Abdel Fatah Al-Burhan en Mohamed Hamdan Dogolo (‘Hemitti’) kaapten drie jaar geleden met vereende krachten de Soedanese revolutie. Beide zijn hebzuchtige schurken die nu elkaars buit willen afnemen, met aan elke kant massa’s zwaarbewapende manschappen gesteund door allerlei milities met een eigen agenda. Van de Soedanese revolutie van 2019 schieten alleen nog de vele volkscomité’s over, het derde voorlopig erg machteloze kamp.
Bachir en Hemetti
Het zijn die volkscomité’s die in 2018-2019 de dictatuur van Omar Al-Bachir verdreven. Die was in 1989 met een militaire coup, gesteund door de islamisten, aan de macht gekomen.Begin deze eeuw onderdrukte Bachir de opstand van vooral niet-Arabische groepen in Darfour met steun van de janjawids (“duivels te paard”), Arabische milities die ganse dorpen uitmoordden in een operatie van etnische zuivering. Hemetti, een kamelenkoopman uit een Arabische fmilie ingeweken uit Tsjaad, maakte er grote naam als krijgsheer.
Toen Soedan na de afscheiding van Zuid-Soedan in 2011 ongeveer driekwart van zijn oliebronnen verloor, wierp Al-Bachir zich op de in 2012 in Darfour ontdekte goudmijnen. Hij stichtte meteen een speciale militaire eenheid, de Rapid Support Forces (RSF). Deze paramilitaire eenheid, die sterk rekruteerde onder de janjawids uit Darfour, was een tegengewicht voor het reguliere leger.
Gouden zaken
Hemetti werd als vertrouwensman van Bachir opperbevelhebber van de RSF. Een van zijn eerste opdrachten was de onderdrukking van protesten in Khartoem. Later, vanaf 2015, breidde Hemetti zijn contacten uit: de RSF stuurde manschappen (er is sprake van 16.000) naar Jemen om er tegen de Houthi’s te vechten voor rekening van de Verenigde Arabische Emiraten.
Dat verklaart deels waarom de Emiraten nu de kant van Hemetti kiezen, al zitten ze daarnaast ook samen in de goudzaken. Vooral sinds Hemetti de controle kreeg over een deel van de goudmijnen in Darfour. Daardoor werd hij een van de rijkste mannen van Soedan en stonden de RSF autonomer tegenover het leger.
In de Jemen-operatie ging Hemetti nauw samenwerken met generaal Al-Burhan, vandaag zijn tegenstander. Hij zou diens nummer twee worden na de volksrevolutie die op 11 april 2019 de dictator verjaagde. Hemetti had tijdig gevoeld dat de wind keerde en hielp zijn peetvader ten val brengen. Dat jaar kwam er in juli een overgangsregering van burgers en militairen.
Botsende ambities
Maar in oktober al namen de militairen alle touwtjes in handen. Met Al-Burhan als regeringsleider die oudgedienden van Al-Bachir weer in het machtsblok plaatste. En alhoewel onder hen zeer veel islamisten waren, kreeg Al-Burhan, tot vandaag steun van de Egyptische dictator Al-Sissi die in eigen land jacht maakt op die islamisten. Al-Sissi rekent op generaal Al-Burhan in het conflict me Ethiopië voor de controle van de Nijl-wateren. Hemetti zelf staat op goede voet met de Ethiopische premier Abiy Ahmed wiens Grote Renaissance stuwdam een ergernis is voor Kairo.
Hemetti wierp zich na de staatsgreep van oktober 2019 op als een verdediger van de revolutie. Maar de meeste burgers waren het bloedbad van 3 juni niet vergeten, toen de RSF een bloedbad aanrichtten onder burgers die een sit-in hielden. Daarbij vielen rond 130 doden. Hemetti schakelde dure pr-diensten in om zowel in eigen land als in de wereld zijn imago als man van het volk te promoten.
Een akkoord dat dit jaar na maandenlang onderhandelen werd bereikt om de macht weer in handen te geven van burgers, leidde tot een conflict tussen Al-Burhan en Hemetti. Het plan om de milities van de RSF in de gewone strijdkrachten te integreren, botste op Hemetti’s ambities. Hij eiste dat het leger eerst onder burgerlijk gezag zou komen – waarmee hij steun zocht bij de bevolking – en verder dat het leger zou worden gezuiverd van islamistische elementen. Maar de islamisten vormen de ruggengraat van zowel leger als politie en inlichtingendiensten.
Aan de andere kant waren er in het leger de vele islamistische officieren die de val van Bachir en Hemetti’s rol daarin, niet hebben verteerd. Al-Burhan steunt trouwens ook op islamistische milities die in de marge van het leger opereren, maar hun eigen belangen hebben en niet noodzakelijk de bevelen van de legerleiding opvolgen. Zoals er ook aan de rand van de RSF tribale milities hun eigen plannen hebben.
Buitenlandse belangen
Het gaat niet alleen om ambities, het gaat ook om economische macht en financiële belangen Waarvan sommige verweven zijn met buitenlandse belangen, zoals die van het Egyptisch leger met zijn economisch imperium aan de ene kant. Met de belangen van de Saoedi’s en de Emiraten aan de andere kant.
Na de val van Bachir in 2019 kregen die laatste weer voet aan de grond in Khartoum, want onder Bachir hadden vooral Turkije en Qatar, als vrienden van de Moslim Broeders, er veel invloed. De Emiraten hebben via Hemetti ook duizenden hectaren vruchtbare grond gekocht en er allerlei infrastructuurweken aangevat, waaronder een haven aan de Rode Zee.
Hemetti is ook verweven met Russische belangen. Tijdens de Russische inval in Oekraïne, was hij te gast in Moskou om onder meer militaire samenwerking te bespreken. Want waar in Afrika mijnen zijn, duikt meer en meer het huurlingenleger Wagner op. Die militie zit al enkele jaren in het naburige Libië waar generaal Haftar het oosten controleert en van daaruit van en naar Soedan zowat van alles smokkelt. Die moet alleen opletten Egypte niet teveel voor et hoofd te stoten.
Overlevers
In dat kluwen van geld en geweld, tracht het gros van de Soedanese bevolking te overleven. Dat de roofbenden die de revolutie kaapten, elkaar bevechten, biedt geen enkele soelaas, het zijn de burgers die het gelag zwaar betalen.
De verzetscomité’s zouden kunnen hopen dat de militaire heerschappij door die interne oorlog verzwakt, maar niets is minder zeker. Wie ook de overwinning haalt, zal beslist niet geneigd zijn de macht over te dragen aan een burgerregering. De macht, dat is immers ook de bescherming van de eigen zeer materiële belangen en het inpalmen van die van de vijand.
Men kan wel een sprankel hoop putten uit het feit dat die volkscomité’s erin slagen midden de oorlog, de kop boven water te houden en elementaire solidariteit te organiseren. Het zijn bouwstenen voor een nieuwe revolutie.
