Nadat ze onder druk van een burgerrevolte president Omar Al-Bachir hadden afgezet, trokken de militaire leiders van Soedan op studiereis naar Cairo, Ryad en Abu Dhabi. Daar kregen ze de raad het voorbeeld van de Egyptische generaal Al-Sisi te volgen en het opstandige volk te beroven van zijn overwinning op de dictator. Saoedi-Arabië en de Verenigde Arabische Emiraten (VAE) zien hun kans schoon om hun invloed in dit deel van Afrika verder uit te breiden ten koste van hun grote rivalen Qatar, Turkije en de Moslim Broeders. Diezelfde twee kampen vinden we elders in Afrika terug, in de Hoorn van Afrika en zeker in Libië en de rest van Noord-Afrika.
Model Sisi
Sisi als voorbeeld. Na de zege van de Arabische lente in 2011 hadden vrije presidentsverkiezingen –nipt- de zege bezorgd aan Mohamed Morsi van de Moslim Broeders. Toen miljoenen mensen in de zomer van 2013 de straat optrokken tegen het beleid van Morsi, pleegden de legerleiders een staatsgreep “in naam van het volk”. Sisi werd president en voert sindsdien een uiterst repressief beleid tegen niet alleen de Moslim Broeders, maar tegen elke vorm van oppositie.
De Egyptische president kan daarbij rekenen op de gulle steun van de Saoedi’s en de Emiraten, want voor deze beide regimes is de Moslim Broederschap een ernstige vijand, op hetzelfde niveau als Al Qaida en Daesh (IS). Meer zelfs, de Moslim Broeders met hun ‘politieke islam’ vormen een zeer serieuze bedreiging voor hun autoritaire monarchieën. Niet dat die zeer conservatieve Moslim Broeders Arabische lentes uitlokken, maar de daaropvolgende democratisering bracht hen wel aan het bewind in Tunesië en Egypte, en democratisering is wel het laatste wat de Saoedi’s en de emirs willen. Vandaar hun volle steun aan Sisi.
Turks-Qatari as
Tegenover de as Saoedi-Arabië en Emiraten staat de as Qatar-Turkije, twee regimes die de Moslim Broeders steunen en min of meer betere banden hebben met de grote vijand van Saoedi’s en Emiraten: Iran en de sjiïetische “ketters”. Toen twee jaar geleden de Saoedi’s en Emiraten Qatar blokkeerden en plannen hadden voor een invasie, stuurde de Turkse president Erdogan prompt militairen naar Qatar om dat tegen te houden.
Saoedi’s en VAE waren er tijdens de revolte tegen Bachir als de kippen bij om hun invloed in Soedan uit te breiden, Soedan had tenslotte al duizenden “vrijwilligers” geleverd voor hun oorlog in Jemen. Dat gebeurt ten koste van onder meer Turkije dat de jongste jaren ook steeds actiever is in Afrika. Blijkbaar hebben prinsen en emirs legercommandant Abdell Fattah Al-Burhan en generaal Mohamed Hamdane Dagolo (bijgenaamd Hemetti) kunnen winnen voor een ‘oplossing’ op zijn Egyptisch: elke oppositie uitschakelen. Burhan leidt de Militaire Overgangsraad, ‘Hemetti’ is de chef van de ‘snelle interventiemacht’ RSF, berucht van de repressie eerder deze eeuw in Darfour.
Schoonmaak
De operatie schoonmaak startte op 31 mei met een betoging ten gunste van de militaire raad (TMC), met als leuze ‘Steun aan het leger, de islam is onze enige godsdienst’ . Tot de betoging was onder meer opgeroepen door Abdel Hay Joussef van de islamistische groep “Steun aan de sharia”. De deelnemers aan de sit-in van de FCC (Samen voor vrijheid en verandering) werden afgeschilderd als een bende goddeloze communisten (de kleine CP maakt deel uit van een breder front dat in de FCC vertegenwoordigd is). Een medewerker van ‘Hemetti’ noemde de opposanten een allegaartje van hoeren en drughandelaars.
Intussen was de zender Qatarese Al Jazeera gebannen, net zoals Sisi jaren geleden in Egypte deed. Al Jazeera bracht rechtstreeks verslag uit over het burgerprotest en is erg kritisch voor de Saoedi’s en de Emiraten, bij voorbeeld in de verslaggeving vorig jaar over de moord op de Saoedische journalist Kashoggi en over de oorlogsvoering van Saoedi’s en Emiraten in Jemen. Kashoggi werd vermoord en in stukjes gehakt na zijn contacten met de Moslim Broeders.
Drie dagen na de betoging voor leger en sharia later trad Hemetti’s snelle interventiemacht in actie met een slachtpartij onder de deelnemers van de sit-in – net voor de 30ste verjaardag van de repressie op Tiananmen in Peking. Totnogtoe zijn al 116 doden geteld, maar er liggen waarschijnlijk nog talrijke lijken in de Nijl. De verenigde oppositie ziet geen heil meer in gesprekken met de Militaire Raad die duidelijk de touwtjes in handen wil houden, naar Egyptisch model. Intussen zijn allerlei milities opgedaagd om Helmetti en co te helpen, waaronder de militie van Bachirs Nationale Congrespartij. Op het gewone leger kunnen de generaals niet echt rekenen, veel soldaten verbroederden met de opposanten.
Ambities
Zowel Saoedi-Arabië als de Emiraten hebben grote ambities in Afrika en ze hebben de middelen om die waar te maken. De Emiraten hebben nu al militaire basissen in Eritrea (Assab) en Somaliland, een afgescheurd gebied van Somalia. Door steun aan Somaliland wilden de VAE Somalia straffen omdat het weigerde de banden met Qatar te verbreken; als straf sloten de Emiraten zelfs een ziekenhuis in Somalia. De Emiraten hebben Ethiopië bij de haven van Berbera betrokken, zoals ze de Ethiopische premier Abiy Ahmed voor hun kar trachten te spannen in Soedan. De premier bezocht deze week Khartoem voor een ‘bemiddelingspoging’ namens de Afrikaanse Unie.
Met Assab, Berbera, Socotra en Perim bouwen de Emiraten een gordel rond de toegangen tot de Rode Zee, een route langs waar een groot deel van hun olieproductie van dagelijks 2 miljoen vaten wordt vervoerd. In die optiek is Soedan, met zijn Rode Zee-oever, natuurlijk ook zeer belangrijk. De Saoedi’s zien dat met leden ogen aan. Want al bevechten ze zogenaamd samen met de Emiraten de Houthi’s in Jemen, toch botsen hun respectieve ambities daar. De Emiraten steunen bij voorbeeld de groepen die Zuid-Jemen opnieuw willen losmaken van de rest.
De ambities gaan verder dan alleen de Hoorn van Afrika. De steun van de Saoedi’s en vooral de Emiraten aan het “Nationaal Leger” van generaal Haftar in Libië is werkelijk massaal. Ook daar staan ze tegenover een tegenstander, de regering in Tripoli, die kan rekenen op Turkije, Qatar en de Moslim Broeders. En allicht willen Saoedi’s en Emiraten ook hun invloed verder westwaarts uitbreiden. De crisis in Algerije schept kansen voor een opening naar de generaals die aarzelen het voorbeeld Sisi te volgen.
Westerse stilte
De VS en Frankrijk kijken erg belangstellend en stil toe. Voor Washington zijn Soedi’s en Emiraten tot nader order uitstekende bondgenoten. VS-president Trump heeft al zijn macht gebruikt om de Saoedische kroonprins Mohamed Ben Salman de hand boven het hoofd te houden nadat de Senaat voor sancties koos. Het zijn onmisbare bondgenoten voor het Midden Oosten-plan van zijn schoonzoon Kushner en van de Israëlische premier Nethanyahu.
Parijs zit in hetzelfde schuitje. President Macron steunt Netanyahu boven diens verwachtingen en zijn minister van Defensie Florence Parly verdedigde zopas in de Franse Assemblée met verve de wapenleveringen aan Saoedi’s en VAE. Haftar is een vriend van Parijs, want zogenaamd een bestrijder van islamisten, terwijl hijzelf onderdak biedt aan radicale islamisten en gesteund wordt door de Saoedische integristen.
Kortom, het Westen juicht in stilte de toenemende invloed van de radicale islamistische vrienden toe. En Rusland en China, eveneens geïnteresseerd in Soedan, onthouden zich van “inmenging in binnenlandse aangelegenheden”. Israël kijkt tevreden toe.
