing die als een duivel uit een doosje tevoorschijn kwam.
Toen ik zondagochtend met ingebakken Belgisch stemplichtsgevoel mijn Europees stemrecht in Spanje ging vervullen, stelde ik in eerste instantie vast dat anders dan bij nationale, regionale of lokale verkiezingen er voor de Europese maar één grote kieskring was voor het hele Spaanse territorium. Dat maakte mogelijk dat kleinere partijen of politieke groepen op het Europese macroniveau een waterkansje kregen op zetelwinst. In het stemlokaal lagen zesendertig stapeltjes papeletas (stembrieven) op de tafel. In Spanje worden geen bolletjes gekleurd of voorkeurstemmen gegeven, maar één papeleta in een witte enveloppe gestoken die vervolgens in de stembus wordt gedropt. Er was maar een stemhok, waarvan de gordijnen helemaal openhingen. Niemand nam de moeite om er zich in af te zonderen. Ik zocht naar de stapel papeletas van de partij die mijn stem zou krijgen en botste onderweg op de Falange Española de las J.O.N.S, de enige partij die toegelaten was onder de dictatuur van Franco (1939-1975) en 9643 stemmen zou veroveren, vermoedelijk van stokoude nostalgici naar het nationaalkatholieke regime dat het land 36 jaar onder de knoet heeft gehouden. Opvallend maar verwaarloosbaar. Even verder botste mijn blik op een totaal onbekende kandidatenlijst, Se acabó la fiesta (SALF), vrij vertaald als Genoeg gefeest!. Ik glimlachte, alleen Spanjaarden kunnen zo een partijnaam verzinnen. Ik bracht mijn stem uit en nam van iedere partij een papeleta mee naar huis voor nader onderzoek. Se acabó la fiesta, met een grafisch logo dat doet denken aan de maskers van de internationale successerie La casa de papel, wekte mijn nieuwsgierigheid en kwam als eerste aan de beurt. Pas na 11 uur ´s avonds, en wellicht pas op maandagochtend, zou ik te weten komen hoeveel Spanjaarden vonden dat ze genoeg gefeest hadden. Het hield me niet wakker, als er nachtmerries zouden volgen, dan niet uit deze hoek, meende ik.
Op maandagochtend werd meteen duidelijk dat peilingen nooit overschat en kiezers nooit onderschat mogen worden. De papeleta van Genoeg gefeest! was op zondag in 800 763 kiesenveloppes verdwenen, genoeg voor drie zetels in Brussel en een zesde plaats in Spanje, net boven het linkse Podemos, dat samen met de linkse regeringspartner Sumar, een electorale rammeling kreeg. Er is werk aan de winkel bij de uitgesproken links progressieve vleugel, die door het interne ego-gekibbel en te veel moraliteit de linkse sympathisant terug naar het midden joeg of liet afhaken. Want meer dan 50% van de kiesgerechtigden bleef thuis. Geen feest dus voor de paarse groep. Anders was dat voor La fiesta se acabó, die alle redenen had om het eens goed te laten knallen. Maar wie en wat zat achter het hybride en gemaskerde logo- eekhoornfiguurtje die uit het absolute niets bijna een miljoen stemmen had weten te ronselen? Was La fiesta se acabó wel een komische knipoog in het antipolitieke spectrum? De eerste naam op de papeleta was Luis (Alvise) Pérez Fernández. Op de sociale media-accounts van de man na, was het op zondag nog onbevredigd zoeken naar de achtergrond over deze verkiezingskandidatuur. De kiesgroep bleek geen website te hebben, noch een uitgeschreven politiek programma, en ook de lijstnamen waren online politieke schimmen. Maar de onverwachte monsteruitslag gaf de Spaanse journalistiek veel huiswerk. Inmiddels regent het publicaties. De duivel uit het doosje heeft nu een naam met een gezicht. Veel valt er niet meer te lachen.
De 34-jarige Alvise, zoals de kopfiguur zich laat noemen, blijkt een hyperactieve politieke influencer te zijn met meer volgers op sociale media dan eender welke andere Spaanse politieke partij. De man deed enige politieke ervaring op als regionale kabinetschef voor de rechts-liberale partij Ciudadanos en ontpopte zich tijdens de Corona-periode tot online verspreider van fake news, verdachtmakingen en regelrechte aanvallen op journalisten en linkse politici. Op zijn sociale media-accounts fulmineert Alvise met filmpjes tegen de -naar zijn zeggen- door en door corrupte particratie, de laksheid ten aanzien van (Latijns-Amerikaanse) drugsdelinquenten, het seksuele wangedrag van illegale immigranten, het boefgehalte van hoge administratieve kaderfuncties en de leugens van de mainstream pers. Zijn oplossingen zijn radicaal, gewelddadig en repressief. De geestelijke band met extreemrechts is evident, maar ook de financiering, via crowdfunding en giften, komt uit ultraconservatieve hoek. Alvise onderscheidt zich van de inmiddels gevestigde extreemrechtse partij VOX door zijn directe en onorthodoxe werkwijze, grote behendigheid op sociale media, ongefilterd taalgebruik en radicale afwijzing van het systeem. Dit kersverse Europese parlementslid ziet zichzelf als een Trojaans paard in de EU en wil zijn kiesgroep Se acabó la fiesta in de toekomst verkiesbaar stellen op alle Spaanse niveaus.
Het is zeer moeilijk inschatten of Alvise een eendagsvlieg wordt, dan wel een tendens heeft ingezet van partij-en programmaloze politieke formaties die exclusief opereren via sociale media en voluit gaan voor de verwoestingsstrategie, haatboodschappen en verdachtmakingen op basis van bewust valse beschuldigingen. Zijn publiek zou vooral bestaan uit Spaanse jonge laagopgeleide mannen en VOX-kiezers die op hun honger bleven zitten. Net zoals de titel van dit artikel is misleiding het sleutelwoord van deze Spaanse verkiezingsverrassing. Maar bij Alvise is er geen informatieve bijsluiter. Bij hem gaat het licht uit, wordt de muziek afgezet en loopt het feest prompt af. De feestvarkens mogen op hun hoede zijn, maar zij niet alleen.
Sarah De Vlam
13 juni 2024
Voor dit artikel werden de volgende bronnen gebruikt:
https://Results.elections.europa.eu/es/
https://elpais.com/internacional/elecciones/europeas/19/
VIEJO M., El triunfo del fabricante de bulos, El País, 11/6/2024
VERA J., Vox duplica escaños, pero no logra sus objetivos por la fuga de votos a Alvise, La Vanguardia, 10/6/2024
El agitador ultra Avise Pérez da la sorpresa y consigue tres escaños, La Vanguardia, 10/6/2024
Spaanse stembrieven voor de Europese Verkiezingen van 9 juni 2024
